Joan Larzac

(nascut en 1938)

Poëta religiós, politic, polemic.... Istorian, propagandista, òme d'accion occitanista, e prèire. Joan Larzac a jogat un ròtle fondamentau dins l'occitanisme de las quaranta annadas passadas. Montpelhieirenc d'adopcion, desdenha pas de ve    stir son roergàs granat de colors clapassièiras. Un linguista menimós coma Ròcaferrièr i desvistariá sai que lo roërgàs detràs, rai... Mas, coma Camprós, aqueste escrivan de tria qu'a la delicada atencion de pas escopir coma tantes sus lo bèu parlar de la vila ont viu (e lo vòu pas transformar ni en provençau, ni en patoés desincarnat de l'IEO, ni en Francés...) s'amerita una plaça requista aicí.

Aquí cossí se presenta sus la jaqueta d'aqueste libre polit: XII taulas per Nòstra Dòna. (Veire mai bas)...   

Joan LARZAC, de son nom vertadièr Joan Roqueta, es prèire e professor d'Escritura Santa a Montpelhièr. Son primièr recuèlh de poemas, " sola Deitas ", i vauguèt en 1962 lo Grand Prèmi de las Letras Occitanas. En 1988, obtenguèt lo Prèmi Antigòna per l'edicion de son "Obra Poetica". Istorian de la civilisacion occitana, publiquèt en francés "La Littérature d'Oc" (P.U.F. 1962), en occitan "La Musica Occitana" (I.E.O. 1970), en bilingüe "L'Istòria de l'Art Occitan" (C.I.D.O 1989). Son engatjament occitanista i faguèt menar l'edicion del "Petit Livre de l'Occitanie" (4 Vertats 1971, Maspéro 1972), e publicar los dos Tòmes de "Descolonisar l'Istòria Occitana" (I.E.O. 1977-1980). Atalat au movement de renovament de la Glèisa dins la rega de Vatican II, editèt en 1972 una Antologia de la Poesia Religiosa Occitana (Privat), en 1973 "Per una Lectura politica de la Biblia" (I.E.O.), e foguèt en 1985 l'iniciador de "l'Apèl de Montpelhièr". Dempuèi la fondacion en 1987 amb son amic, Melhem Khalaf de l'Association Offrejoie, trabalha, per la patz au Liban onte lança per los enfants musulmans e crestians las "colonias de la patz".

E aquí coma lo presentava Renat Nelli dins son "Anthologie de la Poésie Occitane" (1969):

JEAN LARZAC. - Pseudonyme de Jean Rouquette, (frère d'Yves Rouquette). Né en 1938, actuellement prêtre et professeur d'Ecriture sainte. Il y a deus hommes en lui: un mystique chrétien fervent: c'est l'auteur du beau chemin de croix Sola deitas (1962) et un révolutionnaire de Dieu: c'est le poète de Refus d'enterrer (1970). Jean Larzac passe aussi facilement de la prière à la satire engagée que du " sirventès " à la prière. Cet ecclésiastique aux idées avancées s'est fait le propagandiste d'une sorte de cléricalisme " rouge " qui doit rendre perplexe dans sa tombe, où l'on dit qu'il est enterré debout, à Castelnaudary, le grand Fourès qui avait fondé, lui, le " Félibrige rouge. " S'il est quelque fois difficile pour Larzac, disent les auteurs de la Nouvelle Histoire de la littérature occitane, d'identifier le. Salut à la Révolution, car il ne saurait confondre les plans où se joue le destin de l'homme, il ne peut celer que l'homme total cherche ta vérité sur ces deux plans. " Ne prenons pas parti dans ce débat, mais reconnaissons que ces deux voies divergentes ont mené souvent Jean Larzac à de très belles réussites artistiques et formelles, et à la grande poésie.

Sola Deitas, 1962; L'Estrangier del dedins (L'Etranger du dedans) 1968; Contristòria (Contre-histoire) 1969; Refús d'entarrar (Refus d'inhumer) 1970; La Boca a la paraula (La Bouche a la parole) 1971; Cançons de papièr a l'aficha (Chansons de papier à l'affiche) 1971.

Son òbra mai clapassièira es aquel estonant libre d'art sus Nòstra Dòna de las Taulas,ont s'atròba de poësia fina, de teologia mistica, d'istòria revisitada, de polemica politicaira, amb un gròs rire per passadas (sovenir dau monge de Montaudon), de lagremas pudicas, e una declaracion d'amor filiau a Nòstra Dòna que nos plaça a las antipòdias de l'"occitanicament corrècte" dins la rega mariala de la literatura montpelhieirenca de Folquet de Lunèl a Carles Brun.

L'EX -VOTO DELS CANABASSIERS

La rauba qu'as tescut, la rauba sens cordura,
es cada jorn antau que la tiram au sòrt.
La que s'èra tescuda en ton sen, Verge pura,
la li cresèm levar, quand li donam la mòrt,

mas s'es pas rompegut lo fiu de la Natura
qu'entre las mans de Dieu e s'estira e se tòrç.
La tornarà cargar coma sa vestidura
quand nos aurà lavats, e serà nòstre còrs.

