Joan-Claudi FORÊT

 

lnfèrn roge

per Max Roqueta

 

DINS las grandas vilas. Los après-miègjorns ofegants ont lo solelh t'assuca. Quand l'aire s'espessís de polsa e s'empoisona de l'odor de la naftalina o del petròli. Dins lo tarabast dels motors. Ieu ai la sentida de la mòrt. Ges d'autre asuèlh qu'un cèl entre teulats. Jos mos pès lo quitram qu'es a fondre. D'aquel quitram fondut lo cèl lai-mont a l'espessor e la pudesina, coma s'èra pas qu'un grand tròç, de trepador d'un blau benlèu un pauc plus clar pausat suls ostalasses. Aquesta cauda, aquesta odor, aqueste broch me foton mal de cap. M'asseti endacòm, me preni los tempes a doas mans, clugui los uòlhs e machegui lo gost de ma vida degalhada.

 

I a plan, de temps en temps, un arbre o un fil d'èrba empolserit. Mas me fan regretar los bòsques e los camps puslèu que me pòrtan conòrt. Pradas, forèstes son ça que la tan luònh que me demandi se n'i a encara. Qué que ne vire, ieu n'ai pas jamai vist autrament qu'en fotò. Uòlhs barrats, ensagi de m'imaginar. Mas una mar d'arbres e d'èrbas, non, i capiti pas, aquò me sembla pas possible. Tròp bèl. Tròp bèl per ne far pas la pensada dolorosa a los coma nosautres qu'o conoguèron pas. De quicòm qu'as pas conogut, la pèrda te pòt cavar una ferida plus prigonda que de quicòm de familhièr. Las forèstes ont son que m'i pòsca assetar ?

La vila s'es tant espandida qu'a fach de tot una banlèga. Una banlèga immensa sens cap de centre. O centre alara tròp pichòt per qu'aquò còmpte. A manjat totes sos entorns e quita pas de rosegar l'espaci del defòra. A escampat de caps de ponts al luònh, que pensa sai que de los jónher en aumentant son territòri. Mar d'ostalasses, òc que sabi çò qu'es. A recobèrt una còla entre tantas qu'es venguda nòstre quartièr. Pilònes de nauta

tension, carcassas de veituras coma custòdias de galina, flors lusentas de la pòchas plasticas que rabalan coma medusas, aquí la flòra e la fauna de nòstre luòc de vida, coma dison, que se sòna los Argelièrs. En fàcia de nosautres i a la ciutat de Gàrdies, que nos en dessepara l'autòrota. Los d'Argelièrs nos fotèm de contunh sul morre amb los de Gàrdies. De bravas batèstas amb de mòrts tot còp. Puòi la polícia arriba, mas nos siam ja escampilhats.

Las batèstas, aquò m'agrada un temps. Me fan passar la ronha. Mas tòrna lèu la languison. Quand m'emmèrdi de tròp, vau dins los bèls quartièrs, mas aquò's pièger. Caumanhàs, odor, tarabast me dònan lo soslèu. Mens de sacas plasticas, mas de mèrda de canhs, que de canhs i a un tropèl als quartièrs rics. E lo solelh qu'assuca... Clugui los uòlhs, assagi de somiar, çò qu'es pas de bon far.

 

Me cal comprene. Patissi a somiar. Coneissi pas qu'aquela vila, e saber ? la tèrra tota es benlèu pas qu'una sola vila unenca. Vòli dire que mos sòmis son paures, vagues, totjorn parièrs. M'atissan. Sòmi de cuol coma tot un cadun. Bòn, après ? Sòmi de trucs e de patacs, de nhòcas e bachòcas. D'acòrdi, aquò's tot ? Oc, aquò's tot. Per somiar cal aver vist de causas, un minimum. E ieu ai pas vist qu'aquela puta de vila. E puòi la telé, mas es qu'es çò que s'apèla veire, aquò ? Çò que fa que las parets cobèrtas de chimarratges, los dessenhs d'enfants, los deliris dels fòls, los repapiatges dels papets me pivèlan qu'es pas de creire. De còps que i a, d'oras e d'oras de temps, remiri un metre cairat de trepador. M'afonsi dins sa nuòch, me pèrdi dins sas ensenhas, agachi virar sos punts clars, sos punts negres. Ne preni lo vertolhon, mas aquò's coma una escampa.

