Rogièr Barta
(1911-1981)
Nascut a Magalàs e defuntat a Montpelhièr. Son paire Emili Barta ((1874-1939) èra cafetièr sus las lèias Pau Riquet a Besièrs e autor de teatre prolific que conoguèt un succès popular espectaclós.
La naissença de Rogièr siaguèt saludada per Frederic Mistral
Longo-mai
flourigue barto!
-De fes, dins pichot bartas,
grosso lèbre fai soun jas (Prov.). -
Pèr lou pichot Rougié Bartho.
"Rogièr Barta, es l'occitanisme absolut! " escriurà Max Roqueta. Pas res de mai vertadièr! "Nascut dins lo felibritge", coma li agradava de dire, Rogièr Barta comencèt lèu a obrar per la cultura d'Oc: fondèt, a l'atge de 16 ans, "l'escola del remembre" amb sos camaradas dau licèu de Besièrs. E publiquèt aladonc son prumièr reculh de poèmas: la Fe Latina.
De notar dins aqueste libre lo prefaci de Prospèr Estieu que profetizava un avenir au jove poèta (veire aquí). A aquel moment Ismaël Girard sonèt lo tot jove Barta e lo faguèt dintrar dins la còla de "Oc"... Rogièr s'atrobèt antau mesclat a l'aventura de la Societat d'Estudis Occitans, de "Oc" empeutat sus la renaissença Catalana, dau "Novèl Lengadòc" e dau periodic "Occitania" que bailegèt amb Camprós e Roqueta...
Sus aquela lançada en 1934 seguirà un autre reculh poëtic: la Font Perduda, editat a Barcelona... E que serà reeditat a Paris en 1973... Se i vei dedins quauques poèmas que mancan pas de biais ni de gaubi (cliquejatz sus la cobèrta).
Mas es pas talament coma poèta que Rogièr laissarà son nom dins l'istoria de la cultura d'Oc. Acomença una carrièira universitària, en linguistica espanhòla. Es un dels principaus membres dau novèl Lengadoc e un dels linguistas occitanistas los mai estimats. Alibèrt lo considèra amb Camprós e Molzac coma un dels pus flames representants de la nòva generacion que pòrta la refòrma occitana...
Parallèlament a aiçò, Rogièr Barta s'interessa au concèpte d'Idèa Latina. Es a dire la federacion somiada per Ricard e Roque-Ferrier dels pòbles parlant una lenga derivada dau latin, que l'òc au mitan i ocupa una plaça centrala...(cliquejatz sus la cobèrta).
En 1939, Emili Barta morís subitament d'una embolia. Mentre se passejava sus las alèas Pau Riquet. Aguèt en país besierenc de funeralhas quasi nacionalas. Rogièr rementa que son paire i aviá un jorn escrich aiçò: "que lo milhor amic d'un enfant es son paire"...
E la renaissença occitana de las annadas 30, la lançada dau"Novèl Lengadòc" e de la "Societat d'Estudis Occitans", van s'estramassar dins la guèrra que se dobrís aitanlèu. Ont, urosament, un grop pròche de la Resisténcia e dau Partit Comunista poirà reprene lo flambèu per fondar en 1946 l'IEO... Mas...
Los projèctes universitaris de Rogièr Barta, maugrat son engatjament politic a senèstra, son copats per la guèrra: se i serà reprochat d'aver publicat de poèmas dins un jornalet que se catalogarà puòi coma Vichysta. Escasença bèla per i copar tot avenir dins l'Universitat. Aprofiechant sa conoissença prigonda dau Castelhan, entamena una carrièira dins... las Asseguranças.
Es l'ocasion de trabalhar a dos lexics que fasián sofracha: un lexic francés-occitan (1970, reed. 1973) e un lexic occitan-francés. Rogièr Barta, retirat de las asseguranças, s'installa a Montpelhièr amb sa novèla esposa Georgette. Rue Four des Flammes (carrièira dau Forn de Na Flama). Es l'epòca ont jove estudiant montave mai d'un còp per setmana, en fin de tantostada, après los corses, beure un Gin-Tonic en cò sieu. Aculits sus lo lindau per Georgette a quau fasiái un poton sus las doas gautas:
- E ben, me disiá Rogièr, e alara, potonejatz ma femna?
E parlàvem de lenga e de cultura d'òc. Era l'epòca ont un revolum reformista desaviant bufava sus l'occitan. Teulat e Taupiac parlavan d'occitan referencial, Barta i respondiá en parlant d'occitan general. Alestissiá un "Lexic Occitan Francés", completa revision de son lexic precedent. Tenguent còmpte de las refòrmas en cors e ne prepausant d'autras. Mostrava l'antquitat e la respectabilitat de mots coma "mème, mèma", "Janvièr" per "Genièr", "paja" per "pagina", prumièr per primièr. Escriviá en conformitat amb la fonetica "idèia" puslèu qu'"idèa". Vint ans puòi, la nòrma aguent quitat de flotejar, d'unas de sas solucions son pas estadas retengudas. Ne demòra un obratge d'una granda probitat que n'ai pogut seguir l'evolucion, basada sus un trabalh menimós e rigorós.
D'aquel temps publiquèt un interessant reculh de sos tèxtes en pròsa "Pròsas de Tota Mena" (1979). Mas la fin de la preparacion dau diccionari siaguèt tanben una lucha còtra un marrit càncer dau laringe que deviá l'emportar en 1981. Quauques setmanas après qu'aguèsse recebut los exemplars definitius, après de correccions d'espròvas que ne finissián pas, car i trobava totjorn quicòm...
(cliquejatz sus la cobèrta).
Rogièr Barta, quand parlava de l'avenir de la cultura e de la lenga d'òc, afortissiá: "ai una fisança totala". Cau dire que la bolegadissa occitana de la pontannada mancava pas ni de vida ni de sau ni de pèbre... Es dins aquel ambient que nos quitèt tròp lèu Rogièr Barta, nos assegurant de son imbradable fisança. I siaguèt esparnhat de veire l'anequeliment de l'occitanisme qu'anava seguir dins pas gaire, dins las annadas Mitterrand. Ara que tornam auborar lo cap per una renaissença culturala lucida e madura, la leiçon d'optimisme e de rigor exigenta de Rogièr Barta demòra actuala. L'avèm a posita. E me remembre de son sorire larg quand, davant un Gin Tonic, entre 1976 e 1981, rebastissiam en idèa l'Occitania de deman dins son ostau de la "rue Four des Flammes"...
Vida de Joan Lesaffre per Rogièr Barta.
Quand Max Roqueta nos parla de Rogièr Barta e de Renat Nelli...
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX
Retorn a l'ensenhador generau