Joan-Claudi FORÊT
lnfèrn roge
per Max Roqueta
DINS
las grandas vilas. Los après-miègjorns ofegants ont lo solelh t'assuca. Quand
l'aire s'espessís de polsa e s'empoisona de l'odor de la naftalina o del petròli.
Dins lo tarabast dels motors. Ieu
ai la sentida de la mòrt. Ges d'autre asuèlh qu'un cèl entre teulats. Jos mos
pès lo quitram qu'es a fondre. D'aquel quitram fondut lo cèl lai-mont a l'espessor
e la pudesina, coma s'èra pas qu'un grand tròç, de trepador d'un blau benlèu
un pauc plus clar pausat suls ostalasses. Aquesta cauda, aquesta odor, aqueste
broch me foton mal de cap. M'asseti endacòm, me preni los tempes a doas mans,
clugui los uòlhs e machegui lo gost de ma vida degalhada.
I
a plan, de temps en temps, un arbre o un fil d'èrba empolserit. Mas me fan
regretar los bòsques e los camps puslèu que me pòrtan conòrt. Pradas, forèstes
son ça que la tan luònh que me demandi se n'i a encara. Qué que ne vire, ieu
n'ai pas jamai vist autrament qu'en fotò. Uòlhs barrats, ensagi de m'imaginar.
Mas una mar d'arbres e d'èrbas, non, i capiti pas, aquò me sembla pas
possible. Tròp bèl. Tròp bèl per ne far pas la pensada dolorosa a los coma
nosautres qu'o conoguèron pas. De quicòm qu'as pas conogut, la pèrda te pòt
cavar una ferida plus prigonda que de quicòm de familhièr. Las forèstes ont
son que m'i pòsca assetar ?
La
vila s'es tant espandida qu'a fach de tot una banlèga. Una banlèga immensa
sens cap de centre. O centre alara tròp pichòt per qu'aquò còmpte. A manjat
totes sos entorns e quita pas de rosegar l'espaci del defòra. A escampat de
caps de ponts al luònh, que pensa sai que de los jónher en aumentant son
territòri. Mar d'ostalasses, òc que sabi çò qu'es. A recobèrt una còla
entre tantas qu'es venguda nòstre quartièr. Pilònes de nauta
tension,
carcassas de veituras coma custòdias de galina, flors lusentas de la pòchas
plasticas que rabalan coma medusas, aquí la flòra e la fauna de nòstre luòc
de vida, coma dison, que se sòna los Argelièrs. En fàcia de nosautres i a la
ciutat de Gàrdies, que nos en dessepara l'autòrota. Los d'Argelièrs nos fotèm
de contunh sul morre amb los de Gàrdies. De bravas batèstas amb de mòrts tot
còp. Puòi la polícia arriba, mas nos siam ja escampilhats.
Las
batèstas, aquò m'agrada un temps. Me fan passar la ronha. Mas tòrna lèu la
languison. Quand m'emmèrdi de tròp, vau dins los bèls quartièrs, mas aquò's
pièger. Caumanhàs, odor, tarabast me dònan lo soslèu. Mens
de sacas plasticas, mas de mèrda de canhs, que de canhs i a un tropèl als
quartièrs rics. E lo solelh qu'assuca... Clugui los uòlhs, assagi de somiar,
çò qu'es pas de bon far.
Me
cal comprene. Patissi a somiar. Coneissi pas qu'aquela vila, e saber ? la tèrra
tota es benlèu pas qu'una sola vila unenca. Vòli dire que mos sòmis son
paures, vagues, totjorn parièrs. M'atissan. Sòmi de cuol coma tot un cadun. Bòn,
après ? Sòmi de trucs e de patacs, de nhòcas e bachòcas. D'acòrdi, aquò's
tot ? Oc, aquò's tot. Per
somiar cal aver vist de causas, un minimum. E ieu ai pas vist qu'aquela puta de
vila. E puòi la telé, mas es qu'es çò que s'apèla veire, aquò ? Çò que
fa que las parets cobèrtas de chimarratges, los dessenhs d'enfants, los deliris
dels fòls, los repapiatges dels papets me pivèlan qu'es pas de creire. De còps
que i a, d'oras e d'oras de temps, remiri un metre cairat de trepador. M'afonsi
dins sa nuòch, me pèrdi dins sas ensenhas, agachi virar sos punts clars, sos
punts negres. Ne preni lo vertolhon, mas aquò's coma una escampa.
