LO CARRAIRON DAU DIABLES
Aquel bòsc amont sus lo sèrre per detràs los travèrses ont jamai se i vai pas. Era espés, comol d'arronzes. I randolavan singlars e lops. Enlai au mitan, dins un plan cobèrt de feuses, badava una bauma escura ont s'entendiá que tindavan las gotas d'aiga. Cada bruch ressontissiá coma un sospire. Au fons de la bauma, cadun sabiá que demorava lo Diables. Se dormissiá aquí en se noirissent dau silenci de la nuòch.
Au recanton dau bòsc viviá Joanon. Joanon èra paure. Aviá espeiregat un plan d'argela roja dins un fonzal. I laurava e relaurava amb doas vedèlas maurèlas, per de dire d'abonir la tèrra. Mas jamai res butava pas.
E Joanon aviá fach de badas lo romavatge de Sauclièiras, cap a la Fònt de la Maire de Dieu. La fònt docinèla ont l'aiga estuna dins la mofa. Aviá pregat, descoflant tot son desespèr, braces alandats dins l'aire aspre de l'auton. Lo cèl èra recorregut de nivolasses grises. La font cançonejava, coma se diguèsse quicòm. Una promessa benlèu.
Joanon èra tornat a sos camps. Ni per èstre anat far lo romavatge, res non veniá pas dins los sòts de terra roja ont s'afanava a laurar e a semenar. Pas que de bauca e de cardons. Grands cardons caussenards amb sa semblança d'estèlas mòrtas, casudas dau cèl. Aquí escampilhadas sens cap d'espèr.
Los dos pus joines filhs de Joanon s'èran anats logar dins la plana. A de mèstres avaricioses, rai, mas n'avián lo manjar e lo soplòg: melhor, aitanben, que non aurián pogut aver a l'ostal pairolau. L'ainat èra soldat, luònh, dins quauque guèrra longanha e sagnosa que se ne sabiá pas res. La femna malautejava. L'ostalon se fendasclava. Los vents d'ivèrn jangolavan en passant jos la porteta desglesida. Siaguèsse pas estat las castanhas, e quauques camparòls que fasiá secar, de qu'aurián manjat dins l'ostal? Tota la jornada de trima e puòi se jaire amb dins lo ventre aquela mordidura de la talent. E tanben la freg de la grand nuòch caussenarda que s'engulhava dins la carn fins a la mesolha dels òsses.
Sus sa lichièira de ramilha de boissonalha, de nuòch, Joanon somiava. En escotant la femna que plorava coma una bèstia nafrada. Se vesiá dins una matinada ennivolida que prendriá la saqueta e lo baston, e escalariá lo bòsc escur, fins a la cima dau sèrre. Ont èra, se disiá, aquela bauma dau diables.
Dintrariá ardidament. De qué podiá aver paur mai, Joanon, lo lauraire?
- Lo bonjorn, sénher diables. Soi ieu, Joanon, ton vesin.
- Tu que lauras e relauras lo fonzal de tèrra roja. Aquí que i butan pas que las baucas e las cardabèlas. Mas siás lo benvengut, Joanon, mon vesin...
- Cossí farai manjar la femna, que malauteja, e los enfants? Ai pregat lo Bòn Dieu, e sa Santa Maire que van veire en romavatge a la font de Sauclièiras. Mas cap d'eles dos ven pas jamai sus lo causse. M'an pas escotat. Aquí sèm sols sénher Diables. I a pas que tu, e la bauca, e lo vent que sibla.
- Sabes aitanben que se pòt far pacha amb ieu. Seriás pas lo prumièr d'aquel païs, saique. Totas las mametas que van far sabat, las nuòches d'ivèrn, entre las pèiras levadas. E lo marchand de buòus, e l'aubergista, que quitan pas de comptar e de recomptar sos escuts e sas piastras. E monsur lo marqués amb sos debasses e la perruca blanca. Son mieunes totes. M'an donat son anma. Emai an pas trigat, quand i la demandère. Tot gaujoses me la portèron, clarinèla, transparenta, que me la poguèsse sarrar aquí dins lo còfre ont las amolone. En cambi, an recebut riquesa, poder, saupre. Los que m'aiman e me sèrvon, los oblide pas. Los oblide pas amai. De qu'espèras per far coma eles, Joanon, mon amic, mon car vesin?...
