Dulciorella s'enamorèt tre sa venguda a Montpelhièr dau lengatge parlat per lo pòble d'aquela ciutat. Ela l'escocesa elevada a París e en Anglatèrra, noirida de Shelley e de Burns. Dins una pontannada que lo conformisme èra de causir lo provençau mistralenc, causís la rompedura. E causís la lenga totala: estúdia apassionadament los trobadors (nos n'a laissat d'elegantas reviradas...). D'aquí un cèrt "arcaïsme" (èra de sason a Montpelhièr: vètz Ròcaferrièr). Mès pas a gràtis. Es lo retorn a la lenga verai dins tot son ample, coma o aconselharà un mièg sègle puòi Loïs Alibèrt ("porguem nòstra lenga"). E coma o farà tanben, en Carcin, Perbòsc.

Poëtessa dau Les e de sas flors, s'es dich... Mas vistatz un pauc darrièr la simplesa aparenta dau tèxt, aquela recèrca discrèta e eficaça de la paraula justa, e aquel art de la plaçar delicadament au mitan d'un ensèms armoniós, musicau, e equilibrat.

Caudriá estudiar detalhadament la lenga de la poëtessa. Copia pas digús, e sai que pas Aubanèl qu'es son amic e son "mèstre"... Sa lenga, la farga. Amb un seriós e una perfeccion que son de remarcar. Lo legeire pressat (o inhorant e pretenciós, segur de tot saupre - aquò s'endeven) poirà dobtar d'unas causidas, pensar que Lídia trasteja per qué conois pas perfièchament l'occitan. Seriá s'enganar. Caudriá consacrar au lengatge poëtic occitan de Lídia un estudi detalhat. Passem lis sus d'influéncias occidentalas, que venon sai que de la frequentacion dau grand Forés, amorós de sa sorreta... e sus d'inevitablas influéncias avinhonencas... vertadieirament redusidas. Mai que mai Lídia s'amorra a doas sorsas: l'occitan ancian, e sa renaissença literària sabenta dins lo Montpelhièr dau temps, e lo parlar popular... Coma de flors, cultiva las paraulas que culís dins l'òrt sauvatge dau lengatge popular. Delicadament las prestís au mièg de sos tèxtes. Amb una sensibilitat extrèma, inausida. Una finesa infinida.

Lídia "persuasiva egeria" dau "Felibritge Roge" a educat sa sensibilitat artistica dins un mitan qu'es pas lo dau felibritge. Son espós Loïs-Xavièr de Ricard es estat de 1860 a 1870 au còr de la vida dau movement parnassian a París. Que ne seguèt un dels fondators. Eran intims amb Leconte de Lisle, verlaine, Sully-Prudhomme, José-Maria de Hérédia... E se vei amb sas reviradas de Robert Burns cossí viu prigondament aquela granda poësia anglesa que vòu empeutar aicí au sorelh de Lengadòc. Tanben lo ton de Lídia, e mai que mai en òc maugrat la belesa espantosa de son òbra francesa, es d'una granda singularitat dins nòstras letras. Es pas estat pro escotat... Nos cau redescobrir Lídia coma un grand classic nòstre.

Aquela destinada trencada èra una destinada de granda escrivana d'òc. E de poëtessa en avanças sus son sègle. Chaplada tròp jove per la malautiá. E de redescobrir, o tòrne dire, coma un bèu classic.

La figuièira

QUAND tornar lo cèl se fai d'òr
e que, vermelha, enramelada,
La joina Prima, capelada
De flors et de flors sus son còr,
Escavarta barbasta e tòr
Emb una caudeta alenada,
A la premièira bresilhada
Que canta que l'Ivèrn es mòrt,
La figuièira, glòria de l'òrt,
Belament s'est derevelhada.

Desengrepesits, sos chimèls,
Coma de braces de drolletas
Que cargan sas plenas dornetas,
S'enauron lisses, blanquinèls,
Als potons dels raisses novèls.
Fresinantas, frèulas aletas,
Pioi espelisson las fuolhetas
Diriatz pas de polits aucèls,
D'eissams jocats e jogarèls
De capinhosas parruchetas?