Deliri
dels fòls, repapiatges dels papets...
Es
alara que me virèri cap al vièlh. Dins nòstre caire viviá lo vièlh. Aital
li disiam. Demorava dins una mena de barraqueta entre l'autorota e la via
ferrada a tocar la descarga. Sovent s'assetava sus una fusta o sus una barrica
quand èra pas sus un blòt de betum. I vesiá pas res, aviá los uòlhs mòrts.
Son viston gris èra enneblat, calhat e voide. Barba pegosa de sabi pas de qué,
de çò qu'aviá manjat, mocat o escupit. Vestit de pelhas e d'una crauma qu'empudesinava,
se pòt pas dire. Disián que compissava sas braias. Degun sabiá pas de qué
viviá ni quin èra son nom vertadièr. L'aviam solament totjorn vist aquí, a cò
nòstre, fasiá partit dels mòbles, estonava pas.
Un
vèspre, i a pas tant de temps qu'aquò, quauques meses, me retrobèri dins son
terren vague. Sai que somiavi encara. La nuòch tombava. Eri jagut sus la tèrra
roja, qu'aicí n'i a de pertot, e l'asuèlh ftambejava. Un barbotejadís me tirèt
de ma pantaissada. « Es lo vièlh que desparla » pensèri. Mas m'avisèri que
parlava dins una lenga qu'èra pas la nòstra. Tibèri l'ausidor. Era una
mescladissa, tot un pastís de mots que recompreniái pas un sol sus dètz, amb
tot cop una paraula familhièra. E ont èra anat quèrre aquò ? Aquò fasiá
una musica coma qui ausís una contaralha dins una lenga que compren pas. Te
creses de sègre los movements de l'istòria sens saber de qué parla. « Tè,
te dises, aquí lo tipe s'es degut recebre un tust de quicòm o s'es tombat del
cinquen estatge. Aquí fan a la corsa. Aquí s'es un pauc apasimat e agacha lo
païsatge. Fa la descripcion, coma disián a l'escòla. Aquela mena de passatge
es totjorn un pauc emmerdant, me despertarai quand aurà finit. »
E
puòi aquò venguèt un cant. Pauc a cha pauc los mots s'estirassavan, los sons
fasián monta-davala, un cop plan fòrt, un còp que los ausassiás a pro pena.
Mas alara un cant
qu
atencion...
Te
cal imaginar la scèna. Las nivolas sagnavan coma de cotons idrofils qu'aurián
secat totas las feridas del cèl. E sus aquò se quilhavan las barras dels immòbles
amb de rebats roges sus las vitras plus nautas. En bas, de carcassas d'autòs,
de tròces de betum armat amb lor ferralha, de crapàs, de gipàs. E nautres.
Nautres, valent a dire ieu e lo vièlh que fasiá son numerò. Una debuta de
filme. Mas cap de Mad Max arribèt pas sus sa motò, quitament pas la banda de Gàrdies,
de Puechabon o la de la Boissièra amb lor cadena de velò e lors rasors, coma
venon tot còp per de dire de s'amusar amb un dels Argelièrs.
E
aquela musica sortiá de sa garganta quora coma un raufèl, quora coma lo vent
d'autan dins las antenas de telé o lo bronzinament lonhdan d'una cinc cent
cinquanta (ai pas gaire lo gaubi pels images). Ai pas sovent ausit bresilhar un
aucèl, aicí un aucèl que bresilha es tanlèu desquilhat, mas supausi qu'aquò
deu èsser coma la votz del vièlh quand se mermava. Brançolava lo cap, tornava
prene son alen de temps en temps e fai tirar...
