LOS LACS D'AMOR (1879)
1. Lòng dau riu d'en Barbian
Un briu après festas de Pascas,
Dòrs lo grand terraire de Tascas,
Las filhas de l'autbòi, lo darrièr jorn de Mai
Bòn matin, d'en Barbian, corsejavan lo riu;
Se n'anavan per camps, per òrta,
descauquilhant la riba tòrta,
L'ermàs nus e cosent, lo baissau erbatgiu,
De sa florida printanèla.
La culida èra mai que bèla:
Avián saique clafit dos o tres canastèls,
Davans de faire tèsta amont en Canta-Aucèls.
Pasmens lo ventilhon paupava;
Tot escasseta s'auborava
Los ribanets flocants dels capelons rossèls.
Sus los ròcs que de luònh blanquejan,
Au suc dels sèrres que blavejan,
Sus lo negre fuolham dels euses rabugats,
Sus la verda carchòfla e lo ruste argelàs,
Sus los sauses que s'abatèlan,
Sus los uolhons que parpantèlon,
Lo caud sorelh trasiá de rais aurripelats
E, jos sas ponhentas rajadas,
De las dròllas entencionadas,
A bèles paucs, lo prus qu'avián s'aflaquissiá
Mai d'una, en se ventant, dau caud se planhissiá
E los perpaus que totareta
Salissián de cada boqueta
Plan-plan avián calat; pus res non s'ausissiá
Que lo bruch, à bèlas vegadas,
Dau rajau que fai sas trepadas,
Un dons chifrin de catla, un amorós paspal,
que d'en garriga manda alègre perdigalh,
o lo prim bronzin de cliquetas
dels grilhs fòra de sas baumetas,
pimpant l'escaumarrada a l'abric dau margalh.
«òu que la bròda nos aganta? »
Ven Bèu en s'auborant: - « Quau canta
Per fa passar la canha? E ben! disètz pas mai ?
Anem, seguissètz-me, cantem dau mes de mai
La cançoneta tant polida. »
«òcben d'aquò» la còla crida.
E Bèu entona aquesta emb fresa e branle gai :
«Dins lo polit mes de mai, fresc e gai,
Dins lo polit mes de mai, fresc e gai,
Los galants càmbian de mia,
rossinholet, los galants càmbian de mia.
» Lo que m'aima e tant me plai,
Mes de mai,
A dich : « Jamai de la vida,
Rossinholet;
A dich jamai de la vida,
» Ieu, de mia cambiarai,
Mes de mai.
La miuneta es tròp polida,
Rossinholet;
La miuneta es tròp polida. »
A ieu, m'a dich quicòm mai,
Mes de mai.
T'o dirai, un còp soleta,
rossinholet;
T'o dirai, un còp soleta.
» Puòi m'a donat de còr gai,
Mes de mai,
Un boqueton de floretas,
Rossinholet ;
Un boqueton de floretas.
» Dins leu boquet tant de biais,
Mes de mai,
l'a l'amorosa pensèia,
Rossinholet;
I'a l'amorosa pensèia.
»I'a 'ncara quicòm de mai,
Mes de mai:
La cachosa violeta,
Rossinholet;
La cachosa violeta.
»I'a 'ncara quicòm de mai,
Mes de mai:
La viergeta margarida,
Rossinholet;
La viergeta margarida
i'a 'ncara quicòm de mai,
Mes de mai ;
Bèla ròsa entre-dorbida,
Rossinholet ;
Bèla ròsa entre-dorbida.
» i'a 'ncara quicòm de mai,
Mes de mai:
Un riban color d'espèra,
Rossinholet;
Un riban color d'espèra. »
Tant que tenguèt la cançoneta,
L'acampada anava soleta:
Quora, per çai, per lai, las vesiàtz salargant;
Quora d'un mema caire à boldre s'arrambant,
Coma òm vei de còps, per las pradas,
De parpalhons à folestradas,
D'una floreta a l'autra en fòga fissonant.
