hippolyte Roch

Nascut e mòrt a Montpelhièr ont èra ferreblantièr. Son libre mai popular es "lo portafulha de l'obrièr" (1861). Publiquèt tanben "las caritats dins Montpelhièr" (1862), e tanben "Cantata per lo jorn de fèsta de l'Emperur Napoleon III"

Donam aquí l'ensenhador dins sa grafia originala. Baila una idèa dau contengut. Remarcaretz lo nom de Gensemin (1798-1864). A tres ans de diferéncia son totes dos de la meteissa generacion. Gensemin es lo precursor afeccionat de Mistral. Sa biografia detalhada, appassionanta e longa, l'atrobatz sus lo oèb.. en Anglés!.. La manquetz pas. A bèles uòlhs vesents Ipolita Roch admira son confraire agenés: i escriu: "quand te legisse / mon cur nada dins lo delice". I deu la descobèrta de la dignitat de sa lenga, ni que l'escriguèsse gallicizada que non sai, benlèu per la far pus digna... Gensemin es l'òme que desrevelha la bèla au bòsc endormida, la princessa endormida. Roch o escriu a Gensemin:

O richa lenga poëtica
que dormissiás jot un laurièr
as relevat ta tèsta antica
au bèl mitan d'una musica
dins los braces de l'amitiá.

Es pro interessant de veire tanben çò qu'escriu a Saint René Taillandier, autra caucion prestigiosa de la renaissença occitana dau sègle XIX. René Gaspard Ernest Tallandier dich Saint René Taillandier (1817-1879) es nascut e defuntat a Paris mas dins la pontannada 1860 es professor a la facultat de las letras de Montpelhièr. Se sap qu'el, amb Lamartine, aguèron lo meriti de reconéisser Mistral e sos companhs e de saludar son projècte renaissentista. "Es en legiguent l'introduccion que M Saint René Taillandier a fach per las poesias de Romanilha e autres poètas comtadins que m'es vengut la pensada d'adreiçar aqueste epitre au professor". Roch ne reten que la lenga occitana, "l'ainada de la familha/a culit los premièrs laurièrs". Cita tanben dins la peça dedicada a Lordat lo biarnés Desporrins (1698-1759), autor de pastoralas au sègle XVIII.

Los autres destinataris de Roch aparténon a la borgesia letrada dau Montpelhièr d'aquel temps, coma Alexandre-Charles Germain (1809-1887) l'egrègi istorian, lo pintre Carles-Paulin-François Matet (1791-1870), que siaguèt conservator dau musèu Fabre de 1837 a 1870, etc... Lo poèta obrièr, que rèsta sempre modèst, frequenta donc l'elèit intellectual de sa vila a aquel temps. Sa filosofia, la retrobam dins aqueste pichon epigrama:

Dins lo temps dau bòn Lafontèna,
Ausissiatz mai d'un animau
Se planhir que l'espècia umèna
Cercava d'escalar tròp naut.
Ansin ensagèt la granolha;
Mès, quand agèt fach ce qu'òm pòt
Per podre cof1ar son jabòt,
D'orgulh se crebèt la panolha.
Antau l'òme se perd, et dins son ambicion
Renonciariá son Dieu per avedre reson.

Aqueste eprigrama es representatiu de la doça filosofia de nòstre poèta ferreblantièr. E faretz sai que remarcar qu'es pas amb de bòns sentiments que se fai de bòna literatura e que dins la meteissa pontannada, un poèta marsilhés, mens autenticament obrièr benlèu, aviá trobat una vena tellurica espantosa que ne faguèt un dels principaus poètas de tota la literatura d'Oc: Victor Gelú (1806-1885). Son contemporanèu exact. Mas una personalitat pro diferenta. Montpelhièr a pas agut son Gelú. Era pas la vocacion dau brave Ipolita Roch.

