ANTòNI FABRE D'OLIVET
(Ganges, 8 de Decembre de 1767- París 25 de Març de 1825)
De las Aups fins als Pirenèus. Aquò's Fabre d'Olivet l'autor de l'expression que farà flòri jos la pluma de Mistral. Bèu prumièr lo ganjòu, que sa vida es un vertadièr roman, faguèt la descobèrta esbleugissenta. La lenga d'òc existís. A de bòn. E lo rire dels que sabon pas i fai pas res. E es un fabulós otís literari. Alara amb un òme coma Fabre, aquò s'arrèsta pas aicí. Es un cebenòu. Fai tot d'a fons, caparrut. Res lo desvirarà de son projècte. Ara es decidit...
Aquela lenga oblidada que redescobrís, la farà renàisser. Fargarà totas las esplechas per aiçò. Caucanha çò que pensaràn los abestits.
Que nòstre Fabre es pas quau que siágue. En 1804, quora entrepren de far renàisser nòstra lenga, a ja començat un trabalh un pauc fòl que cambiarà la fàcia de la tèrra. E ni per èsser occitan (=miegjornau coma dins los films de Panhòl) exagere pas. Vos enganèssetz pas. Fabre d'Olivet es l'òme qu'a, per son erudicion, restituït la gramatica ebraïca. Pas qu'aquò, mos amics: recreat la lenga de la Bíblia. E renduda possibla la renaissença de l'estat d'Israël que serà una de las grandas aventuras, immensas, luminosas e sanguinosas, dau sègle XX. Nòstre Fabre. E siaguèsse pas qu'aquò? Mas caudriá de volums per dire çò qu'a fach entre 1767 e 1804. A estudiat de medecina, a escrich e fach jogar de pèças, a atraversat la revolucion amb sa cocarda de patriòta, perdut dins son sòmi generós, escapant a las guilhotinas, a las baionetas, als cotelasses. Un roman, vos dise. A trabalhat amb Valentin Haüy a aprene als avugles cossí parlar e escriure. A estudiat lo sistèma musical antic dels grècs e creat d'òbras musicalas per illustrar aquelas concepcions. Parla mai de dètz lengas. E ara estúdia las lengas semiticas: arab, aramean, e fins au chinés. La restitucion de la lenga ebraïca, obratge monumentau, l'ocuparà fins en 1811.
Mas per nautres tot comença en 1803: de París Fabre tòrna en Cebenas. E escriu en òc: "Le Troubadour".
Representatz-vos aiçò: jos l'Empèri Napoleonian, que perlonga lo triomfle universalista de la Revolucion, aquel erudit visionari, tot sol, a fach la descobèrta brutlanta: i a pas cap de patoés, la lenga d'òc es l'ainada prestigiosa de las lengas romanicas... Es pas un aimable idiòma de païsans atardivats, es la gloriosa lenga dels trobadors. L'otís literari perfièch. E digús o sap pas...
Alara Fabre fai una pichona mistificacion qu'enganarà pas digús. Presenta sos tèxtes coma òbra medievala de trobadors. Per marcar la rompedura. Non, escriu pas en "idiòma lengadocian". Escriu dins la prestigiosa lenga occitana.
E 1803 es l'an 01 de la renaissença de la lenga d'òc. Lo prumièr acte conscient d'afirmacion d'una cultura majora, que deu pas res a digús, qu'a pas besonh de ges de condescendéncia, qu'a pas res d'inferior... Mas Fabre es tròp sol, e amb tròp de projèctes erudits e fabuloses, e dins un mond que lo pòt pas comprene. Es tròp en avanças sus son temps...
Que pasmens i tornarà tota sa vida. La langue d'Oc rétablie dans ses principes constitutifs et pratiques (1817) es una de la òbras que prendrà mai de temps a amadurar. Una de las que i importavan mai. De tot segur. Consacrèt pro de temps a d'enquistas linguisticas pacientas en Cebenas, per reculhir aquel tesaur que i semblava terriblament amenaçat, a mand de disparéisser. E que lo deliciós diccionari de l'abbat de Sauvages recapitulava d'un biais sai que tròp fantasairós. Aquel obratge caup una gramatica, un lexic... e aquel escapolon d'òbras titolat lo Trobador, extraordinari trabalh estilistic per refondar dins sa dignitat, coma o faguèt per l'Ebrèu, l'antica e sublima lenga occitana. E pasmens òbra tota de son temps, qu'a pas res a veire amb l'Edat Mejana: una deliciosa construccion pre-romantica. Mas vos in enganetz pas. Dejós lo cobèrt docinós, i a lo fuòc. Una granda òbra.
E mensuratz un pauc aquò: La langue d'Oc rétablie dans ses principes constitutifs et pratiques escricha en 1817 serà pas publicada qu'en 1989, per una associacion de ganjòus apassionats per l'òbra immensa dau grand compatriòta...
Alara - me diretz - triche un pauc: Gange es pas de dialècte montpelhieirenc, mas Cebenòu. La frontièira, l'isoglòssa per parlar sabent, es a una pichona lèga au sud, sus lo pendís abartassit de la Cardonilha. Lo menimós Ròcaferrièr escriviá en 1891: "Fabre d'Olivet (...) n'est montpelliérain qu'à demi, par suite de l'adoption de quelques unes des formes dialectales de notre ville". Aitanben trantalhe pas una minuta per annexar Fabre dins mon agre. L'òbra es de tròp de pes, de tròp de portada, e tròp desconeguda. La metrem en linha aicí...
Antòni Fabre d'Olivet a escrich mai que mai : Le Troubadour, poésies occitaniques du XIIIè siècle, traduites et publiées par Fabre D'Olivet (1803), Histoire philosophique du genre humain ou l'homme considéré sous ses rapports religieux et politiques dans l'état social à toutes les époques et chez les différents peuples de la terre (1822), La Vraie Maçonnerie et la céleste culture (1952). Per ieu l'òbra mai importanta per mon prètzfach es pareguda en 1989: "La langue d'Oc rétablie dans ses principes d'après le manuscrit de 1820, d'Antoine Fabre d'Olivet. Ed. David Steinfeld, Cazilhac sur Ganges, 1989, ft. 16 x 25, rel. pleine toile éd., 941 pp., ex. numéroté." editat simultanèament en Austria: Fabre d'Olivet, Antoine La Langue d'oc rétablie : grammaire / Fabre d'Olivet ; edition avec une introduction et des notes par Georg Kremnitz. -- Wien : Braumüller, 1988. -- XCII, 183 p. ; 23 cm. -- (Wiener Romanistische Arbeiten ; band14)
Començarem amb un estudi pro fin de Gardí que mòstra tot un palm de la modernitat de Fabre e de son engèni poëtic. E puòi de tèxtes, en esperant mai (los i caudrà metre totes). Que veiretz que, represtits dins la bòna grafia istorica de la lenga, prenon pro de relèu.
Quauques ligams sus aquel autor: una ficha d'autor per Michel Bernard. Los libretti d'operàs d'Antoine Fabre d'Olivet. La Bible selon Fabre d'Olivet (traduccion inspirada e visionària de la Genèsi). Biografia mai detalhada (e ocultista) d'ANTOINE FABRE D'OLIVET en portugués per Pelo Amado Irmão Sephariel - Hermanubis; etc... pro de reviradas en anglés de sos tèxtes esoterics referenciadas... sufís de surfar un pauc...