 

Deliri dels fòls, repapiatges dels papets...

 

Es alara que me virèri cap al vièlh. Dins nòstre caire viviá lo vièlh. Aital li disiam. Demorava dins una mena de barraqueta entre l'autorota e la via ferrada a tocar la descarga. Sovent s'assetava sus una fusta o sus una barrica quand èra pas sus un blòt de betum. I vesiá pas res, aviá los uòlhs mòrts. Son viston gris èra enneblat, calhat e voide. Barba pegosa de sabi pas de qué, de çò qu'aviá manjat, mocat o escupit. Vestit de pelhas e d'una crauma qu'empudesinava, se pòt pas dire. Disián que compissava sas braias. Degun sabiá pas de qué viviá ni quin èra son nom vertadièr. L'aviam solament totjorn vist aquí, a cò nòstre, fasiá partit dels mòbles, estonava pas.

 

Un vèspre, i a pas tant de temps qu'aquò, quauques meses, me retrobèri dins son terren vague. Sai que somiavi encara. La nuòch tombava. Eri jagut sus la tèrra roja, qu'aicí n'i a de pertot, e l'asuèlh ftambejava. Un barbotejadís me tirèt de ma pantaissada. « Es lo vièlh que desparla » pensèri. Mas m'avisèri que parlava dins una lenga qu'èra pas la nòstra. Tibèri l'ausidor. Era una mescladissa, tot un pastís de mots que recompreniái pas un sol sus dètz, amb tot cop una paraula familhièra. E ont èra anat quèrre aquò ? Aquò fasiá una musica coma qui ausís una contaralha dins una lenga que compren pas. Te creses de sègre los movements de l'istòria sens saber de qué parla. « Tè, te dises, aquí lo tipe s'es degut recebre un tust de quicòm o s'es tombat del cinquen estatge. Aquí fan a la corsa. Aquí s'es un pauc apasimat e agacha lo païsatge. Fa la descripcion, coma disián a l'escòla. Aquela mena de passatge es totjorn un pauc emmerdant, me despertarai quand aurà finit. »

E puòi aquò venguèt un cant. Pauc a cha pauc los mots s'estirassavan, los sons fasián monta-davala, un cop plan fòrt, un còp que los ausassiás a pro pena. Mas alara un cant

qu atencion...

Te cal imaginar la scèna. Las nivolas sagnavan coma de cotons idrofils qu'aurián secat totas las feridas del cèl. E sus aquò se quilhavan las barras dels immòbles amb de rebats roges sus las vitras plus nautas. En bas, de carcassas d'autòs, de tròces de betum armat amb lor ferralha, de crapàs, de gipàs. E nautres. Nautres, valent a dire ieu e lo vièlh que fasiá son numerò. Una debuta de filme. Mas cap de Mad Max arribèt pas sus sa motò, quitament pas la banda de Gàrdies, de Puechabon o la de la Boissièra amb lor cadena de velò e lors rasors, coma venon tot còp per de dire de s'amusar amb un dels Argelièrs.

E aquela musica sortiá de sa garganta quora coma un raufèl, quora coma lo vent d'autan dins las antenas de telé o lo bronzinament lonhdan d'una cinc cent cinquanta (ai pas gaire lo gaubi pels images). Ai pas sovent ausit bresilhar un aucèl, aicí un aucèl que bresilha es tanlèu desquilhat, mas supausi qu'aquò deu èsser coma la votz del vièlh quand se mermava. Brançolava lo cap, tornava prene son alen de temps en temps e fai tirar...

