Marcèl Barral
(1913-1997)
Nascut a Ruòms, Ardecha, aquel universitari de tria que nos faguèt descobrir los grands classics montpelhieirencs dels sègles XVII e XVIII: Rodilh , Favre, Sage... es tanben estat un poëta delicat e fin e bòna lenga de nòstre endrech, amb quicòm, veiretz, que retipa Max Roqueta. Una malanconiá sàvia e solelhosa, una infinida sensibilitat, un sentit clarinèl de la descripcion. M'estone que siá completament oblidat (a despart de l'antologia d'A.P. Lafònt). Es un dels poètas occitansdau sègle xx que se pòdon reténer coma qualitadoses...
S'es fach conéisser per son trabalh sus "l'Imparfait du subjonctif [en francés]: étude sur l'emploi et la concordance des temps du subjonctif" e tanben "Jean-Baptiste Favre sa vie, son oeuvre : Essai sur le burlesque dans la littérature occitane". Mas son òbra es montpelieirenca que non sai. Nos esclaira poderosament sus los sègles XVII-XVIII dins aquesta ciutat. Miratz un pauc (es pas exaustiu; lista mai complèta dins lo diccionnari de P. Clerc):
A l'occasion du bicentenaire
d'Estelle 1989
L'Abbé Favre et les philosophes de son temps, contribution à une
interprétation nouvelle 1948
Abrégé de l'histoire du Calvinisme de la ville de Montpellier / Pierre Serres
;
Le Conte des fées du Mont des Pucelles : pamphlet anonyme du XVIIè siècle
1988
Contes et légendes du Languedoc / Marcel Barral et Charles Camproux ; ill. de
Jean Desrieux.
Contes et légendes du Languedoc : récits traduits et adaptés de l'Occitan
Les deux frères Boissier de Sauvages d'Alès :
L'Abbé Favre et les philosophes de son temps
Abrégé de l'histoire du Calvinisme de la ville de Montpellier de P Serres
Fabre d'Olivet : 1767-1825 : Le Troubadour, poésies occitaniques du XIIIe
siècle : 1803
L'histoire de Montpellier à travers le nom de ses rues
L'Imparfait du subjonctif : étude sur l'emploi et la concordance des temps du
subjonctif
Les Influences d'un milieu urbain provincial sur la production du texte
littéraire occitan
Istoria de Joan l'an pres ; texte intégral introduction et notes par Marcel
Barral...
Jean-Baptiste Favre sa vie, son oeuvre : Essai sur le burlesque dans la
littérature occitane
Lettres à son neveu, le chevalier de Saint-Castor : 1774-1782 / J.B. Favre ;
Lettres inédites à son père et à son frère de Montpellier / Jules Troubat
Los espers e los jorns : poemes de Marcel Barral. - Barral, Marcel 1913-1998, -
1955
Louis Michel, (1913-1975) - 1979
Médecine à Montpellier et Révolution de 1789 : colloque, [Montpellier], juin
1989
Mon ami Gaffarot / Ferdinand Fabre ; présentation par Marcel Barral.
Le montpelliérain Jules Troubat,dernier secrétaire de Sainte-Beuve
Les noms de rues à Montpellier : Esquisse d'une étude d'odonymie structurale
Les Noms de rues à Montpellier du Moyen Age à nos jours
Oeuvres poétiques languedociennes et françaises / Jacques Roudil, poète
montpelliérain du XVI.
Oeuvres poétiques languedociennes et françaises Tome 2 / Jacques Roudil
Paul Dardé, sculpteur, son oeuvre.
La pharmacie et les pharmaciens dans les noms de rues à Montpellier
Poèmes inédits de Jacques Roudil. - 1983
Le poète montpelliérain Jean-Antoine Roucher : A la découverte de sa vie et
de son oeuvre
Les Portraits des plus belles dames de la ville de Montpellier
La Révolution et le nom des rues à Montpellier
Le tombeau de Narcissa,fille du poète Edouard Young,au Jardin des plantes de
Montpellier.
Toussaint Galabru / Ferdinand Fabre ; présentation de Marcel Barral.
Le troubadour : poésies occitaniques du XIIIe siècle / Fabre d'Olivet 1997
Un curieux personnage:Pierquin de Gembloux : Les aspects montpelliérains de sa
vie et de son oeu
Un poète montpelliérain du XVIIIe siècle:le Président Pierre-Fulcrand de
Rosset,
La vie littéraire à Montpellier au milieu du XVIIe siècle et l'oeuvre de
Jacques Roudil
Los espèrs e los jorns (1955)
A mon paire
in memoriam.
I
COLOR d'auton, color d'oblit.
La vinha s'espandís multiplicada
pels rais daurats dau clar matin.
Quau dirà la doçor de l'automnada ?
Mas un pensar amargant ten mon còr
ont son tos espèrs, ò mon paire ?
Dòrmes lo sòm eternal de la mòrt.
Ara es passat lo darrièr vendemiaire
Color d'auton, color d'oblit.
Onte son tos espèrs, mon paire,
dins la fresca doçor d'aquel matin ?
