J.Rodilh

TESTAMENT
DAU SATGE

Ieu aviá ben pensat tot lo temps de ma vida
qu'un jorn quin que fogués la mòrt esfassolida
copariá de mos ans la trama emb son cotèl
e qu'enfin ieu solet n'ère pas immortèl.
Mai de se preparar coma un crestian deu faire
ieu confesse tot aut qu'ieu n'i pensave gaire
au contrari perdut dins ma mechancetat
ieu visitave mai lo bordèl que l'autar
e qué que mos amics sapièsson aquí dire
ieu lor fasiá dau sord o crebave de rire,
cresent que sufisiá per intrar dins lo cièl
ben qu'òm visquèssa en pòrc, de mori coma anhèl.
ansin ieu me flatave et dau jòc a la taula
possave malhurós lo temps embé l'espaula
si ben qu'après aver ma ramilha manjat
èstre en cent mila parts vendut o engatjat,
dins lo lièch de la mòrt laguiat me vène metre
sans saupre mesquinàs a quin sant me prometre
lo pecat m'a tant fòrt desfach et còntrafach
que mèma lo bòn Dieu dobtarà s'el m'a fach,
car ieu soi tant idós de còrs et de visatge
que los pichòts enfants fújon parlant dau satge;
lo Drac, amai lo lop lor fan pas tant de paur
que ma cara lor fai sans masca e sans lença
reduit en aquel pont me cau prene paciença
urós au mens s'aviái la patz de la consciença
car ieu conoisse ben tant ieu soi deglesit
qu'ieu ne soi de mos jorns au tèrme endemesit.

Doncas per provesir au salut de mon anma
ieu prègue de bòn còr Jesus e Nòstro-Dama
que suivant lor bontat interceden per ieu
e qu'ieu pòsca obtenir ma graça de mon Dieu.

E puòi que quicomet de mos moiens me rèsta
malaute de mon còrs, mès ben san de ma tèsta
non serà pas mau pres s'ieu fau mon testament
per saupre après ma mòrt de quau serà mon ben
car un òme de sen deu metre totjorn òrdre
que la cort sus sos bens non aja de qué mòrdre
amai es ben rason de far quauque legat
a totes mos amics qu'on m'an pas renegat.

Ieu me confesse donc de -ma vida passada
e declare tot au çò qu'ai dins la pensada.
ieu mòre catolic et vole estre entarrat
a san Pierre, sans bruch, emb la crotz dau curat,
un òme deu gardar lo renon d'estre satge
e non cargar pas tròp de croses l'eretatge.

Per çò qu'es de mos bens ieu dòne a l'espitau
de renta cada mes de farina un quintau
que l'eretièr nommat pagarà per avança.

Item vòle donar a nòstra vièlha Rança
oltra l'augment de dòt, lo mas de Cantagrilh,
ma caissa de bòi blanc, ma pèira et mon fusilh
car quand de subre nuòch voldrà prendre una nièira
alumarà son fuòc sans qu'ane a la carrièira.

Item a son postum, en cas que siája prens
çò qu'ieu crèse pas fòrt, a causa de son temps
mai Dieus qu'es tot puissant, e tot bòn, e tot satge
o poiriá fa maugrat sas ridas e son atge.
siá doncas qué que siá, ieu non devinhe pas
se lo bòn Dieus o vòu, ieu dòne en aquel cas
siá un, siá dos, siá très, sián mascles, sián femèlas
tot lo drech e la part qu'ai a las Agarèlas
e dòne en preciput a mon Ainat de filh
ma part de Caraveta, amai de Puòg conilh.

Item ieu fau legat a l'avocat Pessada
dels lençòus de mon lièch, amai de ma flaçada
e li dòne atanben mon balandran forrat
e mon bonet de nuòch, car son bonet carrat
qu'èra fach autras fes de sarja de Florença
li pòt pas pus servir au lièch ni a l'audiença.
Item a Charbonneau quant es de mon mestièr
li dòne vint sòus d'ancre e vint francs de papièr
un mieg muòg de muscat, un quintau de formatge
per beure nuòch e jorn au sovenir dau satge,
a condicion, s'entend, quel farà mon Roman
e descriurà mos fècts en lengatge alamand
autrament d'aquest pas de son legat lo prive
e coquin qu'el serà, solament ieu li escrive
au luòc dau vin muscat, d'aiga dau Merdançon
e au luòc dau fromatge un estròn de maçon.

Item a la Conhiá, òste franc e fidèla
li dòne un muòg de vin e dètz sacs de tosèla
lo blat de Cantagrilh e lo vin de mon gres
qu'el mange son sadol e bega, se vòu, fresc
car el m'a tant servit ara dins ma disgraça
que ma molhièr qu'aurà Cantogril, mas e jaça,
non refusarà pas, vesent ma volontat
de li pagar lo vin, ni los dets sacs de blat.