S'èra pas avisat de ieu. De sas orbitas laganhosas fintava dins lo cèl un punt o quicòm d'enveirent. Per quauqu'un de delà las nivolas semblava que cantèsse, o de delà lo temps. D'unes mots lo fasián sorire coma d'unes s'entristesir. A d'autres que i aviá, aguèsse mastegat un rostit de vedèl o fach fondre una bonbonalha dins sa boca, auriá pas donar l'èr de se tant congostar. E pivelat ieu l'agachavi. Me daissavi enaigar per aquela paraula que pasmens i entravavi pas que dala. De sas frechilhas montava la Votz, d'un voide que li traucava los budèls e tot l'endedins. Tanben benlèu montava de las cafornas de la tèrra, de las bocas dels mòrts que lors bocas, las an perdudas despuòi cent e mila ans e que lor carronhada s'es embeguda dins la polsa de totas las banlègas de l'univèrs. Al sortir de sos caisses bercats, l'aire poirit que li conflava las lèus se fasiá cant del monde.

E ieu qu'ai dins la carn un trauc plus grand que ma zòna e que cap de sòmi a pas capitat a lo tapar, pensatz s'aquela aurassa de paraulas i trasiá de bravas ventadas : se demanda quitament pas. Qu'ai comprés, despuòi, que siam traucats de la paraula e del besonh de Dieu, e mai Dieu e paraulas sián pas que voide.

 

« Contra la paret qu'es en subre de la descarga e dels davaladors de la vila e que ne sembla de luònh los barris, veirai longtemps de tant que mos uòlhs poiràn veire lo clar dau jorn, e mai s'un jorn lo deviái pèrdre lo veiriái encara jos mas parpelhas, la plaça ont un vèspre de junh d'un estiu de joinessa s'assetèt lo passant dels uòlhs mòrts... »

 

A dos o tres mots près, vejaquí sas paraulas. De per còr las deviái aprene, après, quand aguèri conogut sa lenga, tant las ausiguèri sovent. Ara li las apliqui. El, sabi pas de qui parlava dins l'istòria d'avugle que debanava aquel vèspre d'aquí. Un avugle que li pengèron son canh una nuòch de junh e que despuòi landra destimborlat dins son escuresina. Es el sai que aquel avugle condemnat a barrutlar etèrnament en cèrca de sa bèstia. Recontava sa pròpria istòria. Quand de temps aviá traversat per s'encalar aquí ? Aquí ont èra assetat a la quita plaça ont aviá lo cuol pausat quand estranglèron son canh... Levat que i aviá pas l'amorièr grand qu'avián degut tombar despuòi lo temps.

Tant i a qu'aquel jorn i compreniái pas res a tot çò que barjava. Me daissèri de temps breçar pel barbotejadís e s'asonsomiguèt qu'èri encara a badar. Foguèt pas qu'an aquel moment que me revelhèri ieu tamben, fissat de pertot pel moissalum que n'es poirit aquel caire.

A comptar d'aquel jorn lo seguiguèri. Preniái garda de me faire pas veire. Crentavi d'agotar la font de la musica se per cas s'èra sabut espinchat. L'endeman e los jorns d'après, dins la jornada, l'anavi retrobar al terren vague a tocar lo camin de fèrre. Quand fasiá caud e bèl, niflava las odors de quitram que montavan de las travèrsas. Engolava tanben las flairas de petròli venguda de l'autorota un pauc al dessús d'el o lo bufar espés d'un carreg de wagons. E lo solelh li rabastinava sa codena passida, qu'èra vestit l'estiu pas que d'un malhòt sens marga. Lo çaganh dels trens e dels autòs semblava que lo geinava pas. Risolejava, los uòlhs perduts tancats sens clugar sul solelh que vesián pas. Ieu m'imaginavi l'òlga del quitram que lo deviá encantar e que li parlava sai que de pòrts lonhdans ont los naviris son a l'espèra de partir. Lo quitram de la via ferrada deviá dessenhar dins son cap l'image d'un cai amb la mar darrièr. Aquí mesuravi la crespina dels cècs, cècs a la laidor del monde. Segur que d'un autre costat la pudesina deu envasir tot l'èime sens daissar plaça per res mai. E es pas de bon dire coma pu dis la zona: un polsós, gipós, amb d'olga de solvent e de combustion incompleta de totes los carburants possibles. Mas lo vièlh, el sabiá causir un fil d'odor e lo seguir sens solfinar los autres, fins a la mar.