Antau somiava Joanon, sus son lièch de ramilha seca. La femna gemegava doçament, amb aquela dolor que i estenalhava la ventresca, e que jamai mermava. Joanon capitèt de s'endormir. Defòra entendiá lo ronfle dau vent dins las brancas.
E l'endeman, a prima auba, prenguèt coma dins lo sòmi son baston e sa saqueta. Montèt entre los grands castanhièrs e las blacas, passèt de rocaredas e de gravasses, emai de davaladors ont las peiras tindavan quand las fasiatz rebordelar. La bauma èra aquí, au mai negre dau bòsc. Era un grand trauc emplit d'arronzes e de feuses. Au bas, una vòuta redonda se dobrissiá sus la nuòch contunhosa. Una nivolina leugièira s'enaurava dins l'escur. Joanon cridèt:
- Ou sénher Diables. Sètz aquí?
La votz ressontiguèt coma dins una cistèrna:
- Aquí! Aquí! Aquí! Aquí! Aquí! Aquí!...
- Soi ieu Joanon. Lo vesin, aval, de l'autra man de la castanhal. Sètz aquí?
- Aquí! Aquí! Aquí! Aquí! Aquí! Aquí!...
Joanon, que cresiá de pas pus poder crénher res, sentissiá lo còr que bacelava tot d'una dins son pitre. Aquela grand boca negra ont vòstra vòtz vos reveniá multiplicada e tremudada, coma una musica solèmna, coma lo tindar de mil cristals lindes:
-Aquí! Aquí! Aquí! Aquí! Aquí! Aquí!
Resquilhèt dins lo pendís de graveta aigalosa, e las pèiras rotlantas faguèron un tarabast eissordós. E plan plan tot s'amaisèt. Solament un silenci emplit d'aquel planhum de las gotas d'aiga que càson. Era aquí lo diables?
La lutz, lo bòsc, lo cèl ivernenc, tot aquò èra pròche, e pasmens ja estrangièr a la patz glaçada d'aquel palais ont senhorejava lo Prince d'aqueste mond... Joanon aviá passat lo lindau. Avançava dins la musica de las gotas d'aiga. La pacha èra ja mièg complida.
- De qué me dònas per pagament, vesin? i demandava lo banarut, ombra mai negra que la nuòch, aicí quilhada au mièg de la nauta cròta encantada.
- Pas tan lèu, disiá Joanon, que ja se preniá a finassejar en vièlh païsan caussenard qu'èra e mai que demorava. Pas tan lèu. Se me fas granar lo camp, e que me portèsse lo manjar, e mai se me sauvas la femna qu'es enlai a se perir, aquí òc que te pagarai. Mas pas abans, bòta...
- Aquò's bòn biais, entre vesins pròches, de se rendre servici. Quora l'un quora l'autre. As mai besonh tu de mon ajuda que ieu de ton anma, ara per ara. Tòrna au tieu, Joanon. E vendrai cercar mon pagament puòi: quand me serà degut.
Joanon reveguèt la lutz grisa dau causse, las baucas emblanquidas, los plans cobèrts de fuòlhas sauras. Lo temps marcava la nèu. Mandèt un darrièr agach a la bauma que s'esbadalhava aquí coma lo rodan d'un uòlh mòrt, dins son cròs d'arronze e de mofa. S'acaminèt dins la sibladura dau vent. Era enclausit coma quau se desrevelha d'un sòmi. Comprenhiá ara lo sens dau mot enfadat: per de dire qu'aquel que s'es laissat prene per las fòrças nuochencas ne garda un brieu l'eime tot pastós, tot molenc. Mas la freg que i mordissiá las gautas aguèt lèu fach de lo despertar en plen e sachèt pas pus s'aviá somiat. Acabèt la matinada a amassar de ramilha per lo fuòc.
Retrobèt l'ostal enlusit de jòia. La femna risiá. Era afanada a tot renjar dins la paura cabaneta.
- Ai pas pus la dolor uòi.
Cantava, anava, veniá. Semblava un aucelon.
- Deman davalarem a Sòrbs o a Vilavièlha. Es fièira. Ensajarem de vendre un pauc de salat e de garrosta. Veirem las sòrres. Nos assauvatgissèm antau luònh de tot. Cau veire un pauc las gents...