S'èra
pas avisat de ieu. De sas orbitas laganhosas fintava dins lo cèl un punt o quicòm
d'enveirent. Per quauqu'un de delà las nivolas semblava que cantèsse, o de delà
lo temps. D'unes mots lo fasián sorire coma d'unes s'entristesir. A d'autres
que i aviá, aguèsse mastegat un rostit de vedèl o fach fondre una bonbonalha
dins sa boca, auriá pas donar l'èr de se tant congostar. E pivelat ieu l'agachavi.
Me daissavi enaigar per aquela paraula que pasmens i entravavi pas que dala. De
sas frechilhas montava la Votz, d'un voide que li traucava los budèls e tot l'endedins.
Tanben benlèu montava de las cafornas de la tèrra, de las bocas dels mòrts
que lors bocas, las an perdudas despuòi cent e mila ans e que lor carronhada
s'es embeguda dins la polsa de totas las banlègas de l'univèrs. Al sortir de
sos caisses bercats, l'aire poirit que li conflava las lèus se fasiá cant del
monde.
E
ieu qu'ai dins la carn un trauc plus grand que ma zòna e que cap de sòmi a pas
capitat a lo tapar, pensatz s'aquela aurassa de paraulas i trasiá de bravas
ventadas : se demanda quitament pas. Qu'ai comprés, despuòi, que siam traucats
de la paraula e del besonh de Dieu, e mai Dieu e paraulas sián pas que voide.
«
Contra la paret qu'es en subre de la descarga e dels davaladors de la vila e
que ne sembla de luònh los barris, veirai longtemps de tant que mos uòlhs poiràn
veire lo clar dau jorn, e mai s'un jorn lo deviái pèrdre lo veiriái encara
jos mas parpelhas, la plaça ont un vèspre de junh d'un estiu de joinessa s'assetèt
lo passant dels uòlhs mòrts... »
A dos o tres mots près, vejaquí sas paraulas. De per còr las deviái aprene, après, quand aguèri conogut sa lenga, tant las ausiguèri sovent. Ara li las apliqui. El, sabi pas de qui parlava dins l'istòria d'avugle que debanava aquel vèspre d'aquí. Un avugle que li pengèron son canh una nuòch de junh e que despuòi landra destimborlat dins son escuresina. Es el sai que aquel avugle condemnat a barrutlar etèrnament en cèrca de sa bèstia. Recontava sa pròpria istòria. Quand de temps aviá traversat per s'encalar aquí ? Aquí ont èra assetat a la quita plaça ont aviá lo cuol pausat quand estranglèron son canh... Levat que i aviá pas l'amorièr grand qu'avián degut tombar despuòi lo temps.
Tant
i a qu'aquel jorn i compreniái pas res a tot çò que barjava. Me daissèri de
temps breçar pel barbotejadís e s'asonsomiguèt qu'èri encara a badar. Foguèt
pas qu'an aquel moment que me revelhèri ieu tamben, fissat de pertot pel
moissalum que n'es poirit aquel caire.
A comptar d'aquel jorn lo seguiguèri. Preniái garda de me faire pas veire. Crentavi d'agotar la font de la musica se per cas s'èra sabut espinchat. L'endeman e los jorns d'après, dins la jornada, l'anavi retrobar al terren vague a tocar lo camin de fèrre. Quand fasiá caud e bèl, niflava las odors de quitram que montavan de las travèrsas. Engolava tanben las flairas de petròli venguda de l'autorota un pauc al dessús d'el o lo bufar espés d'un carreg de wagons. E lo solelh li rabastinava sa codena passida, qu'èra vestit l'estiu pas que d'un malhòt sens marga. Lo çaganh dels trens e dels autòs semblava que lo geinava pas. Risolejava, los uòlhs perduts tancats sens clugar sul solelh que vesián pas. Ieu m'imaginavi l'òlga del quitram que lo deviá encantar e que li parlava sai que de pòrts lonhdans ont los naviris son a l'espèra de partir. Lo quitram de la via ferrada deviá dessenhar dins son cap l'image d'un cai amb la mar darrièr. Aquí mesuravi la crespina dels cècs, cècs a la laidor del monde. Segur que d'un autre costat la pudesina deu envasir tot l'èime sens daissar plaça per res mai. E es pas de bon dire coma pu dis la zona: un polsós, gipós, amb d'olga de solvent e de combustion incompleta de totes los carburants possibles. Mas lo vièlh, el sabiá causir un fil d'odor e lo seguir sens solfinar los autres, fins a la mar.