Per lo descriure tal corna lo vesiái alara, li manlèvi sos pròpris mots :

 

« Aviá lo risolet a la boca. Un fil color de vin e de violeta, d'un canton de sas bregas davalava dins lo pel blanc de sa barba. De pel blanc boclava en defòra de sa carnisa bruta e dubèrta. Un fiu de fèr cenchava sas cauças estripadas. Vesián sas cuòissas per un estrip, magre e de pèl passida, arnb aquela lana blanca dels vièlhs ases. Sas espartelhas badavan coma de pèisses, repetaçadas vint còps amb de laces de còrda. »

 

L'escotavi per emportar al mieu lo gargalhejadís de sa lenga desconoguda. M' avançi de gratipautas... Per quauque rason que dessabiái, de còps que i a, lo vièlh restava mut. E ieu coma un colhon de badas badavi d'oras de temps. Un còp, èri a l'espèra e començava de marmulhar. Lo mèl se metèt a rajar dins mas aurelhas. Mas atanlèu un tarabast o venguèt tot fotre per tèrra. Me revirèri. A la cima del sèrre ont son bastits los Argelièrs, non luònh de nosautres, un manit tustava aicí siám sus una sèrva d'esséncia.

Era Totò. Es de contunh a rabalar son bidon de tòla coma un autre son canh, se pausa quand li agrada e se met a jogar de batariá amb dos bastons. Mas aquel còp tombava mal. Li corriguèri sus. D'un cap de pè mandèri lo bidon se balandrar. Te l'agantèri per la crèsta de pel que li còfa lo suquet.

« -De qué te pren ? ço me faguèt.

-Tira-te d'aici, lèu.

-Mas de qué i a ? balbucegèt tot esglasiat pel fotre que me teniá.

-I a que quand lo vièlh parla, te lo cal escotar .

-Lo vièlh ? Aquela rafatalha foirosa ? Aquel rasclum de cementèri ? »

 

Se donava de fetge amb las escòrnas qu'inventava. N'aprofiechèt per me lisar del ponh, çò que li èra de bòn far amb son flòc de cabels onchat de grais per se poder quilhar tot drech. Agantèt un còdol que rebalava e l'escampèt sul vièlh. Lo toquèt entre los menadors. Lo vièlh s'aplatussèt dins la polvera en butant un pichòt raufèl que li copèt net sa sansonha. Alara una petega de tuada me faguèt sarrar las maissèlas que los caisses ne cruississián. Deslarguèri al merdós un espetadoira sul nas, un còp de bòla, coma disèm, que lo faguèt sagnar. Sortiguèri l'òsca d'arrèst, ne faguèri gisclar la lama, li la puntèri sus la gargamèla.

« - Jamai tòrnes pas faire aquò. Jamai. De fum ! »

E lo minòt plantèt aquí sa batariá de fèrre blanc per s'ensauvar en se tenent lo nas de las doas mans. Me despachèri cap al vièlh.

« Papet, papet, va plan ?

-Qué m'arriba ? Qué m'arriba ? » çò fasiá.

En finala patissiá mai de l'estabosiment que de la macada del còdol.

« Serà pas res, papet. »

Lo tornèri assetar sus son rassièr d'aglomerat.

« Om s'amaisa, papet, òm s'amaisa. Era sonque un galapian que t'aviá pres per cibla. Mas vai, se n’anarà pas vantar.

-A bòn, a bòn, mercé » faguèt, encara tot espaurugat.

Lo daissèri. Mas desenant aviái la crenta qu'a tot moment la vida l'abandonèsse. Alara adieu la dot de mon emmascament ! L'esperèri de tant mai. Lo seguissiái dins cada barrutlatge.