La prima s'anonciava. La bauca grelhava druda dins los prats. La femna èra urosa, escarrabilhada. Son rire tindava. Teniá l'ostalon tot lis. Las doas vedèlas avián lo ventre ben regonfle, lo peu lusent. Eran valentas per lo trabalh. La tèrra roja se dobrissiá jos l'araire coma la mar davant la proa d'un naviri. Joanon aviá pausat de tendèlas ont se prenián mèrles, tordres et perdigalhs. Lo temps se fasiá doç, las jornadas venián longas. Las doas vacas vedelèron: se podriá vendre lo fruch de sa ventresca a quauque fièira, quand auriá capitat de desamairir los vedelons. Lo solelh enlusissiá los pelencs qu'esbrilhaudavan coma d'aur viu. La vida èra tornarmai polida.
L'ainat èra tornat de la guèrra. Amb un plec amar a las bocas, la nafradura dels sovenirs. Los companhs estripats, lo regiscle de la sang, los braces e los còsses trencats, la mòrt que dalhava de pertot, sens pausa. L'orror. Mas l'ainat èra entièr, sos sos braces calossuts, sas doas cambas, sos dos uòlhs grises de filh dau causse. Ajudèt lo paire. Risián totes dos coma de companhas dau meteis temps. La recòrda èra bòna. S'èra pas jamai vist tant polidas sègas. E butava de tot. N'estremariá per l'ivèrn. Ne vendèt, qu'amb lo filh se crompèron una bota de vin de Sant Adornin. Una liquor solelhosa per enfuocar las cabeças. Per cambiar un pauc de l'aiga coadissa de la cisterneta...
L'estiu e l'auton passèron doçament, lindes e melicoses. D'auras frejas tornavan davalar de l'ubac. Amb d'aucèls viatjaires que traversavan lo cèl d'una batuda d'alas, en cridant, e que tot còp se venián prene a las tendèlas. Ne fasián rostir dins la chiminièira, sus de brancas de cade assecat que petejavan dins lo fuòc. E que i bailavan una sabor perfumada. Per aquelas escasenças tiravan un pauc de vin de la bota. Dins l'ostalon, Joanon, sa femna, e l'ainat, aquel an, lo rei èra pas son cosin.
L'ainat ajudèt a claure melhor l'ostal per l'aparar de las fregs que s'anonciavan. Ressèron en montèron una pòrta nòva, en fusta de garric. Los garrics èran de monsur lo marqués, mas quau los vendriá comptar dins los travèrses, aquí, luònh de tot? Sus lo davant, amolonavan la lenha per la chiminièira, que tot l'ièrn se poguèsson caufar.
La darrièira fièira per Novembre se teniá a Sant Miquèl d'Alajon, jos la nauta torre negra. I anèron, lo paire e lo filh, per vendre los dos vedèls, e crompar de salat per l'ivèrn.
Un grand caraco i crompèt las doas bèstias, amb un sorire un pauc trufarèl. Jos son grand capèl de feutre passit, los dos uòlhs esbrilhaudavan dins lo calabrun autonenc.
- Es pas lo prumièr còp que fasèm afar ensèms, Joanon, mon vesin. Te rapèlas...
Joanon se sentiguèt venir palle coma un porquet que venon de sagnar. Las tressusors i banhèron la camisa. L'ainat èra pus luònh, a sorire aimablament a una bruna escarrabilhadeta que vendiá de ribans e de debasses. Aviá pas res vist. Joanon reconoissiá lo caraco dels uòlhs lusents. La vòtz risolièira veniá de prigond, ressontissiá coma dins quauque cauna sosterrana.
- E qué vòs?
- Mon degut, amic. Aquò's antau que se fan las causas entre gents de bòna companhiá. Ai tengut ma promessa, ieu.
- E coma te pòde pagar? Laissa me lo temps.
- Ai pas pus lo temps. D'afars ne fau a jaba, aicí e pertot. E ara per ara me cau d'armas, fòrça d'armas. De lindas armetas omenencas, res que pese mens dins una balança. N'avètz pas cap d'utilitat vautres. Per ieu, son preciosas. Son mas riquesas. En cambi vos baile tot, los escuts pesucs, l'aur qu'esbrilhauda, la seda, lo poder. E l'amor, la doça amor carnala de las femnas quand se fondon dins vòstras abraçadas, molencas e catimèlas, besalenadas, esperdudas de desir. Qué podètz voler de melhor, de pus gostós? Quant pesa una paura arma, fantauma enveirent, au regard de tot çò que vos dòne?...