Sens ges de crosament de cadena e de trama
sa carn dedins ta carn èra la caro de Dieu.
Au Parador quand partirà per se lavar, nòstra ama,

son còrs li estent levat, seriá sens vestidura,
se teniá pas au Còrs de Dieu per aquel fiu
que fai dau mond entièr la rauba sens cordura.

Larzac, autor internacionalament apreciat...

Comencem per la Chequia. Sus lo siti de J Prokop un extrach de poèma de Larzac (en occitan e en chèc). Qu'es tanben estat dempuòi longtemps revirat en Breton (veire http://www.alliamm.com/klask1.php?dib=2&dib2=586  )

Mai recentament es en Espanhòu qu'es estat publicat, e la resulta es luònh d'èsser marrida. La traduccion de José Carlos Laínez, traduccion que, o ditz el meteis " ha hecho con total libertad", plaça tot d'una Larzac a costat de las grandas vòses engatjadas ibericas o sudamericanas dau sègle XX, pas qu'aquò... Legissetz aquí dessús la critica en espanhòu (Version HTML) de Mª Teresa Espasa. 

"Joan Larzac escribe con precisión y naturalidad una obra vigorosa, cuyosversos mantienen un ritmo tan homogéneo como preciso y realista.Sus poemas, tremendamente desnudos, mantienen en tensión al lector a la vez que se alzan en portavoces de la ideología política del poeta: la libertad de Occitania."

EXTRANJERO EN SU PATRIA Y OTROS POEMAS POLÍTICOS
JOAN LARZAC
COL. «PALMART CAPITELUM»
LLAMBERT PALMART

VALENCIA, 2000 

L'estrangièr del dedins vengut  «Extranjero en su patria »,apareis en vestit castelhan coma "un extenso Himno a la Libertad", un «Canto General».:

Has amasado en tus bancos dinero de todos los olores
Has amontonado en tusmuseos los recuerdos de todos los horrores
¿Quién enumerará todos tus crímenes?...

"Versos crudos y recriminatorios " ditz Mª Teresa Espasa, que cita tanben aquel poèma dedicat a Tristan e Iseut, "representantes del infortunio": 

Yo te veolos ojos cerrados Isolda y vienes
Hamuerto la otra y tus amantes se burlan
Cierro los ojos para matarla comprendes...

E tanben lo poèma «V Comme Vietnam», "d'estructura un pauc complèxa, (e ont ) Larzac vira au realisme dolent ("realismo doliente") que nos trauca de l'en dedins:

(...) hombres de ficha perforada que alláabajo mean sangre (...).

Amb de cambiament de registre coma aquel " lamento": 

En el corazónde mi infancia
flores en paraguas en elcielo se columpian.

E tanben, mai escarrabilhat: 

El primer día de la semana
Jesús se en-contró caminando por los suburbios/
VCOMO OCCITANIA
Y dijo
LA PAZ
ESTE CON VOSOTROS
la paz.

La critica de Mª Teresa Espasa es estrambordada, tròba que Larzac es un poèta engatjat de granda auçada, e en Espanhòu ont aquel genre a fach flòri es pas un pichon compliment. Alara nos cau redescobrir e relegir Larzac en espanhòu? 

Larzac reviraire de la Bíblia.

Dins aquesta revirada dels tèxtes biblics utilisats per la liturgia catolica, Larzac a volgut trobar un occitan "general" que demorèsse lenga viva e pastada de saba, discretament "supradialectal" tot escapant a la secaresa de l'occitan tròp "normatiu". De mai, caliá un tèxt de bòn comprene, pas tròp literari, amb una pretencion d'exactitud. Sus aquel sicut, i fasiái un pauc lo repròchi d'aver fach taisar son còr de biblista e de se conformar amb pro de somission (çò qu'es pas son biais costumièr) a l'adaptacion utilizada per la liturgia en francés, qu'escafa sovent de nuàncias importantas e interessantas dau tèxt grec. Ni per aquela, la Bíblia dels Dimenges e Jorns de Fèsta es un libre tras que polit, escrich dins un occitan simple, linde e elegant, que permet als catolics occitans de legir los principaus passatges de la Bíblia dins sa lenga, en esperant una revirada complèta que fai encara sofracha... 

Lo tèxt de Larzac, que retròba los accents de l'occitan parlat, met antau en scèna una lenga viva, amb totas sas potencialitats. Aqueles tèxtes pòdon èstre legits e relegits per aprene de bòn occitan... Sens parlar dau messatge...

Causisse los passatges luminoses de l'Evangèli de Luc ont, se los umans volián escotar a de bòn, i cabís la solucion de totes los malurs de nòstras civilizacions calugas. L'extraordinari messatge que desromp tota la logica de la violéncia que trai sens escapa  a la violéncia sens fin. Tròp revolucionari messatge qu'es pas jamai estat mes en practica, e mai per de societats que se reclamavan oficialament dau cristianisme. 