Per
lo descriure tal corna lo vesiái alara, li manlèvi sos pròpris mots :
«
Aviá lo risolet a la boca. Un fil color de vin e de violeta, d'un canton de
sas bregas davalava dins lo pel blanc de sa barba. De pel blanc boclava en defòra
de sa carnisa bruta e dubèrta. Un fiu de fèr cenchava sas cauças estripadas.
Vesián sas cuòissas per un estrip, magre e de pèl passida, arnb aquela lana
blanca dels vièlhs ases. Sas espartelhas badavan coma de pèisses, repetaçadas
vint còps amb de laces de còrda. »
L'escotavi
per emportar al mieu lo gargalhejadís de sa lenga desconoguda. M' avançi de
gratipautas... Per quauque rason que dessabiái, de còps que i a, lo vièlh
restava mut. E ieu coma un colhon de badas badavi d'oras de temps. Un còp, èri
a l'espèra e començava de marmulhar. Lo mèl se metèt a rajar dins mas
aurelhas. Mas atanlèu un tarabast o venguèt tot fotre per tèrra. Me revirèri.
A la cima del sèrre ont son bastits los Argelièrs, non luònh de nosautres, un
manit tustava aicí siám sus una sèrva d'esséncia.
Era
Totò. Es de contunh a rabalar son bidon de tòla coma un autre son canh, se
pausa quand li agrada e se met a jogar de batariá amb dos bastons. Mas aquel còp
tombava mal. Li corriguèri sus. D'un cap de pè mandèri lo bidon se balandrar.
Te l'agantèri per la crèsta de pel que li còfa lo suquet.
« -De
qué te pren ? ço me faguèt.
-Tira-te
d'aici, lèu.
-Mas
de qué i a ? balbucegèt tot esglasiat pel fotre que me teniá.
-I
a que quand lo vièlh parla, te lo cal escotar .
-Lo
vièlh ? Aquela rafatalha foirosa ? Aquel rasclum de cementèri ? »
Se
donava de fetge amb las escòrnas qu'inventava. N'aprofiechèt per me lisar del
ponh, çò que li èra de bòn far amb son flòc de cabels onchat de grais per
se poder quilhar tot drech. Agantèt un còdol que rebalava e l'escampèt sul vièlh.
Lo toquèt entre los menadors. Lo vièlh s'aplatussèt dins la polvera en butant
un pichòt raufèl que li copèt net sa sansonha. Alara una petega de tuada me
faguèt sarrar las maissèlas que los caisses ne cruississián. Deslarguèri al
merdós un espetadoira sul nas, un còp de bòla, coma disèm, que lo faguèt
sagnar. Sortiguèri l'òsca d'arrèst, ne faguèri gisclar la lama, li la puntèri
sus la gargamèla.
«
- Jamai tòrnes pas faire aquò. Jamai. De fum ! »
E
lo minòt plantèt aquí sa batariá de fèrre blanc per s'ensauvar en se tenent
lo nas de las doas mans. Me despachèri cap al vièlh.
«
Papet, papet, va plan ?
-Qué
m'arriba ? Qué m'arriba ? » çò fasiá.
En
finala patissiá mai de l'estabosiment que de la macada del còdol.
«
Serà pas res, papet. »
Lo
tornèri assetar sus son rassièr d'aglomerat.
«
Om s'amaisa, papet, òm s'amaisa. Era sonque un galapian que t'aviá pres per
cibla. Mas vai, se n’anarà pas vantar.
-A
bòn, a bòn, mercé » faguèt, encara tot espaurugat.
Lo
daissèri. Mas desenant aviái la crenta qu'a tot moment la vida l'abandonèsse.
Alara adieu la dot de mon emmascament ! L'esperèri de tant mai. Lo seguissiái
dins cada barrutlatge.
