PEN CLUB OCCITAN
PEN CLUB OCCITAN
PEN-CLUB
DE LENGA D’OC :
PER
DUBRIR LO TALH
dicha inaugurala de Rotland Pecout
… Sus la mar
de las galèras…
Segrai lo fial de ma
lenga
Per tornar tocar la tèrra…
Joan Bodon.
A l’escasença de l’annada dau centenari de Max
Roqueta (1908-2008) e en seguida de mantunas conversas sus los “terraires nòus”
ont la literatura d’òc e sos usatgièrs se pòdon rescontrar, d’escriveires
de totes orizonts, en fòra de tota capèla, se son acordats per mandar aquela
rampelada, en vista del regrelh del PEN-Club de Lenga d’Oc.
Lo Pen-Club (Poets’, Essayists’, Novelists’ Club), a rebors de son
apelacion evocairitz d’un mitan claus, a puslèu a veire amb çò que foguèron
al nòstre los “Clubs” o “Glubs” del temps de la Prima dels Pòbles,
dins cada ciutat, sus l’òrle de 1848 : forum d’idèas e relais dels
rebolhiments de la societat…
Lo Pen-Club, fondat entre las doas guèrras (1922),
e que sos primièrs comitats nacionals foguèron lo d’Anglatèrra e lo de
Catalonha, faguèt d’estampèl tre la debuta en Euròpa per la paraula e la
creacion liuras, e venguèt logicament una esplecha de resisténcia cara als
governs totalitaris de tota mena (la campanha de protesta subre l’assessinat
de Garcia Lorca lo faguèt coneisse largament). Es al mens son pretzfach. E
ensaja de lo complir.
Ara lo PEN-Club internacional es la federacion dels
comitats de quasi totes los païses, lengas, estats. Lo PEN nòstre es lo sol
fins ara reconegut per una minoritat culturala non-autonòma ; cotria amb
aquò, es la sola estructura occitana reconeguda internacionalament, e que pòsque
far se fregar, sens prejutjats, l’escrich nòstre amb las literaturas e los
escriveires del mond tot.
Istoric del
PEN-Club de Lenga d’Oc
Lo Pen d’òc nasquèt patrocinat per lo Pen francés e per lo PEN
internacional, en 1963. Sa creacion s’endeveniá amb la volontat d’un
planh-ponh d’actors culturals de delargar l’escrich d’òc fòra de son
guetò.
Sota l’impuls de Batista i Roca, de Max Roqueta e
de Jòrgi Reboul, se dubriguèt primièr sus las culturas vesinas e bessonas (Italia,
Catalonha…) ; avièt lo dialòg entre “totes los faures de l’escrich
d’òc”, çò qu’èra una escomesa dins un mitan marcat per de caractèrs
tan desparièrs ; joguèt lo ròtle d’una veirina per lo mond cultural e
la premsa – que, d’aquel temps, èra a l’escota ; e venguèt un
obrador d’idèas e d’agachs crosats sus lo “mestièr d’escriure”. Mas
subretot foguèt un ufanós levam de consciéncia e de fiertat collectiva, que
contribuiguèt a çò que los escriveires d’òc se desempeguesson dels
complexes e de l’embarrament.
Ja, aquel esperit d’egalitat – tan contrari a
n’aquel de la cultura francesa oficiala – s’èra mostrat en 1951, quand un
escritor mai que mai de lenga franchimanda, mas tanben poëta en lenga d’òc,
Andriu Chamson, venguèt baile del PEN internacional, “patron” cooptat dels
escriveires del mond.
Entre 1963 e las annadas uechanta, a travers de Max
Roqueta, son president militant, lo PEN d’òc nosèt de ligams amb Pablo
Neruda, amb Arthur Miller, amb los escriveires d’Euròpa Centrala, amb las novèlas
generacions del Terç-Mond, dins una universalitat que negava pas las identitats,
mas que las apasturava…
Un butletin foguèt lançat, de mòstras
engimbradas, d’antologias crosadas foguèron previstas e mesas en camin… Dins
lo temps que faguèt flòri, lo PEN recampèt sensa manca l’ensems dels
escriveires nòstres, o quasi : un centenat – un sòmi bel èra a se
socializar. D’òmes de conviccion fasián traucada a travèrs de l’apartheid
linguistic francès, tenián lor plaça maldespieg de la pauretat de mejans,
dins un sentit de legitimitat que los engrandissiá. Eran dins la seguida de la
Renaissença del segle XIX, de la fondacion de l’I.E.O. en 1945, del raviscol
de las minoritats dins las annadas setanta, e del grand espetament de las
grasilhas mentalas dins aquela pontannada. Prenián la dralha d’una modernitat
tranquilament assumida. S’avesinavan dels territòris onte se pòdon ligar
l’imaginari e la vida vidanta, l’òbra amadurada e los experiments, la
quista d’un escambi e lo drech d’estre
se.