La qu'empimparra lo fuolhum,
L'avivada sason fadièira,
O! coma vestís la Figuièira
Emb un clar, satinós trenum
De sorelh e de novelum,
- Pomposa rauba sens parièira! -
Es per aquò que, festadièira,
Cofla de jòia e de perfum,
Vòu s'escarcalhar 'u liure lum
L'ufanosa Reina vergièira!

Quand vesètz lo blat canelar,
Lòng de las brancas imorosas
Las Flors carnudas e corosas
Acomençan de bodenflar
Se res ven las despecolar,
N'i 'aurà de Figas! - audorosas,
Gentas popetas melicosas
Qu'un lach ambrenc vai ne colar
A degots, per assadolar
Las bestioletas tetadosas.

E pauc à pauc, de rescondons,
Jot lo grelhage que rondèla
L'esmerauda de sa dentèla
En de ventalhs amagadors,
Vàiran en bodenflant las Flors
N'i'a que son de seda rossèla;
N'i'a d'una tencha pallinèla;
D'autras passan, emb son blau doç,
La nuòch, quand tremuda en velós
Son asur prigond que s'estèla.

Ara, Julhet cauma lo cèl,
Lo mes aurin, lo mes segaire!
E, triomflant, l'Aubre à l'esclaire
Luseja que fai parpantèl ! ...
L'envertolhon d'un leugièr vèl
Bronzinarèl e varalhaire,
Voletons venguts de tot caire;
Tant, que lo que s'acòsta d'el
i es avís, qu'emprès, quauque abelh
Estuba e fai zonzonar l'aire;

Car s'apond à-n-aquel cascalh
L'alenada mòla e sucrada
De cada Figa amadurada,
Qu' entredobrís au gai dardalh
Son rire gostós e porpral.
- Zo! mosca, abelha afirolada!
Zo ! dau valet e de la prada,
De la garriga e dau trucal,
Acoitatz-vosl d'amont, d'aval
Es l'ora de la buscalhada! ...

MANDADIS
A MADOMAISELA LEONTINA GOIRAND.

Tus que verdejas en Alés.
Tus que ta redolenta ombrina
Nòstre grand lassitge embelina,
Vodràs lo graciosar, s'adés,
Per bèla Figuèira agent pres
La felibressa Leontina,
A son entorn guincha e rondina,
Lo Fossolon dau bòrd dau Les?

Mas de la Lauseta - bèu mes
De nises e de sèga aurina.

'Na Dulciorella.

Montpelhièr, julhet 1877, plan dels quatre Senhors,

A LA LAUSETA

Tanlèu que l'esteleta atuda son calelh
Qu'es facha sa muta velhada,
e que lo calabrun se tencha de vermelh
fòranisas, 'scarabilhalada,
e tras l'èr daurejant - claret e tindadís
coma una aigueta mirgalhada,
Escampas la frescor de ton bresilhadís.
Tre t'ausir, embelinarèla,
ò! moroseta cantarèla!
Mon còr au cèl d'amor barbèla :
que s'acoita son bombadís!
Cacalàs de l'auba roseta,
ò matinièira alegretat,
Totjorn lausa, ò ma lauseta,
Amor, sorelh e libertat!

xxxii
A LA MAR LATINA*

O bressaira de lum amai d'alegretat!
Tas èrsas, coma d'uòlhs linsas e sonjarèlas
qu'enflora ton pantais d'illas lugrejarèlas,
autant qu'un cèl preclar alargan la clartat.

Canda clartat que fai, de cada eime atindat,
un clar meravilhós miralhaire d'estèlas
e regat per vesions, emb de magicas vèlas
que van questant pertot e Sapiénca e Beutat;

car, s'emerga de tus l'Afrodita daurada,
a Minèrva-Atenè ton siaud blos tant agrada
qu'en subre-amor de tus lo garda en son esgard :

antau, coma de Dieus rodant una urna antica,
veiras tos filhs latins, copa serena, ò Mar!
t'abraçar d'una vòlta estrecha e pacefica!

* Ce sonnet a été coronné aux Fêtes Latines de Montpellier.

