CAUSSON DE L'OLIVIÈR (1883-1951) (Charradissa radiofonica de Pèire Azemà
sus Ràdio Montpelhièr,
Dimenge 23 de decembre 1951 e Dimenge 10 de febrièr 1952)
Vejaicí los jorns de Nadau que se sarran... Vejaicí los jorns benastrats, de pura jòia e de doça alegria, onte las familhas - au mens d'unas que i a - se recampan e se confòrtan, festejant sos manits, onorant sos vièlhs, evocant sos mòrts, e ressoudant de nòu, au fuòc viu de l'amor, pus fòrta e pus brilhana, la cadena de las generacions... E nautres tanben, en aquela velha de la velhada nadalenca, nos es un confòrt trist e doç, recampats entre amics de la lenga e de la terra nòstras, entre enfants de la familha clapassièira, d'evocar un ainat tròp lèu partit e d'onorar sa memòria. A nòstre "Soc de Nadau" presida uòi, invisible e present, lo sovenir de Pèire Causse, l'esperit sempre viu de Causson de l'Olivièr. A ! quante bèl escais-nom lo felibre portava, quante bèl escais-nom simbèl d'espèr e de patz !... Mès s'es l'asard de la naissença que ié l'aviá fach causir, l'asard se capitava ben. E l'olivièr simbolic retrasiá çò milhor de l'èime e de la pensada d'aquel òme suau e senat, que de lònga prediquèt e practiquèt la patz, dau poëta que, dins un de sos "Nadaus", pregava antau l'Enfanton de la Grépia:
E se ma preguièra te plai Que siágue embandida a jamai L'afrosa guerra Glòria a Tus dins lo Celestiau A nautres, per festar Nadau La Patz sus tèrra
Adonc, Pèire Causse nasquèt au Plan de l'Olivièr, lo 22 d'abriu 1883, dins la carrièira dels Ancians-Fraires, que ié dison uòi : "des Ecoles-Pies", e justament dins l'ostau d'aquelas escòlas, ostau que, dempuòi dos siècles e passa, a pas gaire cambiat. Lo Plan de l'Olivièr, aquò se sap, una vièlha cançon o cantava,
Lo Plan de l'Olivièr Es un bòn quartièr Onte tot prospèra...
La familha Causse istava e prosperava dempuòi lòngtems dins aquel quartièr popular e mièg-campanhard, recaptador de trabalhadors e de pichòts proprietaris, vertadièr vilatge dins la vila, embé sas tradicions e sas costumas, que, i a setanta ans, èran demoradas encara viventas, e gardavan tota sa color e tot son perfum de terraire.
Causse èra e demorèt lòngamai marcat per aquela origina, fidèl a son vièlh brèç, urós e fièr de ne'n manténer l'eretatge e de ne'n créisser lo renom...
Quand sa pluma comencèt de gaubejar la lenga d'òc, un de sos primièrs poëmas se titolava "Au païsan", e ié disiá
Demòra païsan, mon fraire, Laisses pas rovilhar l'araire, Obra e borja lo bòn terraire Qu'au sorelh trescolant siágues encara au talh. Crei-me : demòra a ton vilatge Res qu'aquí trobaràs coratge, Libertat e bonur dins un nòble trabalh.
Era pas, aquò, lo prepaus en l'èr d'un d'aqueles "païsans" a mans blancas, parlant ponchut d'en naut de sas tibletas, e que bailan lo conselh tot en se passant de bailar l'exemple... Era lo crit dau còr d'un terradorenc que, tot lo sant clame dau jorn, de la primauba au sorelh tremont, penecava dins lo trescamp, e que podiá parlar dau trabalh de la tèrra, qu'èra sa vida e son perfach. Son mas, lo cantèt d'un biais simple e sorrisent, dins una cançon familhièira onte ditz embé bonomia:
Au mas mon dur prefach tot l'an Me manten galòi a tota ora E, subre lo groüm uman, Libre, dins mon òbra, m'aubora. Ma bòna tèrra au còr galhard A quau baile bòna pitança, Coralament, me paga larg Embé de frucha en abondança...