Una estirada s’acaba
Mas aquela rejoncha d’energias demorava frèula. Era ligada a d’òmes
afogats, mas tanben a las endevenanças. L’otís èra encara a se bastir, a
s’assolidar, que pauc a cha pauc se destrantalhèt.
Lo Pen-Club de Lenga d’òc dintrèt en sòm a la
debuta de las annadas nonanta, tre que laissèt escapar son vam collectiu, que
la còla que lo cementava s’esparpalhèt, e que abandonèt son especificitat
de comitat d’escriveires.
En reire-fons, aquela sòm letala anava cotria amb
lo replec sus se, e la decebuda – quasi la desesperança – que s’apoderava,
dins aqueles ans, de l’èime d’Òc.
En seguida d’aquò, lo “Pen dorment” faguèt
pas pus parlar d’el, amb un Burèu virtual, qu’aguèt lo meriti de mantene
l’existéncia legala del PEN, fins a l’ora onte fariá mestièr de
desrevelhar un gost de “mar deliura” dins la literatura d’òc. I sem ara.
Las mudasons del
jorn de uèi
Lo raviscol de l’accion occitana aquelas darrièras annadas, los
recampaments grands – culturals o revendicatius – ont, tornamai, las gents
se pòdon comptar e reprene l’alen de l’avenidor, lo ròtle novel que jòga
la premsa d’òc, la demanda sempre que mai larga – emai foguesse
contrabatuda per l’Estat – d’una ensenhança bilinga, lo travalh de fons
que fan los grops de musica dins l’idèa “d’universalizar los ligams de
proximitat”, l’evolucion de las mentalitats al nòstre per comprene que cal
obrar dins un contèxte mondial, son los marcaires d’un cambiament accelerat,
dins la societat civila, que buta a mielhs comprene, emai a encapar, la
“diversitat culturala”.
Amb aquò, los ciutadans e los elegits son encara,
per la mage part, dins la “representacion” d’una identitat occitana. Per
qu’aquela identitat pòrte frucha, s’acantone pas mai a jogar las “colors
localas”, mas vengue una inspiracion e un viure-ensems integrator per la
societat tota, ne cal vivificar lo contengut. N’amagistrar las riquesas e las
capacitats d’expression. Dins aquelas mudasons, la creacion occitana pòt èsse
una paraula liura, prigonda. Pòt ajudar a fargar lo carrastèl del còs
collectiu.
Lo ròtle dels escriveires (en reire-fons, e al
present) es de balhar a l’aventura umana un contengut de consciéncia e un
ample d’Istòria. De far ausir, nusa e crusa, la votz dels umans, al mieg del
rondinar e del barjacar contunhóses dels grand mediàs. Per que se rompesse, al
mens de quora en quora, lo pivelament de la societat de consum.
Tota Unitat es
federala : una filosofia
Lo Pen-Club nòstre a per tòca,
segon sos Estatuts, de recampar totes los qu’an causit la lenga d’òc coma
suspòrt escrich de creacion.
La lenga es vista dins son unitat federala. Totes
los biais d’escriure (grafics ; estilistics) i caupon e i son lèimes.
En mai dels sòcis, son elegits de sòcis-correspondents,
escriveires d’autras lengas qu’òbran sus la matèria occitana e
compartisson las idèas dels Estatuts.
La definicion estatutària de l’escriveire :
“lo/la qu’a publicat – o qu’es a mand de publicar de tèxtes de creacion
en lenga d’òc”, es pas ges un tablèu d’onor : es la reconneissença
d’una literatura d’oc vesedoira, e un encoratjament per que cadun que o vòl
se done los mejans d’una preséncia publica de çò qu’escriu.
Dins la filosofia de totes los Pen, las lengas e
las culturas dels cinc continents, son dins una egalitat de dreches, e l’escambi
entre eles es un besonh constitutiu. Tota unitat es federala : al nivèl de
la planeta parièr qu’al nivèl del Païs d’Oc.
