LO LENGATGE E LA LITERATURA OCCITANS A MONTPELHIER...
perqué aqueste siti reborsièr?
perqué clapassièr rima amb reborsièr?
non!
De lenga d'òc n'i a pas qu'una. Una soleta. Se pòt pas dire au plurau coma o faguèron d'enemics objectius de nòstra cultura. D'alhors es ja d'istòria anciana... Rai...
L'autor d'aqueste siti a totjorn sostengut lo concèpte d'une lenga unenca... mas divèrsa... e lo terrorisme intellectual dels unificaires dau lengadocian a finit per i escaufar las aurelhas. Lo montpelhieirenc a existit e mai existís, es pas absurd (coma m'o escriguèt un valent normalisaire). Es un dels parlars de nòstra lenga qu'a la mai importanta tradicion escricha. Es aqueste patrimòni que sai que fòrça de donaires de leiçons conoisson pas que vòle far descobrir.
Per o far clar, l'autor d'aqueste siti considèra que la lenga d'òc es fonsalament una. Mas lo rag de sa vida es dins los parlars autentics que la compausan. E aqueles parlars son pas avalits, puòi que los avèm a posita tant que volèm jos la forma dels tèxtes literaris (marrits o bòns) que nos an laissats nòstres escrivans. Aqueste siti vòu ofrir a totes los qu'o vodràn la version montpelhieirenca d'aquel tesaur. L'enriquesirem plan planeta.
Bòta, me diretz, e ont es l'unitat aquí dedins? Parlar d'unitat e aparar un particularisme es absurd?
O crèse pas.
L'unitat es dins la grafia, que deu largament escafar los particularismes. Mas la lenga "mejana" o "normada" es simplament un otís basic. Se l'occitan dau sègle XXI es de francés vestit d'occitan, e mai normat, es un esqueleta sens cap d'interés. La lenga pòt èstre mai qu'aquò, e son los escrivans que la gaubejan, en tension entre la nòrma (e òc!) la lenga anciana e la saba viva dels dialèctes, matèria sauvatja e liura ont nos cau pas arrestar de posar. Subretot per la sintaxi, que deu demorar çò qu'es estada: plegadissa, rica, liura...
Denègue pas l'interés dau trabalh normatiu de nòstres lingüistas. Es util. Es un dels pans de nòstra renaissença. Mas cau pas que l'aisina venga un carcan. Se le lenga es viva, viurà en tension amb la nòrma e non pas embarrada dintre...
Unicitat de la lenga, ço crèse, vòu pas dire castracion. Crèse que detràs las contèstas inutilas, la proclamacion argumentada e nuanciada d'un dels partidaris mai "durs" de la normalisacion unificaira o ditz pro clar.
Adonc laissarai lo mot de la fin als lingüistas...
Trobaretz aquela proclamacion de Patric Sauset a http://occitanet.free.fr/oc/index.html jos lo títol "LA GRAFIA ES MAI QUE LA GRAFIA". I tròbe pro de causas que justifican mon iniciativa de far aqueste siti. Legissètz aqueles tròces (o melhor anatz veire l'article entièr!):
"L'occitan dins la logica d'Alibèrt .....
(Loïs Alibèrt)
suspausa de pensar e de viure la cultura occitana coma totala e autonòma. Non pas esperlongar un donat, gerir un patrimòni, mas si ben inventar de fonccionaments ont aquel donat, aqueles tròces de patrimòni [...] se recampen e deslarguen sas potencialitats. ....
Una cultura occitana que siá pas totala e unitària, dins l'espaci e lo temps, es de paure interès e vesi pas que pòsca capitar.