Tant
i a qu'un vèspre... El èra a la crinca del sèrre drech dins lo vent, amb ieu
refaudit dins lo crapàs d'amagat d'el. Assajavi un còp de mai de reculhir los
mots incomprenables que montavan de sas bregas coma de botiòlas de 1'aiga que
gropís. El teniá a la man una benda de papièr que flotejava al vent amb un
pichòt fresilhadís. Lo deslarguèt que s'envolèt coma un cèrvi-volant e se
venguèt pausar a me tocar. La benda bombilhava al mièg dels papièrs grasses e
dels plastics a dos passes de ieu. L'agantèri. Entre mos dets polsejava dins
l'aura. Dessús i aviá d'escrich quicòm coma una frasa qu'èra d'ebreu per ieu.
Las letras patetas semblavan ebriagas que trasián de bordescadas e d'arabesca
en forma de banas d'insècte.
Escritura
d'avugle.
Los
jorns d'après ne deslarguèt plan d'autres, de papièrs. Eri a l'espèra e los
reculhissiái. A cada còp i aviá pas qu'una frasa o doas o tres, pas mai.
Escriviá sus çò que li tombava jos la man. Papièrs de bocariá graissoses
embochardits de sang de buòu, papièr per se torcar, bilhetas de qué que siá,
tota la rafatalha de papier li èra bòna. Colleccionavi aqueles bocins e ne
fasiái de lianhas, un còp los aver plan lisats qu'èran sovent agorrufats.
Ne
tòrni legir quauques uns, que los ai totes conservats .
« Dau
manit es la patria lo païs qu'a pas jamai vist. »
« Un
vièlh òrt plan barrat de muralhas cargadas d'eurre tot fernissent d'abelhas,
abandonat e ric d'èrbas de totas menas e d'arbres fosques, aquò's lo paradís
de l'aucelilha. »
« Era
l'ora de la pèira de fuòc e de l'èrba rabinada. Era l'ora sacrada de la vèspa
clinada sus l'aiga gardada en sa pauma per la lausa cavada de la cistèrna. »
«
I aviá sempre près dels libres vièlhs e dau saber dels òrnes la preséncia
dels arbres, de l'èr, de la tèrra e dau bestiari. »
«
De nívols blancas rebalavan dins lo cèl luònh sus los sèrres que barran la
vista, e sas ombras devián s'estirar en de païses misterioses. »
Un
jorn que lo vent bufava, corriguèri après un tròç de papièr que s'anèt
encalar dins la descarga al levant dels Argelièrs. Era al mitan d'una penda de
sabi pas de qué, escobilhas de tota mena. Aquí i a una davalada de matèria
envescadoira. Aquò poirís, pudís e enfalena, amb, al mitan, de fèrres vièlhs
que fissan se te prenes pas garda, que diriás de sèrps verinosas escondudas. I
a totjorn de manits als entorns per jogar vai-t'en saupre a de qué, coma ieu i
jogavi quand èri de lor temps. I fa siam la caça als rats bèls qu'i congrean.
Tant i a que davalèri dins la montanha de bordilhas. D'espaimes de vòmit me
bassacavan las espatlas. Lo papièr s'èra empegat sus un preservatiu moissós
encara de son fotre. I veguèri l'image de la semença perduda. Que la paraula
al mens se perda pas. Prenguèri lo papièr. Arpatagèri per tornar montar.
Legiguèri.
«
Las filhas risián quand tornavan de la font, la pairòla o la gorgolina sus
l'espatla : s'arrestavan per se pausar a l'ombra dels euses e lo margalh coma lo
de uòi èra mofle jos sos pès nus. »
Per ieu a n'aquela epòca, pas res que de chinés aquelas regas. Pasmens recaptavi dins ma cambra los tròces de papièr qu'escampava al vent. Ma cambra... Cal dire qu'esqüati una cava dins un immòble de la zona, als Argelièrs. N'ai trobada una a pauc près neta e seca. Lo monde me conoisson e me foton la patz. Amb mos vesins de cambra fasèm una milícia per nos autodefendre, mai que mai per nos aparar de las davaladas de los dels autres barris, Puechabon, la Boissièra, sens parlar dels plus dangieroses, los que venon de Gàrdies, « Guardy's warriors » coma se dison aqueles empafats. Coma siám gaireben totes de Burs, coma avèm lo pel negre e eles blond, nos asiram. L'òdi. Nos dison los melons, los tractam de foiroses. Melons contra foiroses, aquò passa lo temps, la guèrra. Te dòona una rason de viure. E puòi aquò ressarra los ligams entre vesins de cavas.