XXXIII
ESTELAMENT

Tre t'espertar, la Dòna pallinèla
dau bèu sorelh que fai tot s'atindar,
l'auba, autanlèu, s'abriva d'atudar
l'uòlh amorós de cada estèla

D'aqueles lums, tampats gelosament,
ne vei lusir dins la prada, florida
de la claror de cada margarida,
lo fresc e cande estelament.

Puòi, aiçavau, espelir dins l'esclaire,
lo bandiment de las velas, que fan
sus la mar linda e risènta onte van,
s'estelejar'n un cel cantaire.

xxxiv
A n' una ròsa incarnada.
A Dòna Léon Cladèl.

Nisau de gràcia e de prefum,
pichòta gauta de fadeta,
gaug espelit en coroleta,
joiau d'aiganha e de fresc lum,

Siás blondinèla, e vermelheja
Ton senet vesiat et flairós :
Coma au fons dau cel matinós
Es-ti qu'una auba ié poncheja,

joiau d'aiganha e de fresc lum,
pichòta gauta de fadeta?
Sus ta carneta d'enfanton
es-ti lo tòc rogenc, mannada,
qu'a sobrasat la potonada
de quauque amorós foleton,

pichòta gauta de fadeta,
nisau de gracia e de prefum

Saique una bestiòla nafrada,
tapada dites lo borrilh doç
e mofle de ton còr sedós,
i a de son sang ròse enflorada,

Nisau de gracia e de prefum,
Gaug espelit en coroleta?

Quante pantais en tus florís?
I a ges d'arma que non rallègre
ton estubada de pessegre;
- As l'avenéncia d'un sorrís,

Gaug espelit en coroleta,
nisau de gracia e de prefum,
joiau d'aiganha e de fresc lum,
pichòta gauta de fadeta!

Aimatz las Ròsas, Rossinhòus,
ço dison las Gazèls persanas
s'es vrai, de deçai monts e planas,
combas, grands flumes e rajòus;
tus, dòrs la qu'adonc que bresilha
se n'avergonha l'aucelilha
Emboscada en lo siau Meudon,
Dòrs Bulbul, gaia meravilha,
Alena prefum e poton.

Mas de la Lauseta. - Montpelhièr, Agost 1877.

xxxv

LAS ACORDALHAS DE VIVIANA E DE MERLIN

Un matin Merlin s'apensava,
dolent, qu'a son còr assedat
sariá bèla l'Aigueta siava
d'un uòlh d'amor e de clartat!

Mès ont èra, pecaire! ont èra?
Saique l'atrobariá jamai
la Sorga amagada e sincèra
que clarejava en son pantais?

Quau vodriá per son calinhaire,
un sens ges d'òr ni de cistèl ?
un bèu tantalòri, un trobaire,
paure e vagant mai que l'aucèl ?

N'aviá, per ganhar la manida
de las benesidas visors,
que l'òrt de son arma enlusida,
zonzonarèla de cançons;

Pas mai !...............
....................Coma a l'acostumada
agachava lo sèrre arbrós,
- cresent que dejot sa ramada
sorrisiá lo Clar amorós. -

De qué brista tras la pineda ?
Dormís pas? es ben descugat?
Corosa autant que l'arc-de-seda
sus l'entrumida desplegat,

una genta dòna s'adralha
per la fonzor dau bòsc ombrenc :
A son entorn tot se mirgalha
qu'esbrilha autant qu'un rai junenc!

Blanca mai que la cocomèla,
mai raianta que lo Lugar,
sa bèla cara emmimarèla
coma lo rebat de la mar

sa pamparruga dardalheja,
que sembla una ginèsta en flor,
o ben quauque eissam que fadeja
raviscolat per la calor ;

e jota son ombrina aurenca
lusís - tresòr meravilhós!
la dobla fonteta asurenca
E risenta de sos uolhons.

Ara, emb sa tant canda raubeta,
En davalant lo trucolet,
A lo desart d'una veleta
Tibada d'un gent ventolet.

E Merlin remirant la Dòna
ne trefolís, que son peu d'òr,
antau que l'Auba en una lòna,
vèn se miralhar dins son còr.

- Es pas aquela una bergièira,
ço ditz, barbelant, lo jovent,
mès quauque fada boscatgièira :
En pantaisant n'ai vist sovent!.