E que benlèu dos mil ans puòi es pas tròp tard e podèm encara ensajar de i soscar. Que, nos crida coma s'èra estat dich ièr meteis.  

Sant Luc

LO DISCORS AL PÈ DE LA MONTANHA

Las beatituds (6/17,20-26)

(17) Jèsus davalèt de la montanha amb los dotze apòstols e s'arrestèt dins la plana. I aviá aquí fòrça disciples seus, e una tropelada de mond venguts de tota la Judèia, de Jerusalèm, de las ribas de Tir e de Sidon, qu'èran venguts per l'ausir e per se faire garir de lors malautiás. Los qu'èran tormentats per de marrits esperits n'èran deliurats. E tota la fola cercava de lo tocar, pr'amor qu'una fòrça sortissiá d'el e los garissiá totes. Alara, en agachant sos disciples, Jèsus diguèt: "Uroses, vosautres que siatz paures, qu'es vòstre lo Règne de Dieu! Uroses, vosautres que ara patissètz de talent, que Dieu vos assadolarà! Uroses, vosautres que ploratz a l'ora d'ara, que riretz! Uroses siatz quand los òmes vos asiran e vos rebutan, quand vos insolentan e que bescantan vòstra reputacion a causa del Filh de l'Ome. Aquel jorn d'aquí, siagatz uroses e trefolissètz de jòia, qu'avètz una gròssa recompensa dins lo cèl: es aital que lors paires tractavan los profètas. Mas ai de vosautres, los rics: manjatz vòstre pan blanc! Ai de vosautres los que siatz ara sadols: auretz talent! Ai de vosautres, los que risètz ara: seretz dins lo dòl e ploraretz. Ai de vosautres, quand totes dison de ben de vosautres, qu'es aital que lors paires tractavan los fausses profètas".

L'amor sens cap de raras (6/27-38)

Jèsus declarava a totes: "0 vos disi, a vosautres que m'escotatz: aimatz los vòstres enemics, fasètz de ben a los que vos aborrisson. Desiratz de ben a los que vos maudisson, pregatz per los que dison faussament de mal de vosautres. Se quauqu'un te dòna un bacèl sus una gauta, para-li tanben l'autra gauta. Lo que te pren ton mantèl, daissa-li prene tanben ta tunica. Balha a lo que te demanda, e reclames pas a lo que te rauba. çò que volètz que los autres fagan per vosautres, fasètz-o tanben per eles. S'aimatz los que vos aiman, quinta recompensa podètz encara esperar? Emai los pecadors aiman los que los aiman. Se fasètz de ben a los que vos ne fan, quinta reconeissenqa podètz encara esperar? Emai los pecadors fan çò mèmes. Se prestatz quand siatz segurs que vos serà tornat, quinta reconeissenga podètz encara esperar? Emai los pecadors prèstan als pecadors per que li siága tornada la parelha. Al contrari, aimatz los vòstres enemics, fasètz de ben e prestatz sens esperar res en retorn. Alara vòstra recompensa serà granda, e seretz los enfants del Dieu Autisme, qu'es bon, el tanben, per los ingrats e los marrits. Siagatz compatissents coma vòstre Paire es compatissent. Jutgetz pas, e seretz pas jutjats. Condemnetz pas, e seretz pas condemnats. Perdonatz, e seretz perdonats. Donatz, e reçaupretz: una plena mesura, plan quichada, bolegada, e versanta, que vos serà vojada dins la fauda. Car la mesura que vos serviretz per los autres servirà tanben per vosautres".

Se convertir abans de voler convertir los autres (6/39-45)

Jèsus parlava en parabòlas a sos disciples: "Es qu'un avugle pòt menar un autre avugle sens qu'anen tombar totes dos dins un trauc? Lo disciple es pas pus grand que son mèstre. Mas lo qu'es plan format serà coma son mèstre. De qu'as a espiar la palha dins l'uèlh de ton fraire, alara que la fusta que i a dins lo teu, d'uèlh, l'avisas pas . Cossí pòdes dire a ton fraire: 'Fraire, quita-me te tirar la palha de l'uèlh', alara que veses pas la fusta que i a dins lo teu? Ipocrita que siás! Comença per te tirar la fusta de l'uèlh, e i veiràs pus fin per tirar la palha de l'uèlh de ton fraire! Jamai un aubre bon pòrta pas marrida frucha, nimai un aubre marrit bona frucha. Cada aubre se reconeis a sa frucha. Se culhís pas de figas sus un bartàs. Se vendémia pas tanpauc de rasim sus d'espinhas".

 Un estudi de Larzac sus l'abbat Plomet de Montpelhièr, lo mèstre dau nadau lengadocian au sègle XVIII. 

Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI
Retorn a l'ensenhador generau