Un
vèspre justament que fulhetejavi mas bendas de papièr, mos cambaradas dintrèron
a cò mieu. Sul pic veguèri que i aviá de garguilh. D'unes s'èran rasclat la
clòsca. Totes avián las pinturas de guèrra sul morre, blodons de cuòr per
amortir los trucs e armas blancas, ponhet american, gorbèla, òsca d'arrèst.
«
Veni amb nosautres. N'anam far un chaple d'aqueles encuolats de foiroses. An desquilhat lo Nano. Aqueste càp lor farem manjar lors dents. Avèm
panat una behèma per lor faire la caça. »
Ieu
que m'aprestejavi a agachar un filme sul manhetoscòpi que m'èri bricolat, un
pornò que me'n congostavi per avança... Quand los veguèri amb lor panoplia e
lor desguisament d'indians, los prenguèri per çò que siám : d'enfants
perduts. Me sentiái trist e las. Mas quand la banda a decidit, quina libertat
te demòra ? La sègre. E qu'èri ieu sens eles ? Pas res. E contra eles, mens
que pas res.
Una
bòona part de la nuòch acorsèrem l'enemic. Erem
una desena. Tombàvem
suls pichòts grops d'isolats. Los castigàvem
despietadosament. Aquò
durèt tres gròssas oras. Ieu aviái la maçuga. Ne matrassavi los qu'amalugàvem.
A un moment, nos entrevàvem d'un, un grand de la clòsca tonduda.
«
Aquel d'aquí lo reconoissi, faguèt lo Chic qu'es un pauc nòstre primadièr.
Es el qu'a ablacat lo Nano amb son fusilh ressat. T'acontentes pas de l'assucar.
Fai-li lo còp del conilh, ne parlarem pas pus. »
Lo
cap pelat levèt sus ieu d'uòlhs esglasiats coma la feda quand sentís que la
vas maçotar davant de la sagnar. Aviái ja dins l'aurelha lo pichòt cracament
de las carbas del còl quand petan. Mas aquel pichòt bruch lo voliái pas ausir.
Sabiái qu'auriá anequelit la musica del vièlh que me trevava, que jamai pus
aguèssi pas pogut conóisser son secret.
«
E ben, de qu'espèras ? » cridèt lo Chic.
Los
uòlhs dins la clòsca pelada : vesiái pas qu'eles, que s'alargavan de la paur
e cridavan pietat dins una bramadissa muta. Mon bracès de plomb, respondiá
pas: lo podiái pas levar.
«
D'enfants perduts » marmolhegèri.
Lo
vòmit me venguèt e raquèri tot d'una sus l'enemic a tèrra e los cambaradas
al torn. Una lònga golada, copiosa. Tot
lo monde se retrobèron recampats dins una mèma frairesa desgobilhadoira.
«
As l'overdòsi o qué ? » me faguèt un.
Lo
grand tondut aprofiechèt lo subte. Aviá descanilhat qu'èrem encara a tombar
la camisa. Pegosa la camisa.
Dintrèri
sol. M'avián daissat tombar sens glòria e s'èran trissats amb la behèma. Mas
de qué me'n chautavi ieu de la glòria ? Sabiái que de tan luònh que remontèsse
ma memòria, despuòi vint ans al mens, galerejavi dins una banlèga benlèu
planetara, mas qu'aviái, ieu e ieu soi benlèu, un espèr de me sortir d'aqueste
galerejadís.
A
dos cent mètres de la cima del sèrre retrobèri lo vièlh que se regalava de
la frescor dins lo bòn de la nuòch.