Mès sabiá tanben, quand ne'n virava, prene un autre ton, per clamar son amor de païsan afecionat -, e, levant los uòlhs per delai lo mas de sa batuda quotidiana, enaurava la tèrra maire e norriguèira
O tèrra dau Miegjorn ! O ma tèrra vesiada Qu'ai, jamai pausadís, banhat de ma susor, Voldriái, entrefolit, te faire una braçada Mistica, calorenta e saupre apassionada Car jamai t'aimarai pas pro. .................................................................................. O tèrra dau Miegjorn ! O ma tèrra vesiada A tus serai fidèl jusqu'a mon darrièr jorn Maugrat lo freg, la caud ; maugrat la maliciada Pròche tus siái urós, ò ma tèrra sagrada Tèrra de Patz ! tèrra d'amor !
Es que lo jovent qu'aviá tetat au pepelon, embé lo lach mairenal, l'amor dau parlar nadalenc, qu'aviá conogut d'enfança los refrins populars, las vièlhas cançons dels rimaires de quartièr - un pauc panardas, de fes que i a, mès gostosas e naturalas - aquel jovent doat e volontós, aviá lèu trobat lo camin de la bòna escòla. Son amic Brosseton, l'aimable e tojorn joine ainat de nòstre Paratge, l'adralhèt vèrs lo mèstre Francés Dezeuze, e vèrs tota la còla dels felibres de Montpelhièr, onte alòr fasián flòri d'òmes coma Glaize, Arnavielle, Marsal, Chassary, Fedièira... Bòna escòla, que lo novèl escolan n'estracèt pas las leiçons ! Talament ben que, entre 1906, lo Paratge saludava en el un de sos joines espèrs...
"Espèr", es pas res dire de tròp; amai, benlèu, es pas pro dire. Es que, tant lèu enregat dins la tièira felibrenca, Causse baila mai que de promessas, e , lèu-lèu, tèn largament. Manejant de natura una lenga simpla e clara, posada a la bòna fònt populara, plen de vèrbia e d'entrin, galòi a l'acostumada mès seriós quand o cau, maridant emb aitant de sinceritat lo sentiment e la galejada (dos costats d'un mème caractèr, tot pastat de bontat), emb aquò escriguent d'una pluma promta e facilla (benlèu un pauc tròp, per moments), Causson de l'Olivièr amolona a de reng d'òbras de tota mena, e un pauc pertot las espandís. Es pas, d'efèt, l'escrivan de la torre d'evòri e l'òme de las capeletas. Se fai sa plega als acamps felibrencs, a las Corts d'amor dau Paratge, se baila sa colaboracion regulièira a La Campana de Magalona, fai encara e subretot clantir lo vèrb e restontir la cançon d'òc dins totas las escasenças, sus totes los pontins, davans totes los auditèris... Refresca dins un viéu corrent d'acion populara lo racinum de l'aubre felibrenc dau Clapàs, renovèla a vint e trenta ans de temps lo prètzfach tant meritós de Carles Gròs, e dobrís la dralha a çò que vai èstre la propaganda de "La Lauseta".
300
Tota aquela corta e pasmens fegonda pontannada de sa començança, la tentacion seriá granda de la resumir dins dos mòts, dins lo pichòt títol d'una cançon : "Tot augmenta", que seguèt un espetaclós succès e un succès que (la trista actualitat i ajudant) durèt de lòngas annadas
Tot augmenta Tot augmenta Ai ! dequé farem ? De qué devendrem ? La vida es crusenta, Tot augmenta Tot augmenta!
Aquel refrin que, pecaire dempuòi mai de quaranta ans a pas decessat d'èstre a la mòda, lancèt d'un còp, e embé quante vam ! la reputacion dau joine felibre cançonejaire.
Mès, per aquò, seriá s'enganar de se fisar tròp a la sola aparéncia, e de mesurar pas qu'a l'eimina dau gròs succès la qualitat de son òbra d'alòrs.