Tant i a qu'un vèspre... El èra a la crinca del sèrre drech dins lo vent, amb ieu refaudit dins lo crapàs d'amagat d'el. Assajavi un còp de mai de reculhir los mots incomprenables que montavan de sas bregas coma de botiòlas de 1'aiga que gropís. El teniá a la man una benda de papièr que flotejava al vent amb un pichòt fresilhadís. Lo deslarguèt que s'envolèt coma un cèrvi-volant e se venguèt pausar a me tocar. La benda bombilhava al mièg dels papièrs grasses e dels plastics a dos passes de ieu. L'agantèri. Entre mos dets polsejava dins l'aura. Dessús i aviá d'escrich quicòm coma una frasa qu'èra d'ebreu per ieu. Las letras patetas semblavan ebriagas que trasián de bordescadas e d'arabesca en forma de banas d'insècte.

Escritura d'avugle.

Los jorns d'après ne deslarguèt plan d'autres, de papièrs. Eri a l'espèra e los reculhissiái. A cada còp i aviá pas qu'una frasa o doas o tres, pas mai. Escriviá sus çò que li tombava jos la man. Papièrs de bocariá graissoses embochardits de sang de buòu, papièr per se torcar, bilhetas de qué que siá, tota la rafatalha de papier li èra bòna. Colleccionavi aqueles bocins e ne fasiái de lianhas, un còp los aver plan lisats qu'èran sovent agorrufats.

Ne tòrni legir quauques uns, que los ai totes conservats .

« Dau manit es la patria lo païs qu'a pas jamai vist. »

« Un vièlh òrt plan barrat de muralhas cargadas d'eurre tot fernissent d'abelhas, abandonat e ric d'èrbas de totas menas e d'arbres fosques, aquò's lo paradís de l'aucelilha. »

« Era l'ora de la pèira de fuòc e de l'èrba rabinada. Era l'ora sacrada de la vèspa clinada sus l'aiga gardada en sa pauma per la lausa cavada de la cistèrna. »

«  I aviá sempre près dels libres vièlhs e dau saber dels òrnes la preséncia dels arbres, de l'èr, de la tèrra e dau bestiari. »

« De nívols blancas rebalavan dins lo cèl luònh sus los sèrres que barran la vista, e sas ombras devián s'estirar en de païses misterioses. »

Un jorn que lo vent bufava, corriguèri après un tròç de papièr que s'anèt encalar dins la descarga al levant dels Argelièrs. Era al mitan d'una penda de sabi pas de qué, escobilhas de tota mena. Aquí i a una davalada de matèria envescadoira. Aquò poirís, pudís e enfalena, amb, al mitan, de fèrres vièlhs que fissan se te prenes pas garda, que diriás de sèrps verinosas escondudas. I a totjorn de manits als entorns per jogar vai-t'en saupre a de qué, coma ieu i jogavi quand èri de lor temps. I fa siam la caça als rats bèls qu'i congrean. Tant i a que davalèri dins la montanha de bordilhas. D'espaimes de vòmit me bassacavan las espatlas. Lo papièr s'èra empegat sus un preservatiu moissós encara de son fotre. I veguèri l'image de la semença perduda. Que la paraula al mens se perda pas. Prenguèri lo papièr. Arpatagèri per tornar montar. Legiguèri.

« Las filhas risián quand tornavan de la font, la pairòla o la gorgolina sus l'espatla : s'arrestavan per se pausar a l'ombra dels euses e lo margalh coma lo de uòi èra mofle jos sos pès nus. »

Per ieu a n'aquela epòca, pas res que de chinés aquelas regas. Pasmens recaptavi dins ma cambra los tròces de papièr qu'escampava al vent. Ma cambra... Cal dire qu'esqüati una cava dins un immòble de la zona, als Argelièrs. N'ai trobada una a pauc près neta e seca. Lo monde me conoisson e me foton la patz. Amb mos vesins de cambra fasèm una milícia per nos  autodefendre, mai que mai per nos aparar de las davaladas de los dels autres barris, Puechabon, la Boissièra, sens parlar dels plus dangieroses, los que venon de Gàrdies, « Guardy's warriors » coma se dison aqueles empafats. Coma siám gaireben totes de Burs, coma avèm lo pel negre e eles blond, nos asiram. L'òdi. Nos dison los melons, los tractam de foiroses. Melons contra foiroses, aquò passa lo temps, la guèrra. Te dòona una rason de viure. E puòi aquò ressarra los ligams entre vesins de cavas.