«
Papet, apren-me ta lenga.
-E,
jove, siás tu ?
-De
qu'es aquò una peiròla e una gorgolina ? E lo margalh, de qu'es ?
-Qué
me cantas aicí ?
-Vòli
aprene ta lenga.
-Perqué
? De qué n'as a fotre ?
-Per
dintrar dins ton monde, per veire çò que veses, l'avugle.
-Mon
monde l'ai pas que dins mon cap.
-Ni
dins mon cap ni mai defòra ieu ai pas cap de monde que siá mieu.
-Alara
te'n vau contar una. Escota... »
E
me contèt. L'istòria de l'autbòi de nèu de mèstre Albareda, que ieu sabiái
quitament pas un autbòi çò qu'es. La Trèva de nuòch qu'anava, putejar dins
una Camarga presa tota de gibre. Me mostrèt lo camp de Sauvaire, un ermàs
vengut òrt e puòi enermassit tornar quand son mèstre foguèt trop vièlh, ara
tombat encara pièger : es un parking d'immòble enquitranat. Me menèt aquí
que se quilhava la vièlha crotz ont passava la procession quand lo Vièlh Jiròni
cantava : ara i a un lotejament de cada latz, amb dins cada jardin de dobermans
dels gròsses que glatisson a t'eissordar quand passas.
E
puèi nos aplantèrem lòng del camin que ribeja lo naut de la descarga. A finit
que i a fach ostal dins una barraqueta de tòla. De sa cana blancosa guinhèt un
punt dins las bordilhas :
«
Aquí l'amorièr grand ont nos setàvem quand veniái al vilatge per contar mas
istòrias. »
Mostrèt
un autre punt plus a esquèrra dins la davalada de pudesina que s'espompissiá
dins la nuòch.
«
Aquí la figuièra ont pengèron mon canh. »
M'aprenguèt
sa lenga misteriosa, aquela qu'escrivi d'aquesta ora. A res non còst me fasiá
la leiçon. M'acontentavi de li portar caneta : de bièra que chimàvem ensèms.
Los de la banda me defugissián qu'a causa de ieu lor agarrida aviá fach un bòl
blanc. E lor fasiái vergonha. Moralitat : apreniái amb mai de
vam que plus. Non, soi pas baug, me cal comprene : coma pòdi pas, coma totes
que siám, poirem pas jamai nos escapar d'aqueste infèm, aquela lenga m'es païs.
La banlèga a ganhat lo mendre recanton de la planeta. Pas ges d'escampa si que
non dins lo sòmi. Coma me ditz lo vièlh : « S'as pas los arbres, al mens auràs
los mots. »
M'explicava
la vinha e la garriga. La garriga cresiái qu'èra pas qu'un nom pròpri, aquel
de la ciutat d'en fàcia. Sabiái pas qu'es un espandi de calhassa e de
boissonalha. Aprenguèri tanben un argelièr ço qu'es. Mas per ieu casse, rove,
euse, abaus, aquò's encara tot parièr, estent que n'ai pas jamai vist. Tot aquò
a degut cremat un jorn per la racina. La tèrra s'es facha estèrla. Res i pòt
pas grelhar. Quand ma parlava de redòrta, d'aigalosa o d'agrunèla, a ieu m'encantava
lo mot sens que conogèssi la causa. Assajavi d'imaginar la lachuscla e o assagi
encara : una planta druda e tota verda que quand la machugas una saba agradoça
te giscla dins la boca. Per ieu, deuriái dire per nautres, tota flor, tota bèstia,
levat lo moissalum e la ratura, es d'aici enfòra un èsser de legenda, coma los
mostres, grifons, quimèras, stromfs inventats pels òmes per de dire de
pantaissar.
Nos
sarram de la fin de l'istòria. Un sèr que nos passejàvem, s'èra arrestat sus
una boca d'encèndi.