La cantadissa èra finida
Que contunhavan la culida,
Tot en zonzonant l'aire, e non pus finissián
Patsmens los rossinhòus, qu'en despièch ausissián,
Dins l'aubram se desrevelhavan,
E los aucelons, qu'escotavan,
Dòrs l'escamp o lo nis a vòl s'enfugissián.
Ai, bondieu! quanta caumanhassa! »
S'esclama enfin una drollassa.
E, dcsgansant son juste e son blanc fichutet
« Se me cresètz, anem prene alen au bosquet,
E puòi, quand nos serem pausadas,
Tornarem sus nòstras pesadas. »
« Es vrai! » totas a dire: « òi, òi, Loïsa, as drech;
» Anem nos cabir jos la rama. »
D'un vam coma lo brusc qu'eissama,
S'abrivan, en risent, à l'ombra dau blacàs.
« Joguem a resconduda; o volètz-ti, digatz?
Vague, vague, soi la trimaira »,
ven Nena. - «Mès, bèla jogaira,
E nòstes lacs d'amor, los avèm oblidats ? »
Respond Bèu; e, sus la frigola,
Pausa la banasta comola:
« Anem, a l'òbra! e que los dets n'ajan pas grep. »
Sens mai mutar, dau còp, tot se mes a-de-re;
Adrechament entremesclejan,
Dins los lacs d'amor que gaubejan,
Floses de tota mena e fuòlha e verd grelet.
A las veire tant embiaissadas,
Auriàtz dich un rodet de fadas
Qu'un prince d'autre temps mandava en son palai,
amb l'escuma de mar que lo miegjornau trai,
Taissent la rauba batistèra
Que la mairina daut espèra
Per n'en vestir lèu-lèu lo çagatum que nais.
« Escotàs ben aiçò, joinessa,
Mai tòrna dire l'abadessa:
La qu'aurà, pus lèu fach, se ditz qu'amb son jovent
serà nòvia davans que d'estre a l'an que ven:
Quau i conven, que se bolegue.
- Ai ! ma grand, davans Dieu que siágue !
Pecaire ! en me breçant o contava sovent »,
Faguèt la risolièira Nena ;
« uòi tròbe que non vau la pena
de se dosmesolar, per aver'n amorós.
Au maridatge n'es coma, a las bèlas flors:
Soventas fes òm se i espinha.
Car, en se prenent, quau devinha
Se leu galant serà tojorn amistadós?
» Per ieu, contunhèt la gandona,
Aime fòrça la farandona,
Beligangòt, borrèia e galòi menuguet;
S'ai 1'ur de capitar dançaire beluguet,
Subre tot soi à mon delice.
Quand a l'ombreta m'espandisse,
Qu'entravalada à mièg mos uòlhons fan cuguet,
» Aime d'entendre l'autboissada
Que, de valon en valonada,
Ven bondinar plan-plan fins a mon ausidor;
aime d'un lòng drapet l'agradiva color.
Soi la pus urosa filheta
Quand los plecses de ma capeta,
Regolant dau copet, m'envòutan de negror.
Per de galants, vòle pas n'èstre.
Se maridar, bi ! prene un mèstre!
Santa patrona, ò non ! jamai n'en vodrai ges.
Ni mai nautres, bondieu ! » claman tot a la fes
las joinas pro destimborladas
Mas Bèu, qu'èra de las ainadas:
« ò paucs-de-sen ! i ven, jamai pus mau faguetz!
» Sabètz-ti çò que vos maucòra?
Siatz encara coma la tòra
Que lo freg endormís dins son sedós cocon:
cantatz, dançatz, risètz, trenatz lo tortilhon
E laissatz agir la natura.
En son temps la frucha amadura,
E lo manhan un jorn s'aubora parpalhon.
» Quand seriatz nascudas princessas,
Taus juraments, talas promessas,
Son coma un aigatjàs que lo sorelh embeu.