Lo caraco sorisent s'èra laissat abrivar per sa polida parladissa. Solide que parlava ben: èra tot mèu tot sucre, ne badàvetz de l'escotar. Era de musica que vos laissava tot enclausits. E tot d'una lo doç rondinar dau cat se desrompiá: entrevesiatz las arpas ponchudas. Lo caraco se revirèt:
- Aquí çò que me cau, tot clar. D'armas. En pagament. E lèu. E se me las dònas pas las vendrai prene, Joanon. La tieuna e las dels tieus...
Joanon capitèt de mercandejar un pauc de temps encara. Diguèt que tornariá dins la bauma solombrosa per melhor calcular tot aquò, dins un parelh de jorns.
- T'espère. Diguèt lo caraco. Veja un pauc coma siái bòn diables...
- Vendrai, marmotegèt Joanon.
Sus lo plan de Sant Miquèl un òme los vesiá de luònh que parlavan. Mas se mostrava pas. Era un vielhet barbut, amb una borrassa e un baston. Quauque pelegrin, o quistaire. Assetat sus una bòrna. El, sabiá, sol amb Joanon e benlèu la vièlha Andralièira de la Tuda, que passava per èstre un pauc masca, quau èra aquel caraco ufanós amb lo grand capèl. E quanta moneda preniá per pagament.
Mas Joanon èra sol, desesperadament sol cara au caraco. Sol coma lo perdigalh agantat per la tendèla, coma lo lapin pres au laç. E qu'espèra la man immensa e rufa que lo vendrà culhir, per lo rejónher au fons d'un grand sac. En esperant la flambusca per lo rostir.
Quitèron lo plan de la fièira. Lo solelh èra bas sus l'orisont: enlai, lo païs de Leràs, e sas nautas tèrras cobèrtas de roquets coma torres grisas e muralhas de ciutats mòrtas. E l'Escandòrga, pus luònh, en riba dau cèl.
Lo cap de Joanon bolhissiá coma una ola. Lo caraco amb son sorire, sos uòlhs que lusisson jos lo grand capèl. Dins la bolegadissa de la fièira. E la moneda que demandava ara. Aitanben auriá degut o saupre, per avanças: d'armas. D'armas etèrnas e immortalas, flors que jamai non passisson. Per la grand flambusca de son reiaume. Per sempre.
De nívols rojas marcavan la freg dins lo cèl. Joanon chifrava dins sa tèsta, en caminant cotria amb l'ainat, sens parlar. Copavan per l'ancian camin ferrat que trauca per lo valat dau Chival Blanc. D'armas... Las armas de quau, i bailariá au diables, per pagament?
Ne parlèt amb la femna lo vèspre. L'ainat qu'aviá trencat a grands còps de destrau tot lo matin dormisiá. S'entendiá que roncava.
- Te siás pas demandada benlèu perqué siás estada garida, que te vesiái morissenta? Ni perqué nòstras recòrdas, ongan, son drudas? Que aperabans i aviá pas que d'èrbas baujas e de cardons?
La femna l'agachèt. Era palle coma un glari, Joanon. Comprenguèt.
- Lo siás montat veire?
Joanon respondiá pas. Son silenci voliá dire òc. La femna demandèt mai:
- Amont dins la bauma escura? Au fons dau bòsc?
E Joanon se calava.
- E vòu d'armas ara, coma èra de bòn esperar.
Joanon restava silent. La femna calculava. Cossí se sortir d'aquí? I aviá ben lo racònte dels cornussòls qu'avián colhonat lo diables amb las recòrdas dau prat de las Condaminas, en dejós dau Mas Rainal. Mas los cornussòls son de bavards. Son pas de gents dau causse, mas de mond de las vals, quasi de païsbassòls.
D'un autre latz una solucion logica s'entrevesiá. I aviá lo capelan de Sòrbs: lo paire Constanç. Saique los podriá aconselhar. O diguèt a Joanon.
L'endeman Joanon tornèt prene las carrals. La pichona glèisa de Sòrbs tota en pèira blanquinosa de causse. Dins lo siblejar de las auras autonencas. Mas dins los uòlhs dau paire Constanç, dins son risolet escur, entrevesiá lo rebat dau caraco. Coma tant d'autres, lo paire Constanç aviá virat de l'autra man. Pachejava amb lo caraco. Dins aquel canton de desespèr e de set, tant luònh de Dieu e de sos sants: cossí far autrament. E de qué fariá el, quand auriá pro defugit l'evidéncia espessa e inamorçabla?