E per mos autres bens ieu nomme de ma boca
un òme que jamai non a desrabat soca
Odinet mon grand còr qu'ieu fau mon eretièr
e s'ieu ère senhor d'Arsàs, de Montfarrièr,
de Clapièrs, de Grabèls, dau Cres, de Cèlanòva,
de St Jòrdi, Pinhan, Cornon e Vilanòva,
ieu lo remetriá tot amai encara mai
d'autant bòn còr qu'ieu fau las bicòcas qu'ieu ai.

Doncas ieu l'instituë, e ordone, e comande
que res dessús mos bens degús non li demande
qu'el joïsca en repaus de mema qu'ieu ai fach
de mos quatre grands cans qu'ieu li laisse en garach
qu'el prenga possession dau mas de Pesolhièiras,
dau prat dels Caladons, dels camps de Grauselièiras
de mas vinhas dau rauc, dau Castèl d 'Enraucàs,
lo lotgís de Jalans, dau claus de Tardlauràs
qu'el se faga pagar das lausas, dels usatges,
dels quins e dels requins, de mos drechs de peatges,
e venga d'aquest pas abitar mon ostau
e qu'ieu lo faga mèstre en li balhant la clau.

Totas fes ieu m'explique, e vòle qu'el entenda
que mon intencion es, qu'après sa mòrt el renda
a mon filh ont que siá lo vièlh Substancion
car la natura vòu qu'el aja pocion
e vòle qu'ats despends de totes dos se cave
dins lo còr de la glèisa, e totjorn se recave
juscas qu'auràn trobat lo tresòr encantat
e puòi tot lo baüt partigan per mitat
car autras fes cavant dins aquela masura
ieu trobère un pergam d'una antica escritura
que conteniá l'estat de l'òr et de l'argent
que foguèt aquí mes per una estranja gent.
pus bas, disiá l'escrich, que voldrà prene prena
trobarà dins lo ròc una cròta que mena
a la riba dau Les, fermada d'un cledat
qu'ieu que tèste cent fes ai vist e regardat
dins aquel gasilhan se tròba a man senèstra
cavat dins lo rocàs lo trauc d'una fenèstra
que sòrt d'un portanèl per intrar dins un luòc
onte despuòi cent ans, n'i aguèt ni fum ni fuòc.

Alins es un geant sus una grand cadièira,
fil dau Puòg de Sant Lop e d'aquesta Ribièira
que garda lo cofràs de fèrre tot bandat
e non viu que dau son de l'argent monedat.
Dedins se trobaràn doas cents mila realas
cinc cents cinquanta e tres mila filipodalas
tres cents mila angelòts, cent mila patagons,
cent mila miliarets, cent mila ducatons,
quatre cents milions dobles ducats d 'Espanha
dètz-e-uòch milions de ridas d'Alemanha,
cinquanta e mila albèrts e per còmpte final,
quatre cents mila francs tant a pè qu'a chival,
sans comptar los niquets, sieisenas, pinatèlas,
brelingas, carolús, e d'autras bagatèlas,
de piras e de blancs, de dobles e de sòus,
d'espasetas, de liards, que ròdon per lo sòu.


Doncas, cher Odinet, vos podètz mandar querre
quauques picas roquièrs emb de palas de ferre
e començar d'abòrd qu'ieu serai trespassat
de far cavar lo luòc qu'ieu vos ai endreiçat
car se mon filh e vos sètz ben d'intelligença
non podètz pas mancar d'on n'aver joissença,
sustot tenetz ben l'uòlh que quauqu'un dels pilars
que cavaràn alins non vos'n fagan las parts.
après qu'auretz trobat tot aquelas moninas,
doblas ne se volètz vòstres mantèls d'erminas.
ieu n'i pretende res, mès vòle solament
que dreicetz a mon nom un flòc de monument
onte pichòt e grand, gentilòme e podaire,
legiga un Epitafa en lenga de ma maire
e per non donar pas la pena a Charbonneau
vautres metretz aiçò de subre aquel tombèu
«Aicí gís un folàs qu'apelavan lo satge,
qu'es mòrt de mala fam emb tot son eretatge. »

Aquò's ma volontat e darnièr testament
que ieu mèmes escrive e signe espressement
embé los très temonhs Toni de la Fontassa ,
Bertomieu l'escropat, e Jaume Carabassa,
secundum l'estatut de nòstre Montpelhièr,
l'annada qranta dos, lo mes davant Janvièr.

darnier novembre 1642.