La grafia occitana s'aquesís coma presa de consciéncia d'un sistèma fonologic, e non coma representacion dels sons d'un parlar. Un parlar notat en grafia occitana se reconois pas sul pic, mas a travèrs un saber minimal dels fonccionaments fonologics e morfologics... .. La grafia fa sentir l'unitat de la lenga, ... l'ofici de notacion se complís dins una mena de tension... Sempre la grafia occitana establís dins l'escritura dialectala (per tant estacada que siá a respechar menimosament l'usatge d'un luòc) la consciéncia de l'unitat de la lenga. La ... normalizacion es pas una tanca o una constrencha, mas dobrís a la lenga e als sieus usancièrs de possibilitats e de camps nòus d'usatge, d'un mot qu'es una liberacion.
Cresi, e sèm qualques uns d'o creire, que l'asuèlh de tota practica de l'occitan es Occitània dins l'espaci e lo temps. Una comunitat linguistica ont jòga l'intercompreneson (amb la (bona) volontat adequata), una tradicion d'escritura longa de dètz sègles. Es dins aqueste asuèlh larg que me sentissi lo drech de prepausar a d'autres, escolans, liceans, estudiants, de dintrar e s'emprigondir dins la cultura occitana. I trobaràn per noirir una vida intellectuala, une sensibilitat e l'enveja de crear. Avèm pas lo drech de los embarrar dins la micro-cultura de son rodelet. ...
Resumissi las practicas de l'occitan que me semblan uèi anar dins lo sens d'un fonccionament cultural viu o simplament vivable:
- la practica dialectala, que, quand passa a l'escrich, o deu far dins la grafia classica ben compresa e respechada que i introdusís la tension cap a l'unitat linguistica,
- la practica de formas referencialas regionalas que me semblan l'ais del trabalh pedagogic (subretot dins las vilas bèlas, desoccitanizadas e ont lo dialectalisme vira a l'artifici arqueologic) e dels usatges publics, orals coma escriches.
- la practica de l'occitan referencial general que deu correspondre a l'enantiment de comunicacions de la vocacion panoccitana.
L'occitan ... deu conquistar d'usatges nòus. "
Es en plen acòrdi amb aquesta argumentacion que vos prepause un siti vodat a un dialècte (lo mieu) e a son abondosa produccion literària (que m'agrada fòrça...). Trobaretz de bòns e de marrits autors, e un espaci viu de pensada en òc ont, de quana contrada d'Occitània que siatz, poiretz pescar de belòrias sintaxicas e morfologicas que poiretz utilisar.
Lo Montpelhieirenc es un parlar de jonccion entre lo Lengadocian e lo Provençau. Retipa un pauc lo Provençau arcaïc que trobatz dins las òbras dau sègle XVI de l'autra man dau Ròse. Aquò, maugrat sa fonetica pus doça que lo lengadocian centrau, i dòna un aspècte "classic" qu'explica cossí sos escrivans an pres tant de plaça dins nòstra literatura (emai siá ara de mòda de los travestir dins un patoés mai occidentau...?). La fonetica un pauc particulara ("la mignardise montpelliéraine" ço escriviá lo brave Masuc de Pesenàs) desagrada fòrça als normalisaires "occitanicament corrèctes"... mas quand veson nòstre occitan jos forma escricha, i tròban pas ges l'èr d'un parlar afranchimandit.
Amb son passat literari ric, amb sa riquesa sintaxica, lo montpelhieirenc deu pas disparéisser dau païsatge de la lenga d'òc. Es una compausanta màger dau lengadocian. Aquò siaguèsse pas que per son patrimòni literari. Son eradicacion sus l'autar de l'unitat normativa dau lengadocian seriá una dèca grèva. Deu participar a l'escambi creator que fai evoluïr rapidament nòstra lenga d'òc cap a una unificacion de fach. Mas una unificacion que se passèsse coma un processús viu, dinamic, organic. Pas una decision freja e crestaira de teoricians...
Aquestas paginas son pas fachas per embarrar quau que siá dins un encastre reductor: au tot còntra, es per ofrir tot un pan dau "tesaur de la lenga" a tot nòstre païs. Lo lengatge viu de Montpelhièr, mil ans de saba viva... per Occitania tota entièira... Osca?
(Cap au somari? Cliquejatz la fotò)