Un vèspre justament que fulhetejavi mas bendas de papièr, mos cambaradas dintrèron a cò mieu. Sul pic veguèri que i aviá de garguilh. D'unes s'èran rasclat la clòsca. Totes avián las pinturas de guèrra sul morre, blodons de cuòr per amortir los trucs e armas blancas, ponhet american, gorbèla, òsca d'arrèst.

« Veni amb nosautres. N'anam far un chaple d'aqueles encuolats de foiroses. An desquilhat lo Nano. Aqueste càp lor farem manjar lors dents. Avèm panat una behèma per lor faire la caça. »

Ieu que m'aprestejavi a agachar un filme sul manhetoscòpi que m'èri bricolat, un pornò que me'n congostavi per avança... Quand los veguèri amb lor panoplia e lor desguisament d'indians, los prenguèri per çò que siám : d'enfants perduts. Me sentiái trist e las. Mas quand la banda a decidit, quina libertat te demòra ? La sègre. E qu'èri ieu sens eles ? Pas res. E contra eles, mens que pas res.

Una bòona part de la nuòch acorsèrem l'enemic. Erem una desena. Tombàvem suls pichòts grops d'isolats. Los castigàvem despietadosament. Aquò durèt tres gròssas oras. Ieu aviái la maçuga. Ne matrassavi los qu'amalugàvem. A un moment, nos entrevàvem d'un, un grand de la clòsca tonduda.

« Aquel d'aquí lo reconoissi, faguèt lo Chic qu'es un pauc nòstre primadièr. Es el qu'a ablacat lo Nano amb son fusilh ressat. T'acontentes pas de l'assucar. Fai-li lo còp del conilh, ne parlarem pas pus. »

Lo cap pelat levèt sus ieu d'uòlhs esglasiats coma la feda quand sentís que la vas maçotar davant de la sagnar. Aviái ja dins l'aurelha lo pichòt cracament de las carbas del còl quand petan. Mas aquel pichòt bruch lo voliái pas ausir. Sabiái qu'auriá anequelit la musica del vièlh que me trevava, que jamai pus aguèssi pas pogut conóisser son secret.

 « E ben, de qu'espèras ? » cridèt lo Chic.

Los uòlhs dins la clòsca pelada : vesiái pas qu'eles, que s'alargavan de la paur e cridavan pietat dins una bramadissa muta. Mon bracès de plomb, respondiá pas: lo podiái pas levar.

« D'enfants perduts » marmolhegèri.

Lo vòmit me venguèt e raquèri tot d'una sus l'enemic a tèrra e los cambaradas al torn. Una lònga golada, copiosa. Tot lo monde se retrobèron recampats dins una mèma frairesa desgobilhadoira.

« As l'overdòsi o qué ? » me faguèt un.

Lo grand tondut aprofiechèt lo subte. Aviá descanilhat qu'èrem encara a tombar la camisa. Pegosa la camisa.

Dintrèri sol. M'avián daissat tombar sens glòria e s'èran trissats amb la behèma. Mas de qué me'n chautavi ieu de la glòria ? Sabiái que de tan luònh que remontèsse ma memòria, despuòi vint ans al mens, galerejavi dins una banlèga benlèu planetara, mas qu'aviái, ieu e ieu soi benlèu, un espèr de me sortir d'aqueste galerejadís.

A dos cent mètres de la cima del sèrre retrobèri lo vièlh que se regalava de la frescor dins lo bòn de la nuòch.