Cançonejaire, Causson s'agrada de retraite quauques tipes clapassièrs, dins de refrins que se restacon a la tradicion dau Marsal de "las Erbetas" o dau Dezeuze dels "Caladaires". Es, per esemple : "las Grisetas"
Quand vesèm nòstras manidetas Se pintrar dabans lo miral De podra de ris, de coralh, En las veguent tant farluquetas Disèm que semblan de grisetas.
o es encara, coma per faire contraste "los Gollamasses"
Sabe perqué dins fòrça ostau Soventas fes i a la batèsta. Es pas que l'òme dau fogau Manque de trabalh : n'a de rèsta. Mès aquò vèn que, mai que mai Subretot dins los quartièrs basses La fenna amerita l'escais E pren plaça emb los gollamasses...
o es tanben : "La Baladusa" - sovenir ben passat d'una raça perduda, d'abòrd que las baladusas d'ara se baladan pas pus
Revendèira Risolièira Totjorn afogada au trabalh Es ananta Comerçanta E nos agrada son varalh Per servir mandrolha o borgesa La merchanda es pas entrepresa De fes a la lenga un pauc crusa La genta baladusa...
Sa Musa cançonièira s'amusa, de les que i a, a de galòis divertiments, marcats d'aquel èime trufarèl, d'aquela sagessa bòn enfant que quauqu'un sonèt la filosofia dau maset. Tala es, entre autras : "La Guindola"
Amics, i a pas res de pus bèu Que la jòia dessús la tèrra : Lo tristum, aquel fais tant grèu Camineja embé la misèra. Atanben per èstre galòi Tastem lo vin que raviscola Aquò nos tèn galhards, e puòi Nos fai denistar la guindola
Tal es, encara, aquel amusant planhum per un jovent que se vai maridà : "Te planhisse ! "
Te planhisse, paure enfant, Ai ! dequé vòs faire, Pecaire ! pecaire ! Ai ! dequé vas faire: Te metes au carcan !
Mès la canço de Causse sap trobar, quand o vòu, d'autras nòtas, un bronzinent mai prigond e mai grèu. Escotatz-la, coma ressondís dins "La Campana" :
Au cloquièr dau vilage L'angelús a dindat Los gals dau vesinatge Totes l'an saludat. Lo sorelh escandilha A de reng l'aucelilha Trai son doç riu-chiu-chiu Pèr pregar lo bòn Dieu
Campana matinièira A ta voètz familhièira Lo valhent païsan S'en retòrna a son camp. La plana s'ensorelha E tot se derevelha
Dinc aquò, o seriosa o galòia, la poësia de Causson s'espandís pas tota en cançons. La vesèm florir en poëmas de tot biais, pintrant un tablèu de natura o alargats per un envam dau còr. Un de sos primièrs sonets es una scèna dau campèstre, ben vista e ben retracha per son uòlh avertit de païsan es "Sus l'aira"
Lo sorelh es còsent e dins l'èr tot es siau L'espiga en craïnant plèga dejot la mòla Que viva, dança, sauta e qu'a de reng jangòla Lo tavan que bronzina empusa lo bestiau.
Sus lo mitan de l'aira, un barbèu coma un brau Foiteja e canta; a l'euse dau canton, la còla A la gargalha beu lo vin que raviscòla E galeja un pauquet embé lo majorau.
Lo cadèl, a 1 'escart, foïna e se rabala E, quilhada sus la garbièira, la cigala Saluda dins son cant lo rèi de Messidòr.
E deman quand, fresquet, lo labech bufarà, Cantaran lo blat ros que nos embraigarà D'esperança, d'amor e de san estrambòrd.
Mai coflats de lirisme son sos dos imnes estrambordats "Au sorelh" e "A la mar", aqueles dos miralhs d'eternitats. "Au sorelh", ço ditz:
T'aime, sorelh de Dieu ! fogau de poësia, Que rendes dau trabalh lo fais mens assucant: Largas dins la natura una doça armonia E fas tresanar l'aucelilha Que te saluda dins son cant. ........................