Tot angoissat d'ànsia e de jòia
vanament vodriá s'aplantar,
Adonc que supèrba e galòia
De d'aiçai pareis s'avantar.

Ara, contra el s'es apausada....
E mai que mai resta moquet !..
Mès, s'avisant de sa pensada,
Ela ié ditz, doçamenet :

- Quau soi? - La fadeta Viviana
acampave l'erbeta d'òr
per la mieuna mairina Diana
de Secila, quand ton maucòr

soscava son planhum : - d'ausida
m'acoitère; - siás assolat,
e que dins ton arma ablasida
Siágue lèu l'espèr regrelhat!

Siás donc pas una fantasiá?
prèga Merlin. - Ne sabes pro!
-E sus sa boca de vermilha,
sevèra, bota son deton,

Puòi: - Zo! agacha la lauseta,
- Ajusta ela, - tras l'aire ausient
que s'afana, l'amoroseta,
devèrs son raive trelusent!

« Cigaleja, la cigaleta;
als boquets, lec e desavert,
lo parpalhonet fai l'aleta
a fòranisat, lo lasèrt ;

« Vè! Ja las bladariás ondejan
coma au solèdre los estanhs,
e las randuras risolejan
de nisons et de pinhèls blancs;

« Subre tot lo cèl que s'aubièira
tòmba lo chale à bèls rajòls,
e, ralegrada, la ribièira
mena un charradís de flaujòls.

« Per òrta s'espaça l'abelha;
avalisca taina e combor!
Tre que l'eissam se derevelha,
es la Prima blonda! es l'Amor! ... »

Ambés, per las frescors pradièiras,
belament, despuòi lo matin,
dins lo gaug d'aimanças premièiras
anavan Viviana e Merlin.

En mièg de sàuvias sentadosas,
Dejot de pins abalandrats,
A d'aigadinas creissolhosas,
A miegjorn s'èran abeurats;

Per las estubadas vergièiras,
Los fens roges, l'asur dels lins;
Per lausèrdas e per milhièiras;
Per bartasses e per camins ;

per vinhas e per olivedas,
man dins la man, avián trevat !
N'avián 'scalat de rancaredas
au sorelhàs, en libertat!

N'avián trempassat de garrigas,
inchalhents coma de quinsons!
Lo campàs aviá mens d'espigas
que sos gargalhòls de cançons

Mès, dessan que l'escuresina
S'esperlongava als pès dels monts
E que, darrièr lum que fresina,
S'amoçavan, plan-plan, las fonts,

Sus la Fada una granda lanha
blasinejava embé lo trum ;
sos uòlhs, bloses autant qu'aiganha,
s'enfoscavan de calabrun;

e per la tant mista vesprada,
coma la d'un cigne nafrat,
sa dolenta votz enaurada
aisseja un cant despoderat :

- Ai de ieu! quanta languituda
chima en mon còr e l'enclausís!
Sembla que ma vista s'atuda,
E mon eime s'ennegresís.

Un rai, totescàs, alateja
a l'acrin roginós dau puòg :
Lèu m'agoloparà l'irètja,
L'irètja e malanhosa Nuòch

Sorretas! jamai pus vos flaire,
flors qu'avidava mon alen
milhor qu'aureta, quand l'esclaire
miegjornau vos emperissiá !

Pas pus t'ausisse, cardonilha
qu'ensenhava mon cacalàs!
Ges d'aucelet per la ramilha
aicí que chiula l'aucelàs!

Chiula la chòta ! quante esglasi,
Ailàs! me predica? mon còr
Es atucat coma d'un glasi !
- A picat l'ora de ma mòrt!...

E sas boquetas se gelavan
e, paures aucèls desnisats,
Sas parpeletas pantelavan
Sus sos lugres, ara amoçats.

Lo trobaire, l'arma espantada,
tot flaquejant, teniá d'a-ment
sa migueta caravirada
que l'espiava en languiment.

- Viviana, - ié ven, - ma Viviana,
de qué t'embalausís? de-qu'as ?...
- Amic, tota paraula es vana,
fòra una, mès la sabes pas !

Si! la Paraula sauvarèla
la sabe : T'AIME! ditz Merlin.
- A! siás vincuda, Nuòch crudèla!
Viurai!. .. au mens ... fins au matin !...