« Papet, apren-me ta lenga.

-E, jove, siás tu ?

-De qu'es aquò una peiròla e una gorgolina ? E lo margalh, de qu'es ?

-Qué me cantas aicí ?

-Vòli aprene ta lenga.

-Perqué ? De qué n'as a fotre ?

-Per dintrar dins ton monde, per veire çò que veses, l'avugle.

-Mon monde l'ai pas que dins mon cap.

-Ni dins mon cap ni mai defòra ieu ai pas cap de monde que siá mieu.

-Alara te'n vau contar una. Escota... »

E me contèt. L'istòria de l'autbòi de nèu de mèstre Albareda, que ieu sabiái quitament pas un autbòi çò qu'es. La Trèva de nuòch qu'anava, putejar dins una Camarga presa tota de gibre. Me mostrèt lo camp de Sauvaire, un ermàs vengut òrt e puòi enermassit tornar quand son mèstre foguèt trop vièlh, ara tombat encara pièger : es un parking d'immòble enquitranat. Me menèt aquí que se quilhava la vièlha crotz ont passava la procession quand lo Vièlh Jiròni cantava : ara i a un lotejament de cada latz, amb dins cada jardin de dobermans dels gròsses que glatisson a t'eissordar quand passas.

E puèi nos aplantèrem lòng del camin que ribeja lo naut de la descarga. A finit que i a fach ostal dins una barraqueta de tòla. De sa cana blancosa guinhèt un punt dins las bordilhas :

« Aquí l'amorièr grand ont nos setàvem quand veniái al vilatge per contar mas istòrias. »

Mostrèt un autre punt plus a esquèrra dins la davalada de pudesina que s'espompissiá dins la nuòch.

« Aquí la figuièra ont pengèron mon canh. »

M'aprenguèt sa lenga misteriosa, aquela qu'escrivi d'aquesta ora. A res non còst me fasiá la leiçon. M'acontentavi de li portar caneta : de bièra que chimàvem ensèms. Los de la banda me defugissián qu'a causa de ieu lor agarrida aviá fach un bòl blanc. E lor fasiái vergonha. Moralitat : apreniái amb mai de vam que plus. Non, soi pas baug, me cal comprene : coma pòdi pas, coma totes que siám, poirem pas jamai nos escapar d'aqueste infèm, aquela lenga m'es païs. La banlèga a ganhat lo mendre recanton de la planeta. Pas ges d'escampa si que non dins lo sòmi. Coma me ditz lo vièlh : « S'as pas los arbres, al mens auràs los mots. »

M'explicava la vinha e la garriga. La garriga cresiái qu'èra pas qu'un nom pròpri, aquel de la ciutat d'en fàcia. Sabiái pas qu'es un espandi de calhassa e de boissonalha. Aprenguèri tanben un argelièr ço qu'es. Mas per ieu casse, rove, euse, abaus, aquò's encara tot parièr, estent que n'ai pas jamai vist. Tot aquò a degut cremat un jorn per la racina. La tèrra s'es facha estèrla. Res i pòt pas grelhar. Quand ma parlava de redòrta, d'aigalosa o d'agrunèla, a ieu m'encantava lo mot sens que conogèssi la causa. Assajavi d'imaginar la lachuscla e o assagi encara : una planta druda e tota verda que quand la machugas una saba agradoça te giscla dins la boca. Per ieu, deuriái dire per nautres, tota flor, tota bèstia, levat lo moissalum e la ratura, es d'aici enfòra un èsser de legenda, coma los mostres, grifons, quimèras, stromfs inventats pels òmes per de dire de pantaissar.

Nos sarram de la fin de l'istòria. Un sèr que nos passejàvem, s'èra arrestat sus una boca d'encèndi.