«
Aici èra una fònt que li disiám Fònt de Beleta. Per pèrdre pas l'aiga qu'i
avenava, n’an facha una pompa pel fuòc. La quita aiga l'an cadenassada. A la
tèrra meton de sarralha de castetat coma s'èra desvergonhada en escampar son
flus. Cal pas, comprenes, que cap d'aiga miralhe las nivolas. Nos an raubats
fins als rebats. »
E
del temps que parlava, me soveniái que lo jorn de davant èri montat amb una
puta. Ela me mespresava, o sentiái plan, perqué cresiá que ieu la mespresavi.
Era mofla mas freja coma un glaç. Quand aguèrem finit: « Los joves coma tu
los ai en òdi, çò m'aviá dich. Quitan pas de me faire patir. Poiriái èsser
lor maire pasmens, e a mai d'un. Se se fan pas violents coma de braus, cranhon
de mancar de colhas. Alara me'n fan veire. » De la boca d'encendi vesiái la tèrra
nusa, esbodelada, qu'escobava lo garbin. Compreniái que la tèrra nòstra maire
l'avèm tractada coma la darrièra salòpa. Avèm mesa sa pèl
a nus. Escorgada l'avèm per mostrar nòstras colhas. E quand sortís
quauque fil d'èrba l'enquitranam per amagar aquò, coma s'èra quicòm de plan
calhòl, de pelses d'aranhàs. La beutat nos emmèrda.
N'èrem
aquí quan foguèri esbleugit per de lums de banhòla. D'ausida aguèri lo reflèx
de cabussar darrièr la pompa. Ausiguèri lo cruissiment coma d'una tòla que s'englanda
e la brisadura cristallina del veire. Mas la banhòla recuolava ja. Me quilhèri
per la veire filar. Aguèri temps de destriar lo conductor : un fotralàs coma
un paissèl, de la clòsca pelada, e que conoissiái plan. Era par se vengar de
la vergonha, ieu que guinhava. M'aviá mancat, aviá agut lo vièlh. Lo vièlh
pasmens a qui deviá la vida, lo vièlh que sa musica m'aviá retenguda la man,
e que d'aquesta passa jasiá lo cran dobèrt. De sang n'aviá lo morre tot moissós.
Sos uòlhs mòrts fintavan lo cèl. Mas ara en el lo demai èra mòrt.
M'espolsèri.
Li sarrèri las parpèlas coma o aviái vist faire dins los films. Manièra de
pregària, prononcièri dins sa lenga quauques frasas qu'èran tombadas de sas
bregas un jorn que.me contèt la mòrt d'un tal Còstaso1ana. Las sabiái de per
còr :
«
Era aquí sol davant la nuòch coma Dieu quand l'aguèt facha. Sol e sens man
per lo distraire de son eternitat... La tèsta de l'òme èra una pèira entre
las pèiras. Lo vent jogava amb sos pels. »
Daissèri
als escobaires de la Comuna lo suènh de sa caronha. Çòà plus preciós qu'aguèsse,
ieu me l'èri empassat. Ara a ieu de me'n entrevar, de faire qu'aquò non moriguèsse.
Partiguèri. De la crinca del sèrre ont se quilhava dins lo temps lo vilatges
dels Argelièrs, me veniá a l'aurelha lo picadís de la batariá. Era lo Totò
que se defonsava. M'i ronzèri.
A
me veire aprochar, Totò plegava ja botiga. S'aprestava a s'escampilhar dins la
natura quand li pausèri la man sus l'espatla. Lo forcèri a s'assetar tornar.
«
Escota, colhon. Te vòli pas de mal. »
Mas
sentiái dins ma pauma lo tremolum de sa carcassa mingarèla.
« -Toto,
te vau aprene une lenga novèla. La poiràs cantar en t'acompanhant de tos
bidons e de tas caisseròlas. Aquò's una crana dona que te fau, sabes. »
Totò
es pas un marrit escolan, o vesi plan despuòi qauques setmanas. Coma calinheja
la Fousia de l'aléa C, compti que serem lèu tres a poder charrar la lenga del
vièlh. En esperant melhor.
Jean-Claude
FORÊT
OC
N° CCCXI -
XIIe tièira n°31 Abriu de 1994 p 18-29
Retorn a la pagina de Joan-Glaudi Foret
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI
Retorn a l'ensenhador generau