- Sabe perqué venes, Joanon. Que te vese pas sovent a mos prònes... Mas dins ton cap as ja la respònsa. Sabes ont cau anar. Seràs pas lo prumièr. Ni lo darrièr. Escota la votz qu'as dins ta tèsta. Te ne dise pas mai.
Joanon repartiguèt dins lo vent siblejant. La femna l'esperava sus lo davant de la pòrta. Pas que de lo veire aguèt tot comprés, un còp de mai. Comprenon totjorn tot. Mas son caparrudas. Mai que mai las caussenardas. Caliá trobar quicòm mai. Una idèa i venguèt, que ne parlèt a Joanon.
E Joanon, sens esperar, prenguèt lo dralhòu estrech qu'escala cap a la bauma, per travèrs las castanhals de monsur lo marqués. Lo bòsc èra emplit de la rossor de l'auton. Trepilhava d'amolonaments espesses de fuòlhas, relentas d'aiganha. L'uòlh redond de la bauma, alandat sus l'escur sens nom, èra davant el. L'esperava coma una garganta badièira. Que se l'engoliriá sens retorn.
Davalèt lo pendís de graveta. Dins un tarabast de tronada que quitava pas de ressontir jos las vòutas. Puòi l'escur, las gotas d'aigas musicairas, la nauta figura negra quilhada davant el, majestosa, esglarianta.
- Siái aquí.
- Te siás fach languir. Pòrtas lo pagament? Ton arma benlèu? M'agradariá. Un morsèl requist per mas brasucadas. Ne salivege. Mas galege: benlèu te fau paur. Sabes ben que siás mon amic, qu'aicí dins mon agre seràs coma encò tieu. Cau pas crèire çò que còntan. Regretaràs pas de me pagar antau, veja...
- I ai soscat. Un autre jorn benlèu o farai. Mas ai melhor a t'ofrir. Vendràs a l'ostal: te convide. Deman, de vèspre. E la prumièira arma que veiràs en passant per la pòrta, la prenes: es tieuna. Te vai?
- Me vai. Fasèm la pacha. Dòna me la man.
Joanon aguèt dins la man une ventada glaçada venguda dau prigond de la nuòch. Respondeguèt en tremolant una idèa:
- Fasèm la pacha.
E tornèt agandir lo defòra ont de cridadissas d'aucèls viatjaires i rapelèron que la vida èra comola de lutz, d'auras siblairas, d'avausses negroses, e de bauca nauta. Retrobèt dins la nuòch tombanta la calor de l'ostal ont dançava un fuòc jove, gaujós. Res èra pas perdut.
Avián calculat que lo diables prendriá la prumièira arma qu'endevendriá dins l'ostal: la dau chin que laissarián estacat de cara au portal.
Quora vendriá lo caraco? Escotavan la nuòch.
Cada minuta que s'engrunava pesava coma de plomb. Retenián son buf.
- Entende de passes, faguèt la femna.
Aquò's ela qu'aviá l'ausidor mai fin. Joanon entendiá pas que lo vent dins la ramilha.
- Se sarra, venguèt mai la femna. L'aurem lèu aquí.
Lo chin estacat veniá nerviós. Bufava coma se sentiguèsse quauque gròssa sauvatgina: singlar, tais, rainal. Se botèt a jangolar.
- Taisa-te! i disián, a mièja votz.
La pòrta siaguèt tustada, de còps joioses:
- Paire, maire, dobrissètz. Soi ieu, l'ainat...
L'ainat qu'èra tornat veire la bruneta escarrabilhada de Sant Miquèl d'Alajon. Reveniá a l'ostal. A luòga de passar la nuòch dins quauque estable o quauque palhièr sus la rota...
- Dintra lèu, faguèt lo paire.
La cara franca e sorisenta de l'ainat passèt la pòrta. Lo paire tirava son filh a la lèsta dedins. Mas aguèron pas lo temps de claure l'ostal tornarmai. Ja sus lo lindau, una nauta figura sornaruda apareissiá. Pus negra que la nuòch. D'uòlhs lusents. La votz grèva, compa una cistèrna:
- Bon vèspre, mos cars amics...