Mas de la Lauseta. - Montpelhièr, lo 15 de Mai 1877.

xxxvi
Tombada de vèspre.

Vèni ! que lo sorelh s'es just aprigondit.
Ailavau, coma un fruch tròp madur e passit
blasisson las sèrras porpralas
dins l'eusièira se son caladas las cigalas,
e la ratapenada a pres son espertit.
Mutas, tus, cara, e ieu, en mièg l'erbeta aclinas,
veirem s'encantar - emb lo cel
que miralha, - lo Les dintre sas amarinas
rossèl jot lo vèspre rossèl.

xxxvii

LOS BòRDS DAU LES

Ribada de mon polit Les,
perqué florejar tant serena
perqué cantar, gents aucelets,
quand mon còr es comol de pena?
Lo trauca, ton gasolhadís,
aucèl dau ronzàs espinhaire:
me bremba mon gaud fugidís...
Per tornar jamai pus, pecaire!

Per tos dogans, mon polit Les,
quand las ròsas se maridavan,
qu'ensèms avèm trepat de fes!
(Los amors dels aucèls cantavan!)

Lo còr gai culisse una flor
doça sus son ram espinhaire :
mès, El, michant, raubèt ma flor*...
me quitant l'espinha, pecaire! ...

(imité de Robert Burns)
* Cette monorime existe dans le texte écossais.

Aime ma Janeton.

A mon amiga Marianna Eastwood de L...

De m'onte qu'alene l'aureta,
la qu'aime bufa dau ponent,
qu'ailai remansa la drolleta
qu'agrada a mon còr majament.
Aquí, mai d'un boscàs verdeja,
mai d'un rajolet colineja
encordant truquèl e nautor
mès de l'aubeta a la vesprada,
de nuòch o de jorn, ma pensada
s'escapa vèrs ma Janeton! ...
La vese dins las flors banhadas,
vese son clar espandiment;
L'aurelhe dins las bresilhadas,
enfadar lo matin ausient :
i a ges de broton que poncheja,
i a ges de flor que vermelheja
per fònt, per bòsc o per pradon;
i a ges de vòtz tindareleta
de pimpareta o de luseta
que me brembe pas Janeton!...

(imité de Robert Burns : I love my Ian.)

A Aubanèl

Après aver legit son libre d'amor.

Dempuòi que son passits los uòlhs de ma sorretta
(passits a plen de son desbòrd),
ara, mèstre dolent, es la premièira oreta
qu'age amaisat mon grand maucòr.

« Quau pòt cantar son mau encanta. »
Benurós malurós lo dòu que sap cantar!
Aquesta jòia amara e santa
que mon desperament ne vodriá ben tastar!

Ai! qu'a l'ample vodriá sagnar ma nafradura!
Que vodriá s'espurgar au lum!
Mès lo fisson restèt dedins la fissadura,
E mon còr regonfla de crum.

E lo banha un flum d'espaventa
de soscanta fonzor, d'òrre reboliment,
que totjorn s'endigna e s'augmenta! ...
Ai! quau m'apararà dau sorne avaliment ?

Amai lo sòm pas pus m'engana!
Per avans, cada nuòch mos raives, per pietat,
Reviudavan Jana - ò ma Jana
Mès ara nuòch e jorn an mema crudeltat!

A -n'una ròsa passida

atrobada dins las "relíquias"

quitadas per ma sorreta Jana

e que venián d'en Avinhon.

Lo qu'un matin pastèt de vergonhosa nèu,
te teniá d'Aubanèl, flor tenchada d'Aubeta;
la qu'es pas pus, ailàs!... te teniá d'Aubanèl
la que s'es passida emb son sorrís vierginèu
coma tus, casta flor, que sarrèt sa maneta!

Aqueste jorn maienc de gaug e de sorelh,
tus, èras blanca Ròsa, èra ela Ròsa blanca
doas glòrias dau printemps blonde e musicarèl
espelidas ensèms sus lo meme brotelh
popant audosa imor e vida a mema branca !

