Un poëma de Carles de Tortolon

En Jaume a Tarragona

S'atròba dins "Le Félibrige Latin" tòm II, 1891 (Junh), pp 138-141 amb aquel portisson, sai que de Ròcaferrièr :

Nous extrayons avec plaisir, de l'édition polyglotte des oeuvres de J. Rubió i Ors, la traduction suivante, par M. C. de Tourtoulon, d'une des poésies les plus intéressantes du "Gayter del Llobregat". Cette traduction, absolument inconnue jusqu'ici aux lecteurs méridionaux, est écrite dans le languedocien de Valergues, Lansargues et ses environs (Hérault).

« Per Dieu, En Pèire Martèl,
que los quatre vents dau cèl
e lo remòu de l'ondada
son çò que mai vos agrada,
coma a nautres nos es grat
l'alen fèr de la batalha;
digatz-nos s'en vòstra dralha
pèr la mar, avètz trobat
aquela iscla que ié rison
onda blua e cèl d'elèit ?
L'apèlan Malhòrca e dison
que lo musulman i es rèi. »

Segur, nòbles chivalièrs
assetats a ma taulada,
son ni faus ni messorguièrs
los qu'antau vos l'an pintada,
Malhorca. Ié siái estat
doas fes. Doas fes ma pensada
seguèt que rèi coronat
n'aurà pèrla tant presada
coma nòstre rei aimat,
se lo cèl ié mes en tèsta
desir d'aquela conquèsta,
fe dins l'èime e fòrça au braç.

Per la crotz que vodriái veire
sus sos puògs e dins sos prats
brilhar fièra, o podètz creire,
s'aviatz coma ieu, marin,
saludat en Miegterrana
l'umbla esclava dau muslim
als rais purs dau sorelh prim,
auriatz perdut fe crestiana,
s'aviatz pas vergonha au còr
en vesent que l'aura blosa,
l'aura que fringa amorosa
vòstres penons, deu d'abòrd
de l'Almudaina gelosa
baisar la mièg-luna d'òr. »

Als nòbles de la corona
a sa taula convidats,
Martèl, dels borgés onrats
de l'antica Tarragona
un dels prumièrs, fièr marin,
brau e sus mar e sus tèrra,
ardit en negòci, en guèrra,
parlava ansinda.
--------------------Enterin
portavan cada paraula
au rèi Jaume, qu'aquel jorn
s'èra assetat à la taula
d'en Martèl embé sa cort.
E lo rèi valent e joine,
que sonjava un règne grand,
còr de lion, fe de moine,
braç e fòrça de gigant,
sus la crotz de son espasa
pausant sa febrosa man
« - Jure, ço ditz, e s'abrasa
son uòlh - que d'uòi non diràn
qu'estent ieu rèi, a mon saupre,
d'Arabis an pogut caupre
en tèrra que mos aujôus
als Arabis conquistèron.
E las corts que s'acampèron
autras fes, per de fachs nòus
s'acamparàn, e borgeses,
nòbles, avèsques vendràn.

Se Dieus o vòu, dotze meses
encara non passaràn
que l'estandart de sinòple
fugirà davans mos pals,
qu'a Dieu ganharai un pòble,
au reiaume de vassals. »

Los uòlhs au cèl, a l'antòrca
dau bonet portant las mans
« Per vos anam a Malhòrca
Maria, rèina dels sants,
ditz puòi; las tèrras levadas
De la lèi de l'Alcoran;
per vòstra ajuda ganhadas,
Vièrge, es per vos que seràn

C. DE TOURTOULON.

Voici de quelle manière la « Chronica » du roi Jacme raconte (Capítol XLVII) le fait que l'auteur du « Gayter del Llobregat » a si bien développé :

« E passat mig any nos fom a Terragona e volch Nostre Senyor que menys de cort que nos no haviem manada, foren ab nos la major partida dels nobles de Cathalunya, e per nom don Nuno Sanxec qui fonch fiyl del compte don Sanxo, e en G. de Muntcada, el compte Dampuries, en R. de Muntcada, e en Guerau de Cerveylo, e en R. Alamany, e en G. Clarmunt, e en Bn de Santa Eugenia, senyor de Torroela. E convida en P. Martel ciutada de Barçalona, e que sabia molt de mar, a nos e a tots aquels nobles qui eren aqui ab nos. E sus quant nos haguem prop de menjat levarense paraules entre ells. E dixem : Quiyna terra era Maylorques, ni quant te son Regne? E demanarenho an P. Martel, perço con era comit de galees: e en P. Martel dixlos quels en diria noves per ço car ja hi avia estat uns vegada o dues, e a faiçonava que la ila de Maylorques tenia tro a ccc. miles, que la volvien en torn: e Manorcha era contra la part de Serdenya, contra aquela yla que era a la part de Grec : e Eviça que era a la part de Garbi : e Maylorcha era cap de les altres yles, e fayen ço quel senyor de Maylorques los manava, e havia hi una altra yla en que habitaven Sarrains que havia nom la Formentera, e era prop Divissa e havia de freu de mar entre Iviça e la Formentera una mila. E quant aguem menjat vengren devant nos e dixeren: Senyor, nos havem demanat an P. Martel de ço que creem que a vos plaura, d'una yla que a nom Maylorques, e en aquela yla ha Rey, e dejus aquel Reune ha altres iles, Manorques, e Iviça e aquestes son subjugades al rey de Maylorques, e ço que Deus vol no pot negu desviar ni tolre, e plaervos ha, e tindrem per bo que vos aquela yla conquirats per dues raons : la primera que vos ne valrets mes e nos, laltra que sera cosa maraveylosa a les gents que oyran aquesta conquesta que prengats terra e Regne dins en la mar on Deus lo volch formar. E nos escoltam les lurs paraules e plaguerennos molt. E responemlos: Molt som pagats daquest pensament que nos veem fer a vos altres, e per ço que nos hi hajam a fer no romanga. E en aquel loch mantinent aguem acort e conseyl que faessem nostra cort general en Barçalona, e que fos cort general del arquibisbe de Terragona, e dels bisbes, e dels abats, e daquels Richs homens que dessus havem dits, e dels ciutadans de Cathalunya, e que aquel dia fossen en Barçalona ab nos. »

(Édition Aguiló i Fuster, p. 77-78.)

Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc

Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XIX
Retorn a l'ensenhador generau