« Aici èra una fònt que li disiám Fònt de Beleta. Per pèrdre pas l'aiga qu'i avenava, n’an facha una pompa pel fuòc. La quita aiga l'an cadenassada. A la tèrra meton de sarralha de castetat coma s'èra desvergonhada en escampar son flus. Cal pas, comprenes, que cap d'aiga miralhe las nivolas. Nos an raubats fins als rebats. »

 

E del temps que parlava, me soveniái que lo jorn de davant èri montat amb una puta. Ela me mespresava, o sentiái plan, perqué cresiá que ieu la mespresavi. Era mofla mas freja coma un glaç. Quand aguèrem finit: « Los joves coma tu los ai en òdi, çò m'aviá dich. Quitan pas de me faire patir. Poiriái èsser lor maire pasmens, e a mai d'un. Se se fan pas violents coma de braus, cranhon de mancar de colhas. Alara me'n fan veire. » De la boca d'encendi vesiái la tèrra nusa, esbodelada, qu'escobava lo garbin. Compreniái que la tèrra nòstra maire l'avèm tractada coma la darrièra salòpa. Avèm mesa sa pèl  a nus. Escorgada l'avèm per mostrar nòstras colhas. E quand sortís quauque fil d'èrba l'enquitranam per amagar aquò, coma s'èra quicòm de plan calhòl, de pelses d'aranhàs. La beutat nos emmèrda.

N'èrem aquí quan foguèri esbleugit per de lums de banhòla. D'ausida aguèri lo reflèx de cabussar darrièr la pompa. Ausiguèri lo cruissiment coma d'una tòla que s'englanda e la brisadura cristallina del veire. Mas la banhòla recuolava ja. Me quilhèri per la veire filar. Aguèri temps de destriar lo conductor : un fotralàs coma un paissèl, de la clòsca pelada, e que conoissiái plan. Era par se vengar de la vergonha, ieu que guinhava. M'aviá mancat, aviá agut lo vièlh. Lo vièlh pasmens a qui deviá la vida, lo vièlh que sa musica m'aviá retenguda la man, e que d'aquesta passa jasiá lo cran dobèrt. De sang n'aviá lo morre tot moissós. Sos uòlhs mòrts fintavan lo cèl. Mas ara en el lo demai èra mòrt.

M'espolsèri. Li sarrèri las parpèlas coma o aviái vist faire dins los films. Manièra de pregària, prononcièri dins sa lenga quauques frasas qu'èran tombadas de sas bregas un jorn que.me contèt la mòrt d'un tal Còstaso1ana. Las sabiái de per còr :

« Era aquí sol davant la nuòch coma Dieu quand l'aguèt facha. Sol e sens man per lo distraire de son eternitat... La tèsta de l'òme èra una pèira entre las pèiras. Lo vent jogava amb sos pels. »

Daissèri als escobaires de la Comuna lo suènh de sa caronha. Çòà plus preciós qu'aguèsse, ieu me l'èri empassat. Ara a ieu de me'n entrevar, de faire qu'aquò non moriguèsse. Partiguèri. De la crinca del sèrre ont se quilhava dins lo temps lo vilatges dels Argelièrs, me veniá a l'aurelha lo picadís de la batariá. Era lo Totò que se defonsava. M'i ronzèri.

A me veire aprochar, Totò plegava ja botiga. S'aprestava a s'escampilhar dins la natura quand li pausèri la man sus l'espatla. Lo forcèri a s'assetar tornar.

« Escota, colhon. Te vòli pas de mal. »

Mas sentiái dins ma pauma lo tremolum de sa carcassa mingarèla.

« -Toto, te vau aprene une lenga novèla. La poiràs cantar en t'acompanhant de tos bidons e de tas caisseròlas. Aquò's una crana dona que te fau, sabes. »

Totò es pas un marrit escolan, o vesi plan despuòi qauques setmanas. Coma calinheja la Fousia de l'aléa C, compti que serem lèu tres a poder charrar la lenga del vièlh. En esperant melhor.

 

Jean-Claude FORÊT

 OC N° CCCXI  - XIIe tièira n°31 Abriu de 1994 p 18-29

Retorn a la pagina de Joan-Glaudi Foret

Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI
Retorn a l'ensenhador generau