O bèu sorelh de Dieu ! qu'en abonde as de graça Rèi dau monde estelat que trònas dins l'azur, Que ton rai luminós en traversant l'espaça Au pòble nòstre enfin la traça Dau dralhòu que mena au bonur... E a la mar, l'emmascaira mar, immensa e cantarèla: O mar ! tapís d' argent que revèrtas un Caire De l'infinit prefond e de l'eternitat Qu'inspires trobador galòi amai trobaire E que bailas lo pan quotidian au pescaire Dabans tus siái extasiat! .................................... E vaquí perdequé nòbla mar sorelhosa M'aplante dabans tus e siái extasiat, E vòle que pus tard ton alen salabrosa Pòrte mon anma mai qu'urosa Jusqu'au sulh de l'eternitat.
Es bòn de veire que, dins aqueles poëmas, lo tablèu que retrason es pas tot, e qu'a la vision de la natura, per tant granda e tant bèla que siágue, s'entremescla lo pensament dau poëta, lo pensament d'un òme embegut d'idèa e de fe. Mai fòrt encara es aquel batedís dau còr dins un poëma de 1909: "Au cementèri", onte lo rai de l'espèr subre-uman lusís una nèbla de malanconiá, e que uòi podèm pas relegir sens una emocion ponhenta...
E me'n vau dins la sombra alèia Dels pins, sol, triste e pensatiu. A ! quante sòrt serà lo miéu Qu'ai pas jamai la sana idèa Que la vida es un pichòt riu Se vojant als pèses de Dieu.
O Creator ! sus nòstra tèrra Qu'avètz banhat de vòstres plors Dieu de bontat, sorelh d'amor Sostatz-me de vòstra colèra E faguetz qu'en fin de mos jorns Rintre dins vòstre bèu sejorn...
... Antau s'èra afortit, as jorns uroses e tant luònhs de l'autra abans-guèrra, lo joine renom dau felibre de l'Olivièr. Polit renom, e que son òbra s'ameritava. Mès un autre poëta l'aviá dich i a lòngtems
Es melhor d'èstre amat Que d'èstre renomat...
Caucanha ! Pèire Causse anava comolar los dos bonurs, e conóisser lo pus linde amor dins un noviatge astrat, en bailant l'anèl esposiu à-m-una de las filhas dau requist poëta Adrian Fedièira... Lo cantaire apassionat e tendre de la familha, de las doças jòias e dels laguis grèus dau fogau, trobava aquí un gendre segon son còr... Es pro dire - e trepejarem pas las lèias floridas de l'òrt secrèt... Sus son bonur, coma sus lo de tot un pòble que se sabiá pas tant urós, esclatèt l'esfrairós auvari de 1914. Alòr, e cinc ans de temps, coma aviá fach totjorn e pertot, Causse compliguèt simplement son debé. Umble soldat de la linha, dins los rengs dau 1421, trobèt pamens l'estèc de contunhar - per tant mau-aisit que seguèsse, dins d'escasenças parièiras - son òbra de felibre e de bòn miegjornau. Lo jornalet Lo Gal, que deviá paréisser de 1915 a 1920, seguèt en granda partida son òbra. Aquí mai retrobam, jota sa signatura, còntes, cronicas, tablèus de guèrra, poëmas e cançons... Sus totes los tons e de totas las menas... De triste, ai las ! perdequé lo temps es au tristum e que la lira vibra au vent que bufa ; mès tanben de galòi, perdequé cau resistir, luchar còntra lo cafard", culhir e tastar l'ora de relambi e de repaus que belèu serà pas de durada...
E s'envolan de sa pluma (o de son craion) los coblets aluts de la "Cançon dau 142", la sansònha de marcha: "Viva lo bòn pinard"
Dins la tranchada afangassida Ont es pas tròp gaia la vida Pèr faire fugir lo negre cafard Lo negam dins un litre de pinard Viva lo bòn pinard Viva lo bòn pinard
o encara la romança atendrida : "Dins ma tranchada"
La nuòch, lo jorn, dins ma tranchada Prenguent son vòl misteriós Vèrs nòstres pichòts risolhons E vèrs tus fugís ma pensada Soventas fes dins ma tranchada...