II
CANÇON
A Maxim Maurèl.
DE qué t'a dich lo vent,
dins l'auciprès que dança?
O ! aucèls dau printemps,
es l'espèr de la fuòlha
De qué t'a dich lo vent,
dins l'auciprès que canta ?
O ! aucèls de l'estiu,
es la nívol que passa !...
De qué t'a dich lo vent,
dins l'auciprès que prèga ?
O ! aucèls de l'auton,
es la vinha sagnosa !...
De qué t'a dich lo vent,
dins l'auciprès que plora ?
O ! aucèls de l'ivèrn,
es lo fresc de la vida!...
III
L'ARBRE es tot sol e l'aura freula es muda.
Dins lo fresc matin ont l'auba es venguda
l'oliu fosc encara, jos lo cèl blau,
dormís, demèst los sòmis greus enclaus.
Ras de l'orisont cendrós, pallinèla
la claror verginala de l'estèla,
dins lo tèune fielat de son folhum
s'amorça, ambe son darrièr tremolum.
Mas devèrs la lutz clara que s'enaura,
trefolissent au tocar doç de l'aura,
el, espèra lo jorn e, despertats,
mil uòlhs clucan au solelh, verds rebats,
dins la patz de la vida nòva e saura.
IV
A Peire Mas.
DAU monde lo mistèri,
vosautres lo sabètz
e dins lo cèl, ò morts,
lo secret de l'estèla;
e l'arma de la tèrra
onte sètz revenguts;
e las flors, per qué naisson,
l'òme per qué morís.
Las oras fugidissas,
messòrgas que s'esquilhan,
son pas ren per vosautres,
sadols d'eternitat,
desmamats d'esperança...
V
CEMENTÈRI DELS PINS
L'ANDANA dels pins verds, filhas clinadas,
dau cementèri escala lo camin,
onte l'aura i saumeja un cant d'oblit
breçairòl e leugièr, per alenadas.
La crotz dreçada au davant dau lindau
despartís de la vida messorguièira;
e per los auciprès, mans de preguièira,
s'enaura lo sòmi, dins lo cèl blau.
De matin, dessobre las pèiras blancas,
l'ombra fosca s'es venguda pausar;
mas vira l'ombra au ceucle dau jorn clar,
blava pensada e freula de las brancas.
Aquí, dins l'òrt dau temps, jos 1'uòlh dau cèl,
vidas viscudas, vidas esvanidas,
vos desliga lo vent, flors respelidas,
avuglas d'oblit, dins un cant d'aucèl !
VI
RECORD DE LA BAUMA
MAI d'un còp i anèrem a la Bauma.
Sus la placeta ont dormissián los vièlhs,
l'aiga linda dins sa pila cantava;
e la ribièira emportava lo temps.
Tot èra mut dins la patz dau dimenge :
s'ausissián pas que los saumes dau vent;
e quora avián campanejat las vèspras
lo veirial de la glèisa èra tot clar.
Sabiam trobar la taula dins l'aubèrga
per i manjar un tròç de cambajon,
lo saucissòt, l'aumeleta lèu facha;
lo vin que beviam dançava au solelh.
Per se'n tornar dins la nuòch estivala
ont l'estèla cantava ambe lo grilh,
seguissiam lo camin de Sant Jaume,
jos lo cèl perfumat com un missal...
L'aiga raja pas pus jos las platanas!
Lo mieu recòrd es un païs desèrt,
que los ostaus i escotan las oras,
las oras que fan los sègles eternals.
VII
MAGALONA
ENTRE los pins de Magalona
la mar divina es sempre aquí,
eternitat dau caud matin,
ont esquilha una blanca vela.
Jos lo pali dels arbres vièlhs,
la glèisa santa es en preguièra.
Los sègles nisan dins sas pèiras
que s'i arrapa l'espargol.
Dintre la lutz, l'aura endormida
sembla arrestar lo jorn calat;
l'istòria grèva dau passat
tremoleja per l'ombra doça.
Los sarcofages de granit
aparan, sobre los bards fresques,
lo sòm eternal dels avesques,
dins la patz viva dau Senhor.
E quora lo vèspre blaveja
lo silenci desèrt, s'ausís
landar Lo Tèmps, sul miralh lis
de l'estanh clar que parpaleja.
VIII
ARANHA dau vèspre, penjada
dins un tròç blavinèl dau cèl lis
- lo vent dins lo folhum dormís.
Tu, siás muda coma una pensada.
La lei dau monde es pas l'amor :
espèras la mosca bartavèla :
Lo solelh rosís tras ta tela,
sagnós dau mistèri dau jorn...
AUTONADA
LA trelha au vent amargant, ja passida,
bolèga sos rams nuds, mans d'adieusiàtz;
e dins lo cèl tan blau, fresc e suau, i a pas ren
que l'abséncia fugida...
2
Lo langui de l'auton, tot caud encara,
dormís, dins lo cèl clar ont passan los aucèls;
e grèu d'olors, lo vèspre doç espèra
l'oblit tebés dau jorn que morís, blavinèl...