Doinam quauques extraches. La lenga es pas piéger que la dels ainats Martin, Rigaud, Gaussinèl, etc... De temps en temps un biais de dire requist escapa a l'autor, tròp preocupat en general per lo modèl francés... Per exemple luòga de embé (coma a cò de Langlada o de Rodilh) antau puslèu que lo francisme ansin, etc...

A l'ombra dau figuièr sauvatge,
Que fai l'ornament dau bacin,
Contemplave jot lo fuolhatge
dos cignes au còl de satin.

A ! que d'amor, que de careças,
Que de jòia, que de bonurs !
Et dins sos uòlhs que de tendressas
Vènon faire batre sos curs !

Chaca jorn, près de la cascada,
Renovèlan sos rendetz-vos ;
Chaca jorn, a l'ora donada,
Aquí se fan mila potons.

La femèla fai la coqueta,
Son ala trambla de plesir,
E son amorós que la guèta
Près d'ela ven se rejoïr.

Mès un soer, a la nuòch tombanta,
Lo paure cigne gemissiá
Sa voètz, pecaire, èra tramblanta;
E son dernièr cant redisiá :

" Adieu, ò ma doça companha.
Mon uòlh te reveirà pas pus ;
La mòrt sentisse que me ganha ,
Mon dernièr sospir es per tus.

Dau temps que sus l'aiga flotava
Lo còr dau paure malurós,
Sa companha se desolava
E disiá d'un ton pietadós :

" Planhissetz-me, dins ma misèra ;
Vène de perdre mon tresòr.
Planhissetz-me, car sus la tèrra
Me rèsta pas res que la mòrt. "

Per te solatjar de ta pena,
Los enfantons son reünits.
Et per alaugir ta cadena,
Vènon partatjar tos socits.

Que ton ala reste fermada,
Ensatges pas de t'envolar ;
La còla pòrta la becada,
Trefolís de te consolar.

Regarda-los, chacun te sòna,
Aquel te presenta sa man,
L'autre es un rasim que te dòna ;
Un autre te geta son pan.

La femèla, tota sofrenta,
Disiá : " Mon sòr es tròp cruèl;
N'aurai pas pus l'ama contenta,
Ara lo dòu m'es eternèl,

" Pichotets, dins vòstra inocença,
Conoissètz pas que lo bonur;
Crenhissètz pas que la sofrença
Vengue tormentar vòstre cur."

Ai perdut lo mascle fidèla
Que m'empachava de languir,
E soi coma la tortorèla
A quau rèsta pas qu'a gemir. "

Un bergèr, pecaire! plorava,
Assetat au bòrd d'un riussèu;
De temps en temps se miralhava,
E talament se desolava,
Que voliá descendre au tombèu.

L'Amor dernièrs una raseta
Espinchava lo paure enfant,
E ié ditz: - " Repren ta museta;
Vai, los uòlhs de ta bergeireta
An dich qu'èras lo pus galant. "

- " Vos amusetz pas de ma pena,
Ié respondèt lo pastorèl,
Soi ligat emb una cadena
Que se brisariá pas sans pena,
Car me rend pus doç qu'un anhèl.

- Paure manit, que te planhisse!
Ié disiá l'enfant capriciós,
Laissa-me te rendre service
Et me faràs un sacrifice

Sans faire lo refastinhós.
- Te consacre tota ma vida,
Amor, se vòls pas me traïr;
Car, tant ma pastora es polida,
Que sembla la Vierja timida
Que lo bòn Dieu venguèt causir.

- Puòi qu'a ma lei seràs fidèla,
Puòi que vòls me dreiçar d'autèls,
Uòi, t'unisse a ta pastorèla,
E per recompensar ton zèla,
Tos amors seràn immortèls.

Los laguis d'un pastorèl
Idilli
Mes en musica per fu Edmond Bonnet, de Monpelhièr.

Ma pastora s'es enanada;
Que de laguis vai me causar!
Passerons, prenetz la volada,
Revenetz per me consolar
Chaca jorn vendrai jot l'ombratge
Per atendre vòstre retorn;
Languirai d'ausir lo ramatge
Que deu m'assurar son amor.