Soventas fes, òi, lo sovenir de la familha benaimada brèça l'exilhat dau frònt de son emocion doça-amara. Emocion que barbèla dins los poëmas : "A mon pichòt", "Mos bessons", "Questions d'enfant"... E d'autres còps es, sus sas òbras, la dura actualitat que marca son ruste sagèl. Coma dins los sonets : "Lo Presonièr" e "Omatge a Jòffre", lo planhum "La musa plora", onte ditz sos vòts
... per que, dins la Patz, pògue lo felibre Veire l'òme libre Dins lo mendre amèu, Veire de tot caire aborrir la guèrra Lausenjar la tèrra E tot çò qu'es ben
La Patz, pantais sempre renadiu dels òmes de bòn voler, e subretot desirança arderosa dels soldats que ne'n sabián tot lo pres, en vegent e patiguent las orrors de la guèrra... La Patz, aspiracion de tojorn dau poëta, que la voldriá veire complida gràcia au sacrifici dels companhs tombats sus lo prat-batalhièr :
Car se nòstres guerrièrs an agut l'ardidessa Supèrba, s'an gardat lo sublim enavans Es qu'avián l'espèr doç d'un milhor lendeman D'un mond onte la Patz seriá la senhoressa
Aquò-z-èra la santa e benurosa illusion dau temps onte nos cresiam de faire la darnièira guèrra, e dels temps que seguiguèron la patz garrèla de 1919... Tornat de la granda batèsta, simple pialut a crotz de guèrra, e reprenguent l'arnesc de la vida quotidiana, Causse contuniarà sens lassitge la lucha pacifica, coma totes sos autres pretzfachs... Es, alòr, amadurat e garrut, l'atge e l'esprova an marcat un pauc mai encara son anar suau e son biais pesuc d'òme de la tèrra ; mès lo còr es demorat joine, l'uòlh viu e l'esperit beluguejant. Sos tres enfants grandits e devenguts jovents ié fan pus grands que jamai sos devers de paire de familha ; e puòi la tèrra comanda, e vòu largement son còmpte de trabalh e de susor. Pausadament e sorire en boca, Causse ten lo còp e fai sa joncha un pauc pertot. E l'òbra felibrenca es per el lo trabalh de requista, que repausa dels autres trabalhs, que cocha los laguis, esgaia la vida, enclusís lo temps...
Tornant volontièr a-m-un genre que subre totes i agrada, e onte mestreja, baila mai la volada a tot un eissam de cançons. Sa "Janeton", entre autres, conois una lònga passa de franc succès
Mos amics, ai per vesina La polida Janeton ; A l'uòlh viu, la gauta fina, E los peusses d'un bèu blond. Mès, per mostrar sa cavilha Quanta traça de rason Se vestís, la joina filha, Emb'un tròp cort cotilhon... Janeton, Janeton, Es tròp cort ton cotilhon...
E i a encara, dins lo biais galant o sentimental: "La sason de l'amor", "Tres per una", "Babèu", "Es un doç cant d'amor", e quant d'autras ! onte l'amor es totjorn linde, lo sentiment onèst e franc, ont i a pas res qu'ane jamai, per conquistar un succès mausan, faire sesselega a las passions bassas.
Mès la cançon vòla e s'envòla, e de fes ne'n demòra pati-patà-pas res, fonduda dins l'èr coma un fum leugièr... Causse pensa de servar çò milhor d'aquelas obretas dins una edicion embé musica, que se dobrís per "La Campana", e onte s'atròba "La Vendémia", subjèct astrat entre totes per lo felibre-vinhièr :
Es uòi jorn de fèsta Dins lo grand cièl blos Lo sorelh s'aprèsta E creis, radiós ; L'aucèl sus la branca Gaiet trai son cant La frucha espalanca Nòstre vièlh socam Zo ! vièlhs, manits e filhetas Vendemiatz lo bèu rasim En pintrant vòstras podetas De son robís cremesin Es la fèsta dau terraire Amai dels trabalhadors Es perqué fusan dins l'aire Los rires e las cançons.