Cossí dire de non quand n'auretz pas un peu
Que non parle de maridatge,
Que dels jòcs auretz fach tibatge?
Çai vengue un demandaire adonc coma se deu !
Vesetz per ieu. ò l'ère, ombrenca,
E folestrièira e palusenca;
Autant que vautres, l'ère, e saique benlèu mai. »
Tresa, aquí: - « Que te còpe, ara coma se fai
Que te veguem tant devirada ?
- T'o dirai ben, puòi que t'agrada;
Bòta, i'a pas de mau: Era l'an de delai,
» Per aquí quauques cigalièiras,
Pachant d'anar dòrs Tamarièiras
Faire lo proviment de nòstes canardets,
Janet, que dels jovents es lo mai entreprés,
S'ofrís per èstre lo menaire.
Sabiái qu'èra per me complaire,
emai l'aviái bofat saique doas o tres fes.
» Totescàs se la prima aubeta
ponchejava dòrs l'Espigueta
Que passàvem lo pas de la mainatjariá.
Aviam pas oblidat nòstre plan risolièr;
D'assetons sus la carretona
Qu'a cada pas nos dessambrona,
A cada pas tanben lo rire esclafissiá.
» De còps, lo vergonhós menaire,
Espinchonant un pauc de caire,
D'esperel sus ieu trai de regards alucats;
Mas, quand se reconois que i fasèm de cas,
Quand nos vei traire la guinhada,
Vira rond sa cara neblada;
E nautres, zo de rire, e n'en vòs, aquí n'as.
» Coma quicòm agandiguèrem
Sens mai d'encòntre. Capitèrem;
De la vida vidanta òme viu n'a tant vist:
Tamarissas, jonquets, bauquilha, èran clafits
D'estivencas, tendrons, morguetas,
E mai que mai de menudetas;
Era una manna, enfin. Jos un gròs tamarís
» Que l'ombrassa d'aiçai negreja
(Fasiá caud!), me prenguèt l'enveja
de i'anar m'aclatar, tre que mon tarrairòu
seriá romplit. I vau; ah ! filhas, quanta paur!
Una vedèla enferunada
s'aubora detràs la matada,
Me targa, brama e, zo ! dau pè cava lo sòu.
» Ieu, a l'arrièrs, me mete a córrer
De tot mon vam. Lèu, de son morre,
Ausisse lo bofar que rauqueja, esfraiós ;
tot mon sang s'avalís! Vòle cridar secors,
Mas la paur m'aviá rendut muda:
Un pas de mai ère perduda.
- ò tè ! » crida una vòtz : era mon amorós.
A la crida, l'òrre bestiari
devira dòr son adversari
e sa malícia bruta e sa corrida; fòl,
Orlant, bombís sus el : i es dins un virar d'uòlh.
Pallet, pè bordon, Joan l'espèra;
Puòi à man dèstra, dòrs la tèrra,
Clina son còrs d'un just e prompte carracòl.
» Zo, la bèstia càmbia de via;
Zo, l'escartaire se rebilha
Just a temps, vitament, d'un vam de l'autra man:
Coma la folestrada, en rasejant son flanc,
La bèstia passa; es lèu virada.
Tres còps ven, tres còps escartada
A la fin, avencida, alin, ganha l'escamp.
» Fièr e tancat coma un luchaire,
El per alin dins lo terraire
De l'uòlh seguís un briu la taura que fugís;
Puòi dòrs ieu, que l'esfrai encara enrampesís,
Arriba amb sa cara risenta:
-« E ben ! ço ditz, siás-ti contenta,
Belon, dau que tant t'aima? » - « ò, i fau, gramacís!
» Aquí sus la tèrra amichida,
Sens tus, alairada e chaupida,
D'aquesta ora, sariái, sens tus, mon amiguet;
E ieu que te preniái, nècia, per mon joguet!