Regarda-la coma es polida;
La ròsa perd a son costat.
Es portant ieu que l'ai causida;
Ges n'an pas aquela beutat.
Tot lo vilatge me l'envia;
Chacun es gelós de mon sòrt,
Jusqu'au rossinhòu quand bresilha
Cèrca a seduire mon tresòr.

Chaca jorn dins la mema prada,
Son tropèl se mescla emb lo mieu;
Chaca jorn la mèma pensada
Unís mon cur embé lo sieu.
Sovent sa tèsta se repausa
Sus mon ginolh qu'es tot tramblant;
Es ben l'amor que n'es la causa
Se per fes me'n vau tot plorant.

Musa, despacha-te, vèni chanjar de lira:
Que lo son de ta voètz devèngue pus seriós,
Per lo savant mortèl que l'univèrs admira!
Quita aquí tos bergèrs, e tos prats, et tas flors;
Fai regisclar lo fuòc enfermat dins ton ama,
escampilha pertot ton lengatge de cur;
Coma l'òm vei l'encens devorat per la flama
Escalar vèrs l'endrech ont es lo Creatur.
Antau, vesètz, Monsur, ma musa vergonhosa
veniá de rescondons, pecaire, en s'aclatent
Mès, quand la cajolatz d'una voètz amistosa,
Tot se reviscolant vos pòrta son present.

Florissetz, richas immortèlas,
Palmas et laurièrs, mesclatz-vos!
Venetz, a braças, a molons,
Formar de coronas novèlas
Per lo pus grand dels professors!

Lo Bearn ié donèt naissença,
Es lo besson de Desporrins;
Son esprit es profond e fin,
E lo mèstre de la sciença
Lo marquèt de son det divin.

Son dos regard es lo d'un satge;
De sa boca cola lo mèu.
Dins son cur n'a pas ges de fèu;
Mès sofrís pas jamai l'otratge
Per la gloèra de son drapèu.

Atanben quand la capitala
Cèrca d'escrachar lo país,
Regardatz-lo cossí grandís
En toesent sa fièra rivala,
Maugrat son nom que tant lusís.

D' Ipocrata, de son escòla,
Es lo defensor, lo guerrièr.
A terrassat la gelosiá
Que voliá plantar son idòla
En plaça de nòstre laurièr.

Alòr lo triomfe qu'empòrta
Es per l'onor de son tropèl,
E, crenta qu'escape un anhèl
De son pargue, barra la pòrta
Per escartar lo lop cruèl.

A la sorça d'un tel genîa,
Que lo temps podrà pas tarir,
Lo disciple vèn s'enrichir
E rapòrta dins sa familha
La sciença per s'anoblir.

Fièr d'aquel titre que l'onòra,
Dins son cur grava vòstre nom,
E d'aquel sovenir profond,
Au Creatur, abans l'auròra,
A portat sa preguièra amont.

E ieu tanben, quand me regarda,
Soi fièr que ma musa e mon luth
Pòrte lo fruit de son tribut.
Mès, me paga, prenetz-i garda,
De son pus graciós salut.

Sus ton frònt as un nòble titre,
Monpehièr; rèsta tel que siás,
Car los savants sos devancièrs
Au libre d'òr, dins un chapitre,
An escrich ton nom dels premièrs.

Antau vòstre nom, vòstra gloèra,
Quand de siècles auràn passat,
Los regiscles qu'auràn laissat
Rapelaràn vòstra memoèra
Als ecòs de l'eternitat.

Lo sorelh sus ton frònt a mes un raion d'òr;
Om deu pas s'estonar d'aquela preferença:
Raja d'aquel raion la sorsa d'un tresòr.
D'Ipocrata lo dieu partatjas la sciença;
Amolonas au torn de son flambèu sagrat,
Tot ce que pòrta fruit, per l'immortalitat.