Aquela edicion entemenada pòt pas que créisser nòstres regrèts que tant d'òbras de Pèire Causse, semenadas dins de jornals, butletins e revistas, demòren esparpalhadas e tròp sovent de michant retrobar... Son, fòrça d'elas, d'òbras de circonstància ; mès nos fan a prepaus ressovenir que l'òbra de circonstància es pas la pus marrida, tant se'n manca ! quand se ié sentís lo còr que bacèla, e que l'idèa es a 1'unisson dau còr... Coma pas ne'n citar per pròba, dòs tròbas onte s'espremis en tota nòbla simplessa l'anma dau terradorenc, dau paire e dau crestian. Es, d'abòrd, son omatge : "Per l'evesque-felibre", en l'onor dau centenari de monsénher de Cabrièiras, remembrant lo gèst pietadós, als negres jorns de 1907, dau vièlh evesque lengadocian :
Aguent dobrit son còr, patèrne, nòble e suau Au pòble fremissent alandèt lo portau De son immensa basilica E lo pòble esmogut s'emparèt l'endeman Dau geste simbolic, coma d'un talisman Dins sa protèsta pacifica.
Es, puòi e subretot, aquela pretocanta poësia "Partença" dedicada a sa filha, quand se faguèt sòrre de caritat
Mon regard pertot se revira D'un caire a l'autre, jamai las Soi tremolant, mon còr sospira... Mès non te revese, ai ! las. A mon entorn, subtila, flòta Ta pensada que me fai gaug, Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ?
E lo poëma debana a de reng sas estròfas, renovelant de-lònga sa question, fins qu'a la finala d'eroïca e serena consentida:
- Paire, per sostar la paurilha Lo dolent, lo deseretat, M'en vòlgues pas de restar filha, Mès filha de la Caritat.
Passarai ma vida devòta (Se Dieu-z-o vòu) a l'espitau - Aquò vai. As ben fach pichòta As ben fach de quitar l'ostau.
Aparaire de la tèrra e de la familha, tal se retròba Causse dins son draina social : "Vèrs la tèrra", onte afortis de mai, sas idèias generosas de frairetat umana. Acto afecionat de "La Lauseta", aplaudit mai de trenta ans sus la scèna, agent encarnat emé succès vint persònnages dau teatre d'òc (e, pèr'ne'n citar pas que dos, lo Balthazar dau Nadau de Balthazar e lo Michèu de Michèu lo repotegaire) Causso se duviá naturalament senti portat d'escriéure per lo teatre. Se vei dins Vèrs la Tèrra, un retrach fidèl e vivent dau Clapàs e de sos quartiès populàris de i a cinquante ans ; se ié debana l'acion ben menada d'una clara istùria d'amor, dins l'ambient ispre e trebolat de la vida obrièira. Sos vèrses dindants, au passage, caton lo terraire dau vinharès, onte
Sus lo gres, tòn cinsaut qu'a lo sang tant ardent Que chaca grun sembla esperar lo còp de dent, Lo chasselas rossèl e dins la vasta plana
Lo galhard aramon qu'es colo de miéugrana...
Soscon, apensamentits e compatissents sus la dura pena dels òmes de la fabrica
Car, veja, la paurilha Fòrina la maja-part de los que l'industrie E lo progrès de uòi reclamon per rançon Son los martirs escurs dau trabalh, e quand son a son òbra aplicats, ges d'eles jamai pensa Que tòn trabalh tos quicha autant ben qu'una prensa. Enauron l'amor sant de la lenga mairala:
Ieu, parle lenga d'òc - la lenga qu'ai après Aprenguère a l'aimar quand preniái la tetada Es ela, desempuòi, qu'es ma lenga vesiada...
Sa lenga vesiada, la lenga qu'aimava en enfant amairit, Causse l'aviá portada, afortida, onorada pertot, fièr d'ela e fisançós en ela, en disciple fidèl de Mistral, en tenent afogat dau Felibritge. Lo Felibritge, que l'aviá fach mèstre-d'òbra en 1927, ié dobriguèt en 1936 lo Consistòri dels majoraus, en ié bailant La Cigala d'òr - la que pòrta lo nom de Cigala de la Patria. Bèu nom ! e que non se podiá milho endeveni, per lo soldat-païsan qu'aviá tant valhentament aimat, trabalhhat e aparat la tèrra de la Patria.