E lo caraco dintrèt dins l'ostal. La maire vouguèt far lo signe de crotz mas sa man poguèt pas bolegar. Era aquí coma enclausida. Ni mai èra pas la paur. Aquel caraco vos atirava coma un asimant. L'auriatz seguit fins en cò sieu, dins lo reiaume de jos tèrra. Lo caraco pausava la man sus l'espatla de l'ainat.
- Polida arma tota nòva, pas que per ieu. Que la recaptarai dins mon còfre. Polida arma tot bèu just asornada d'un pecat deliciós. Que las mans doças d'una de mas caras felenas an fach cabussar sus las ribas de mon reiaume, i a pas totescàs tres oras d'aquò... Era polida, aquela bruneta, ainat. Es ja mieuna dempuòi longtemps. E ara que tu tanben venes mieu, quane polit parelh que faretz... Que longamai vos comborigue la brasa de la desirança, d'aqueles delicis de la carn tresananta.
Joanon èra palle que non sai. Lo caraco riguèt:
- Brave Joanon, qu'aquò's ton chin que me voliás donar. L'arma d'una bèstia... Trace de pagament per tot lo ben que te fau. Urosament, legisse dins los eimes coma dins un libre. Quane delici aitanben los eimes. Regonfles de passions, d'asirs, de volers gorrins. M'alassarai pas jamai de los espinchar. E dins l'eime de Miquelona dau Nombrilh ma doça felena bruneta, ieu i ère voluptosament espandit a l'ora que fadejava amb vòstre ainat. E fasiái recalivar la brasa, e me n'espompissiái. E ère la brasa meteissa. Aquela cabeça acalorida es terraire mieu, cap e tot... Cabeça crocarèla de Miquelona. Sachère i engulhar l'idèa que persuadiguèsse aquel bèu jovent de tornar a l'ostal. E agère pas qu'a lo seguir. Ara aquí m'avètz, cars amics...
Lo caraco risiá. Assaborava sa victòria. Aqueles paures mesquins de pageses que lo volián enganar: el, lo paire unenc de la messòrga, lo rei de l'engana. Lo Prince d'aqueste mond... E ara aquela arma polida que se preniá per el solet, morsèl requist. Una de mai, aquela d'aquí, que jamai gandiriá pas lo portal de la Jerusalèm Celestiala... E que vendriá far prodèl a la molonada immensurabla de las legions infernencas...
- Vene amb ieu, filh, diguèt lo caraco a l'ainat.
L'ainat, coma sos parents, èra embelinat. Bolegava pas. Disiá pas res. E aquel sorire terriblament atrasent èra tanben lo de sa Miquelona. Miquelona dau Nombrilh, la bruneta mofleta e calorenta que tot son còs belava...
Lo caraco lo prenguèt per l'espatla e se virèt cap a la pòrta per sortir.
Mas dins lo negre de la nuòch, sus lo lindal, se quilhava ara una autra siloeta. Lo pelegrin amb sa borrassa e son baston. Que diguèt doçament en faguent lo signe de la crotz:
- Benesiga Dieu aquel ostal e los que i demòran. E que fugigan luònh d'aquí los esperits impurs e malnets. Luònh dins la sornièira dau defòra, ont son los plors, los gemècs, e las dents que brunhisson.
Lo caraco s'èra esvalit dins lo defòra coma un grand ronfle de vent. Eran totes quatre aquí, silents, a s'agachar dins la clartat de la flambusca.
Donèron au pelegrin la retirada per la nuòch.
L'endeman de matin aqueste reprenguèt sa rota cap a la comba de Virenca e la Font de Tres Avesques qu'es aquí que doçament goteja dins los roquets. Sens se revirar. Aviá benesit un còp de mai l'ostal.
Un long camin de terra desnusa filava drech cap a l'orisont. La tralha laissada per la fugida de l'esperit nuochenc, que s'èra esvalit coma un grand vent dins lo silenci de l'ivèrn. Lo pelegrin seguissiá aquel camin. Pausadament. Fins ont aniriá campejar l'enemic, lo Prince descasut sempre afanat a reconquistar lo còr dels òmes?
Lo camin arre que filava au travèrs dels pelencs, de las bartas negras e dels bòsques. Que jamai cap d'èrba non i butariá pas pus. Lo carrairon dau diables, coma dirián las gents, d'aquí enlà. Per aquí s'acaminava lo pelegrin.