Perdon, ère caluga, bauja;
De ton amor sabe la jauja;
De ta nòvia, amb orguòlh, cargarai lo boquet. »
» E, trebolida, aquí me taise.
- « Es ben tu qu'as parlat? Pantaise!
Diga m'o 'n autre còp », en soscant me faguèt.
Amb aquò, davans ieu, d'a genolhs se pleguèt;
Mas bocas mai barbotiguèron,
Nòstres frònts cauds se capitèron
Es ansin que l'amor en mon còr naisseguèt. »
De Bèu aquò siaguèt la dicha.
Tot lo temps, la còla se quicha
A l'entorn, escotant de fe, de tot son sen
mema se'n capitèt que dau reboliment
los detonets se desclavèron,
E las florses que trabuquèron
Dels vantalets venián mirgalhar lo terren.
D'aquò, ges n'avián jòc de rire;
Mais Dideta, per ausir dire,
Es la que de segur, lo preniá mai à còr;
de la genta abbadessa envejava lo sòrt.
La polida e nova drollassa
Es ben simpleta, un pauc folassa,
Mais los dires d'amor fan bacelar son cor.
Era aqui tot uòlh, tot aurelha;
Pas per tot çe que se sorelha
Auriá, d'un tau recit entrecopat lo fiu.
Era finit que res non mutèt d'un bon briu
Mas ela, non podent pus caupre :
- « Dau qu'om aima èstre aimada, o saupre,
Quante plaser deu èstre aquô, gents dau bon Dieu! »
E, sonjosa, clena la tèsta
« S'o vos tant saber, quau t'arrèsta? »
Rogissent un briquet, Treseta adonc respond.
« Quau vou posar bona aiga ane a la bona font.
Se vos devinhar la pensada
Dau que subre tot mai t'agrada,
As pas besonh crei-zo, d'anar, correr ben luònh,
Ni de far targa a la vaqueta.
Las florses de margarideta,
Se ditz ben qu'an aquel merovelhós poder.
- Quicom n'en sabes, tu, car i' as força la fe »,
reprend Setona, « e i a pas gaire
Que de rescondon t'ai vist faire. . .
- Quau, ieu ? » - e sus sa gauta espelis l'arcanet.
« N'aime pas ges, vos n'en sovengue
N'aimarai-ti ? jamai m'avengue!
Per de qué volètz-ti que lenguege la flor?
O coquina ! sens rire anem, digatz-nos-lo
Trobariam pas à Tartulièiras
Un que vos trasètz pas de pèiras
La drolla tornarmai sent montar la rojor.
« Qué? t'ai mes lo det sus la plaga?
Assa, diga-nos, per la paga,
De que te respondiá, tot en la desfuòlhant,
la margarida? Anem, diga-nos-zo, menjam! »
- « Oi, oi », la ninèia repeta;
« Fai-nos aquel plaser, Treseta? »
Mas Bèu, qu'èra defora, intra e i ven: «Abans,
» Faguem lèu o ganhem au largue,
dabans que l'aura se demargue,
Tè! tè! veja-m'aquela, onte vai amb son vent?
Se crei en Vacairiu; gramecís, pro de temps
Nos an mandat sa reguitnada.
Los cavalièrs l'an-ti mandada?
Ai ! ai ! e fin d'abriu n'a pas de jorns cosents ?
- » Emai fague bèu per la plana,
Gachatz l'Aigal, dins la Serrana ?
Vesètz coma a cargat sa ropa de conglaç.
De çai, Sant-Lop, tanben, cencha son front negràs
De nivolasses que s'estripan.
Aqueles sinhes pro l'endican:
Davans que siegue nuòch, aurem quauque gropàs.
» A, vai, non siás qu'una pauruga,
Fai un sorelhàs qu'escaluga.
Conoissèira, per uòi aquò serà pas mai;
Pas paur bòta, l'Erau lo tirarà de lai. »
E l'abadessa un pauc morgada:
«Restem, puòi que tant vos agrada. »
Au mitan dau rodet s'asseta tornarmai.