Lo Pen internacional organisa cada an de congresses,
ajuda a la publicacion e a la revirada d’òbras de mantunas lengas, sosten amb
sos mejans la libertat d’expression e los escriveires empresonats. Aquela
accion se subtituís pas a l’accion dels Pens locals, es facha per la
renfortir. La contribucion dels Pens totes, cadun segon sos mejans, es necessària
per aquò far.
Per que la Fe non
mòre : se balhar de mejans
Òm ven sòci a l’escasença de cada Acamp general, en aderent als
Estatuts e en pagant son escotison. En fòra dels Acamps, l’adesion se fa per
corrièr mandat al clavaire.
L’Acamp general annadièr recampa totes los sòcis,
presents o representats per un poder. Dessenha las regas d’accion. Manda lo
lec dels projectes. Es lo crusòl de las idèas e de las energias.
Lo Conselh del Pen, elegit per l’Acamp, a per tòca
de realisar lo programa votat (o de l’endralhar se s’agís d’un programa
pluri-annadièr), de far viure l’escambi entre los sòcis, d’engimbrar d’accions
comunas amb los autres Pens, de mantene la comunicacion amb l’opinion publica
(comunicats, intervencions oralas o escrichas, segon las orientacions definidas
per l’Acamp general). Lo Conselh es una còla sopla, larga, elegida sus un
programa.
Lo Burèu es constituit :
• d’un baile (un president, e un – o mai –
vici-president)
• d’un secretari
• d’un clavaire.
Representatius e consensuals, an la responsabilitat
dels contactes amb lo Pen internacional, e amb l’admenistracion francesa. Son
encargats de l’acuelh dels novèls sòcis (lo clavaire), del corrièr interior
(lo secretari), de la representacion del Pen al defòra (lo president) ; e
totes tres ensems, son encargats de gerir las dintradas financièras (demandas
de subvencions : regionalas ; estatalas ; europencas) e las
despensas (activitats previstas per l’Acamp general, fonccionament).
Per avançar, en mai de l’esplecha associativa,
aurem lo besonh de se fargar d’esplechas intellectualas, materialas, socialas :
— d’estagis de formacions (interiors) e de
forums de discutida (duberts) sus de temas que tòcan al ròtle de l’escriveire,
a la plaça de l’escrich dins lo camp cultural, als enjòcs de la creacion, a
l’actualitat dels problèmas culturals dins lo mond, – son ja desirats per
pron de gens.
— un “Obrador del Pen-Club”, butletin tocant :
• l’avançament dels projectes
• lo rendut-compte dels obratges publicats en òc
o sus la matéria occitana
• de novèlas del mond
sarà publicat tre que lo Pen n’aurà los mejans,
e mandat a cada sòci, a la premsa, e al demai dels Pens.
— la preséncia del Pen a de mòstras, de
festenals, e a d’eveniments non-escassament literaris o non-escassament en
lenga d’Òc, ajudarà a far mai vesedoira la literatura d’òc dins lo païsatge
contemporanèu.
Tèrra duberta
Aquest brèu d’idèas, d’espers rasonats e de desiranças mesas sus
lo taulièr, es estat amadurat de pron lònga tòca, mas s’escriu tanben dins
una logica dels besonhs, per pas dire dins una logica de l’urgéncia.
Cal apondre, per n’acabar, que la literatura e la
creacion culturala escapan pas a las mudasons del temps que vira, al contra las
pòdon precedir e influenciar.
L’escriure d’òc, e lo recampament de sos
actors, aquò’s un pretzfach. Se
tracha d’obratge mai que d’obratges.
D’un caminament bronc e atravalhit. Escriure es pas sonque aquò, de-segur.
Mas es tanben aquò. Un pretzfach
collectiu onte cadun trovesse son solaç e sa pena, lo resson de son èime pròpi
e las paraulas d’un vam collectiu.
S’avem, cadun e totes, causit d’escriure dins
“Nosto rebelo lengo d’O”, coma o escriviá Mistral,
es amb la consciéncia (o l’intuicion), atal traducha
per Max Roqueta dins son omenatge a Teodòr Aubanel, que :
“Tota poësia vertadièra, se pòt pas que non destorbe l’òrdre dau
mond”.