Ome de la tèrra, païsan que se fasiá glòria d'aquel títol d'onor, Causse èra conscient de la granda veritat que Mistral a proclamada dins son "Esposcada" : O païsans, coma vos nóman, Restaretz mèstres dau païs !...
D'aquela fiertat e d'aquela fisança, coma pas remembrar l'esmoguent testimòni qu'es son poëma: "La Campana muda", escrich a las oras las mai òrras de l'ocupacion tudesca, quand l'enemic aviá condemnat au silenci las campanas de nòstres cloquièrs :
Adonc, aquò's antau : dins la calma estenduda Coma au dissabte-sant, nòstra campana es muda Puòi qu'aquò's lo voler dels ocupants dau jorn. La Campana deu-ti restar muda tojorn ? Nani ! vendrà lèu-lèu, quela bèla jornada Onte ausirem clantir la voetz acostumada... Lo vèrbe dau cloquièr tornarmai vibrejant Nos porgirà l'espèr e la fe dins l'endeman...
La fe dins l'endeman, "La fe dins l'an que vèn" coma ditz la "Cançon de la Copa", Pèire Causse la portava dins son pitre, au fin fons de son anma. E ela semblava de ié gardar una totjorn nòva joinessa ; pas luònh de la setantena, servava son mème vam d'èime e de còr, sa mèma fòga atrabalhida. Lo mau traite que caminava en dejota, quitava garruda e verturiosa l'aparéncia d'aquel òme dau campèstre, calossut coma un rore - e que, coma un rore, tombèt tot d'un còp...
Era dels que s'alòngan pas que per morir, e que se pausan pas que per prene lo grand repaus. A l'ora que los felibres, acampats en Orlhac dels quatre caires dau païs d'òc, festejavan la Santa-Estèla, lo felibre de l'Olivièr s'adralhava vèrs una autra felibrejada. A l'auba de Pentacosta, Causson lo pacific clugava los uòlhs per dormir lo sòm de l'etèrna Patz...
PARTENÇA
Mon regard pertot se revira D'un caire a l'autre, jamai las Soi tremolant, mon còr sospira... Mès non te revese, ai ! las. A mon entorn, subtila, flòta Ta pensada que me fai gaug, Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? Acapçadeta, atrabalhida E valhenta coma pas ges, Ta boca vesiá l'espelida Sempre de ton sorire fresc. De ton peu brun la papilhòta Flocava ton linde frontau. Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? Adonc, dequé te defautava ? Mon amor l'aviás tot entièr Ta maire, tanben te bavava E te gastava volontièr, Mai d'un jovent - o sabe, bòta - Te fintava sens pensar mau. Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? Te revese encara en griseta Emb ta còifa, fichut, joièus... Qu'èras bèla dins ta teleta En felibrejant als jorns bèus Eras, segur, la pus faròta, La pus gaia dau festenau Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? Fasiam tot per podre te plaire Aimaves las flors, e n'aviás ; Coma lo ben, sol, sabiás faire, Alòr... fasiás çò que voliás. Perqu'anar còntra ta marròta Qu'engaudinava lo fogau ? Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? Un bèu jorn as laissat de caire S'entre-secar totas las flos, En t'enchautant de tot, pecaire Fèstas, teletas e cançons. As paur de prendre la picòta, Saique ? vòls chanjar d'èr un pauc ? Diga-me, ma tendra pichòta, Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? As laissat en plan la raubeta Qu'alestissiás per ton nebot, Te pagant emb una riseta - Moneda que passa pertot - T'en prègue : fagues pas la sòta Explica-te'n còp, coma cau. Diga-me, t'en prègue, pichòta Diga ? perqu'as quitat l'ostau ? - Paire, per sostar la paurilha Lo dolent, lo deseretat, M'en vòlgues pas de restar filha, Mès filha de la Caritat.
Passarai ma vida devòta (Se Dieu-z-o vòu) a l'espitau - Aquò vai. As ben fach pichòta As ben fach de quitar l'ostau.
Causson de l'Olivièr
La pagina de Pèire Azemà
Las autras Cronicas radiofonicas de Pèire Azemà
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX
Retorn a l'ensenhador generau