Las parlantinas se calèron;
D'en pus fort los detons anèron
Estèlas, tortilhons, plovien dins lo faissiau.
Mas lo temps aviá, fach sa posta, e i a bon pauc
Que rafis, boirats amb sos cobles,
An desatalat das rastobles,
Donnant virada dors l'estable o l'aboau.
Pasmens lo din de la sonalha
dau pimadièr que los amalha
encara totescàs s'ausis de luònh en luònh
es l'ora que lo pastre, au fresquet de la font,
A l'ombra de las olivedas,
En flaütant, mena sas fedas
Per la chauma, s'estend, badalha e prend son som.
Mas, mai vai, mai l'aire s'empusa
dejà dins la garriga nusa,
sus la ròca blancassa au suc dels nauts acrins,
Los parpantèls, amics dels grèus calamandrins,
S'auboran, corrisson, flamejan,
E, dels abelhs que beluguejan,
Dins lo cèl atubat s'ausís los sords bronzins,
Ai ! coma om es ben a l'ombreta,
Quand los calandres fan l'aleta ;
Quand dins lo blau dau cèl s'avalisson los trucs,
subretot d'aquel temps que non son coneguts
los amarums d'aquesta vida !
Quand l'amor fai son espelida
Dins lo cor, que fai bon jota los pins ramuts !
Dins la calieta resconduda
Onte la còla, à la sornuda,
Apinhèla de vam sos darnièrs boquetons,
pauc a pauc, per un flan dau fuòlham negrilhós,
Un prim rai de sorelh, que trauca
coma un viu lamp de fuòc, s'entrauca
E tencha girba, sou, apalhats de retroç,
Dròllas e cacha foscarina,
D'una lusida escarlatina
Coma la que dardalha à travèrs los veiraus
De la vièlha capèla als jorns de festenaus.
E totjorn los detons obrejan,
Planet las joinas zonzonejan
D'aires que d'aquel temps, pecaire ! fan tant gaud.
D'autras, mai que mai las ainadas,
Son aqui coma extasiadas;
L'obreta vai ben pro, mas a l'eime dau det.
L'abbadessa ela-mema, au mitan dau rodet,
Perd, entre dets, grelhs e floretas.
De que las fai tant sonjairetas?
Es-ti lo sovenir d'un pantais polidet,
O lo bruch dau riusset que sosca
e se torç dins la cola fosca,
Cercant sa dralha au fons dau jaç ruste, rompent?
Es lo son-son au nis de l'ortolan valent,
Lo tris de las tridas brodosas,
O las cauquilhadas cachosas
Piulant dins los avaus, tot en s'acotissent?
Quau pot devinhar la pensada
D'una filheta enamorada?
Dau temps que tot aquò se passava en aiçai,
Los joinomes, partits en requista d'un mai,
Despuòi lo bon matin bracavan,
E, dessè que s'en retornavon,
Donèron testa, exprès où d'asard, o non sai,
Dors lo rode à,-n-ont elas èran;
Tanlèu las còlas se mesclèron.
Aquò siaguèt de crits, de rires, un çaganh!
Ansinda quand lo vèspre, alin, dins lo coujant,
Lo sorelh en fuòc se i aclata,
Dins l'olivièr que los recapta,
Piula un vòl de chichís abrivats de l'escamp;
Ansinda la frapa galòia
Derevelhava, dins sa jòia,
Los ressòns endormits dau solombre devés,
S'esquielant d'un baujum, d'un retorn, d'un pas res,
Oblidant l'ora que s'envòla,
La matinada que trescòla
E lo magistralàs que cofla sos bolets.
Ai coma òm es ben a l'ombreta
Quand los calandres tan l'aleta,
Quand lo sorelh escampa à flac sos rais brausents!
E puòi los joinomets son braves, avenents,
De bon biaisset; an bòna charra,
E l'auba de la vida encara
Esclaira d'un doç rai sos frontets inocents.