3
L'orizont roge es una labra cauda
onte beuràs lo bais d'aur de l'espèr;
e l'avugle deman, dins un rai que se pèrd
a lo tremolum d'una rauba...
4
Vonvoneja pas pus sus la frigola l'abelha;
l'aura sentís pas pus a mèl;
e per los mòrts, l'oblit darrièr dau cèl
s'esvanís, dementre que l'ora s'escola...
LOS DIEUS
DE la vida que vòl
conéisser lo mistèri,
sa testa va picar
sus la vèiria dau cèl.
Cèrca que cercaràs
la patz de la capèla
es pas res que la nuòch,
rebat dau jorn falit.
Pas mens s'obrís - quau sap ?
detràs lo blanc camin,
la blava escuresina
onte landan los dieus...
L'AVUGLE
TE ne vas, ò l'avugle,
dèus lo jorn de deman
Degun sus lo camin
que lo vent, grand bramaire.
An damorçat lo cèl
las estelas fugidas;
e lo romieu perdut
vai cercant sa capèla.
Pica, de ton baston,
pica sus las caladas,
coma au cèl un aucèl
que piula per son nis
Marcha ! Dins l'èr tot grand
onte tusta ta testa,
davant tos uùlhs dubèrts
clucan tres ceucles d'aur.
PAN
TRANTALHANT, dins l'èr espés
e las cendras blavinèlas
Lo vièlh Pan butèt son pes
faguèt gisclar las estelas.
E pr'aquò l'arbre fernís
dejós l'aura breçairòla;
l'aucèl fa tornar son nis;
se derevèlha l'angròla;
esquilha dau freg matin
Lo ceucle lent de las oras;
dins l'argent clar dau camin
ont cantejan las tortoras;
oblida sos vièlhs recòrds
l'òme, que sa femna canta;
se'n va balandrant son còrs
la piucèla fadejanta...
Puòi, jos lo folhum, Lo dieu dormirà,
sadol dau vin d'amor emmascaire;
e la luna ambe l'estela ditz
Lo mistèri eternal dau monde sordejaire...
ROSA E LIBRES (Natura mòrta)
ROJA, dins un vas, la ròsa,
cantarèla de color.
Darrièr, la bibliotèca,
mòrta ambe sos libres muts.
Dins lo clar rebat de l'aiga,
la vida ardenta espelís.
Dins los libres pas qu'istòrias
que degun i crei pas pus
Deman la flor passirà
dins la pluòja de sa carn,
eternala frejolida.
E dins lo silenci grèu
los vièlhs libres dau passat
dormiràn dedins la polsa.
VESPRADAS
1
LO vent de la nuòch a butat las oras;
après l'angèlus lo cloquièr es mut;
dins lo cèl pas res qu'un rai de lutz clara
dins l'arma lo languir d'un jorn perdut.
2
Jos lo cèl clar, montanha blavinèla;
dins lo cant dau vèspre plora un recòrd.
Te cau seguir lo camin de l'estèla
per i ausir lo silenci dels mòrts.
3
Tropèl de nívols au cèl de Novembre;
Lo solelh morís dins lo calabrun;
odor de tèrra banhada e de fum
odor d'oblit e de remembre.
4
Lo jorn s'es barrat roge coma una labra;
la nuòch sedosa es gròssa de deman.
I a un pichotet que mena sa cabra,
urós que non sap que los jorns se'n van.
33
INCANTACION
QUAU lo sap, ò blanca luna ?
Dins lo velot de la nuòch,
Lo cèl clar; un auciprés;
darrièr el una esteleta!
Quau lo saguèt, blanca luna ?
Dins la blava escuresina
Lo grilh canta amai lo piòt
Lo cèl es pas res qu'un sòmi
Quau lo sauprà, blanca luna
Las fadas son esvanidas;
los pastres dau grand silenci
las oras atropelaràn !
Quau lo sap, ò blanca luna,
lo mistèri de la vida ?
Esperar sens esperança
es benlèu creire a deman
35
APRÈS VENDÉMIAS
A Carles Camprós.
QUORA aurem acabat de vendemiar la vinha,
demèst l'auton, quora los vèspres son daurats,
quora aurem desfruchat lo nòstre espèr mortal
e lo darrièr botèlh, dins las fuòlhas sagnosas,
caudrà d'ara en davant, au luscre de la vida,
caudrà pensar de bòn a l'ivèrn plovinós
e tirar dau canton los recòrds amargants,
grèus que serem pel còp de las grevas pensadas.
Farem tornar lusir los jorns de la jovença
e los matins de clar solelh tot esmoguts,
onte los fruches d'ièr èran pas que de flors
e mai las flors pas que d'estèlas messorguièras.
Tot se ne va : las flors, los fruches, las annadas
dins la dralha dau Temps quantes ne son partits
a l'aura dau recòrd, pantais resconeguts,
d'unes còps floriretz dins nòstra remembrança
Quora aurem acabat las darrièras vendémias,
lasses, davant lo fuòc, tastarem nòstre vin,
e l'amargant recòrd e los fruches passits,
que l'òbra serà facha e viscuda la vida.
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI