Max ROQUETA

"La cèrca de Pendariès" Editorial El Trabucaire, Perpinhan, 1996

(Critica per JFB pareguda dins "Oc").

Un còp de mai, Max Roqueta fai quicòm de nòu, d'inausit, de famós. Un de sos mehors libres, lo melhor de segur dempuòi la Medelha. Tre las prumièiras règas lo legeire es pres dins lo malhum d'aquel racònte afebrit, tot espés de vida. O puslèu lo legeire es enrabalat dins la revolumada mirgalhada de las soscadissas de son personatge: Pendariès. Rapelatz-vos: antan, dins un recanton de Verd Paradís a cima de la trast de quauque palhièr de sòmi, Max Roqueta desvistèt son avi. Un personatge misteriós e silent qu'aviá pro de causas a nos dire, e que tornava d'un passat de legenda. Mas l'entreveguèt pas que de galís, lo temps d'un esliuç. Aquel avi, coma pro de causas eissidas dau pus fons dau sòmi, èra benlèu pas tant irreal qu'aquò. Anatz un pauc saupre... Ara avèm l'escasença de viure dins la cabeça rebolhissenta d'images e d'idèas d'aquel avi tot de lòng de 254 paginas. Aquí tanben la sospresa. Max Roqueta fai, de costuma, fòrça mai cortet. Son roman parodic "los dòna d'èr" èra pas una òbra majora dins l'ensems de son escritura, totescàs un divertiment: e marcava per sa longor una mena d'excepcion. Ara avèm mai qu'una nòva: una espessa bastison, un pauc inclassabla. L'autor i ditz de jornal. Verai, se pòt pas dire que siá escassament un roman. E pasmens n'es un pauc un, lato sensu. Coma que siá, Max Roqueta càmbia completament de biais d'escriure. La frasa tanben: rèsta la frasa de Max, idiomatica, plegadissa, comola de sentit e de colors. Mas benlèu se desincarna un pauc, se comparam a la tièira dels Verd Paradís. Non pas que i perdiguèsse son gaubi, tot lo contrari. Mas quicòm mai, de segur, que çò que Max nos i aviá acostumats... Pendariès, l'avi de Roqueta, es mètge montpelhieirenc, contemporanèu e rival de Rabelès, Rondelet, Silvius... L'escasença tanben de nos far una pintura de Montpelhièr en 1546. Coma se i èretz, de grand art, un plaser de cada pagina, de cada règa. L'avi Pendariès viu dins l'ancian ostau d'Arnaud de Vilanòva, ont s'atròban encara los topins d'alquimista dau "mètge solemnial". Mas l'òbra grand de Pendariès aquò's pas de far d'aur. Pendariès, amb la mentalitat d'un alquimista, troceja de rescondon de còsses de defuntats. Sa cèrca secrèta es l'exploracion dau còs. Aquò's l'afar de sa vida: far d'anatomia. Avançar dins la conquista dau saber, cap a de regions ont los òmes encara som pas estats veire. Aquò legit a un prumièr nivèl, i retrobatz de sovenirs d'escolan de medicina a Montpelhièr, lo jove mètge soscant dins aquel grand ostau emplit de sovenirs a sos ancessors embriagats de saber e d'enveja de ne saupre mai. E qu'èran coma los de uòi, sempre a se carpinhar e a se criticar. Max a pas de mau per se representar la medecina a Montpelhièr en 1546: amb un pauc d'imaginacion, per quau trèva longtemps los corredors d'aquela antica facultat, vos i retrobatz. Completatz un pauc vòstra intuicion amb un peçuc de sovenirs dels viatges de Fèlix e Tomàs Platter e dels bèus libres d'istòria que lo doctor Dulieu consacrèt a aquela istòria, e avètz lo decòr plantat. Mas, aitanben, endevinhatz que Max Roqueta a pas vougut imitar Alexandres Dumàs. Emai la tòca siá pas desprovesida d'interés. A un segon gra de lectura, lo libre es tanben una faula. Amb mai d'una clau, de segur. Se pòt cercar emai trobar mai d'una metafòra dins aquela narracion lisa e pasments nivolosa, magnifica e escura. L'idèa d'una construccion en abisme amb miralhs que se respondon ven d'aquel avi de l'avi, Vilanòva qu'es lo rèire de sòmi de Pendariès. Aquel personatge qu'es aquí de lònga en filigran dòna au racònte una prigondor e una espessor mai grandas. Mas me sembla que lo reconoisse, l'anatomista batejant apassionadament de traucs d'òssa. L'anatomista obsedit per sa cèrca que lo mena enluòc: es de la parentèla de l'escrivan occitan. Que gaubeja de frasas nòvas per despintar mai bèu lo verai. "La bèla fèsta de la paraula e de l'èime", nos ditz Max Roqueta. L'escrivan carrejant coma Sisif de peirassas gigantalas per bastir un monument immens, ideal, irrealisable: un òbre grand de literatura per esconjurar la fugida dau temps, que nos mena cap a l'avaliment, a la polsa de l'oblit. Au non-res, per çò qu'es au mens de nòstras ambicions d'aiçaval. Aquela batalha titanesca dins un espaci literari resclaus ont sèm pas qu'una ponhada afanats a nos escomenjar a bèl èime. Mas tanben aquel Pendariès sembla Max Roqueta coma un fraire. La bolegadissa nècia dels òmes de son temps lo làguia. Alara sosca. Sap dire cossí bleuja es la beutat, cossí freule es lo bonur. Que, nos ditz Max, vivèm un sòmi totes tants que siam. Despartits de la realitat, flotejam dins lo pantais d'orguòlh dau mond qu'avèm fargat. E se barra lo libre sus un fuòc d'artifici de ravacion febrosa.