Coma lèu! coma lèu sètz passidas, pietat!
Ara es un doç parfum trevaire vòsta armeta
la sieuna, siaud alen, santa doça clartat,
trèva de còr en còr en quèsta d'amistat,
De recòrd regretós e fisèl ... A! paureta!

LXI

Migrana.

Que los aime tos uòlhs, Migrana! tos uòlhs tant negres e clars jota sas cilhas amorosas ! me retrason nòstre Les quand raja vèrs enlai, escur e linde, belament ombrejat per lo rebat franjós de l'enmorescarèla pineda.

Coma los de ma feda moreta, son bloses tos uòlhs, e mai qu'eles bons e afinats, polideta! Quan fas gotejar dins los mieunes tos esgards aurins, sentisse se galinar ma pèl ... e sabe pas plus de qué te dire, Migrana.

Quand, de matins, t'en vas a la fonteta per romplir ton orjolet, dau temps qu'à l'aise se banhan fin a las cavilhas tos penets, d'ausida, tot estabordits salhisson d'aquí e d'ailà, de sos trauquets los lasèrts, per veire de quanta espectaclosa ramada pendolan talas fruchas afriscairas e rosencas, qu'au fons de l'aiga s'amaduran... O! de ne tastar que ié prusisson sas linguetas, mès gausan pas, los pauruguets!...

E quand d'asard chapotejan aqueles penets foligauds per los blondes gravièrs dau rajòu cascalhejaire, coma s'esperpelugan las vistonetas dels peisses esglariats! Coma se meravilhan d'aquelas doas viventas florses dau còp espelidas, que semblan nimfeas sens ges de cambeta et que sas cinq barbenas vermelhetas pòdon pas arrapar als blondes gravièrs.

E? tè! gaujoses per amòr d'una tala trobalha, vè! coma cabussan e fadejan a ton entorn apetugats e tot afolatrits, e tot alucant sus l'aiga verda fòrça, fòrça rondets d'argent fresinoses o fugidisses.

Puòi encara, minhòta, quand auboras tas manetas vèrs la grèva miugrana que te fai petelega e que pòdes pas avedre, m'es avís que tos prims detons agromandits, de brotons de panta-costa au rai junenc adrechats.

E n'una miugrana, ne siás-tu pas una, Migrana ? Siás-ti pas daurada e alecarèla autant coma ela, alara que s'amadura ? e autant coma ela, alara que se fendascla e s'espeta, es-ti pas ton brave pichòt coret granat au coflitge de mistas frescuras e de redolentas doçors, de que ne soi tant cobeitós.

E quand, leugieireta vendemiarèla, quora t'acaptas, quora t'adrechas, puòi tornas t'acaptar per culir la gostosa gaspa, lèu-lèu me recòrdas las linjas civadas tant movedissas e tremolarèlas que d'un respir d'aucelet ne fiblan...

E tas boquetas, Migrana (tas boquetas! que tas joinas ratetas blanquinèlas fan clafidas de clar jaussemin): escota!.. . m'es avís que, pas jamai, deuriás t'endormir ras d'una nisada; car, solide! l'auceliha, en questa d'aquò bòn per apapaissonar sos ninarèls, volariá drech a tas bocas e las picotejariá que picotejaràs, pecaire, s'apensant de i atrobar de saborosas cassanèlas, tant porpradas e redonèlas et lusentas coma o son!

E te brembas ? de fes que i a, a la vesprada, m'abausisse siaudament a ton costat dins lo pradèl vesin. Qu'es agradiu de veire sus ton cotet rossèl l'ombra de tos negres pelses ; es tot escrèt aquela dels olivièrs, tant amiabla e plasentièira sus lo sòu de fresc laurat e asaigat de lum aubanòu.

ò pòdes o crèire que t'aime, drolleta! - D'abòrd que, per tas lindas vedilhas, tos penons banhats, tas gentas manetas bronzidas, ta bruna carn, tos pòts, ton biais amai ton còr, tus gardas e miralhas la claror de mon Les embé sas frescas florses negadas, los faisses de sos boissons maiencs, la gloriosa color dau sòu miegjornau e sas candidas coròlas e sas fruchas aurencas, - coma podriái faire per pas t'aimar, Migrana! ...

Castelnau-Le-Lez, Octobre 1876.