LOÏS-XAVIÈR
DE RICARD
(1843-1911)
Fondator egrègi dau "Parnasse", LXR a escrich la màger part de son òbra poetica e polemica en francés. Mas s'atròban quauques tèxtes sieus dins "La Lauseta", ont se vei que maneja perfièchament l'occitan montpelhieirenc re lo sap emplegar tan per la contèsta coma per la poesia dins lo registre parnassian qu'es lo sieu. Sas òbras francesas se pòdan telecargar jot fòrma d'e-books sus lo siti de la BNF (gallica.fr). Sas òbras en òc son de mau trobar, çò qu'es de plànher car son qualitosas. Ensajarem de las metre pauc d'a cha pauc aicí. En ne reculiguent lo vocabulari granat... Poèta, Ricard cèrca una densitat e una expressivitat que i desfautavan en francés. Cèrca la lenga condrecha, un pauc arcaïzanta, coma o fai au meteis temps son contemporanèu Ròcaferrièr. Los dos òmes son un pauc en rivalitat mas s'estiman. Jot l'escais de "Clarens" Ròcaferrièr escriu dins "La Lauseta". Mas lo republican anticlerical Ricard e lo bonapartista catolic Ròcaferrièr an de ponches de contèsta. Ni per aquela totes dos escrivon en montpelhieirenc granat e blos, cercant un cèrt classicisme de la lenga, e dins la milhora vena Parnassiana. E son afogats per "l'idèa latina", projècte de federacion dels pòbles latins qu'Occitània n'es au centre...
De notar que LXR escriu "cèl" per "ciel", "blau" per "blu" (mas "bluiejar"!) e es donc se ne vira encara mai purista que son rival. Amb son esposa Lídia e son amic August Fourès, representan lo prumièr grèlh d'un movement de restauracion de la lenga que Perbòsc e Estiu perlongaràn, realizant l'idèa de Fourès, que serà plenament complida per Alibèrt...
LA FOREST MAGICA
(A Carles de Tortolon)
I a bòn pro que lo temps que dise es aplombat
jot l'amolonament dels sègles qu'an tombat;
- Agachatz! - Lo dardalh dau sorelh abarreja
sa jòia treslusenta a l'ombrum fresc e gai
d'un sèrre forestièr, que lo vent que l'aureja
assabralha d'un bram cantaire, e que ribeja
lo bronzin de la mar que raiva dòrs enlai!
Sus la mar movedissa e pampalhejarèla
que giscla en grumejant sas èrsas qu'atropèla
l'espandida dau cèl bluieja lindament,
e, per apasimar l'onda que s'entantina,
l'adrech vers la calanca aclina doçament
de boscasses ramats, que son regrelhament
verdeja ta fonzor corosa, ò mar latina.
Entretant que l'estiu crema lo cabelh ros
la prima i espelís jot lo bòsc fresqueirós:
quand lo sorelh dins el colina una esclairida,
se muda en escaborn l'arsura de son fuòc:
darrièrs se vei, sobrant la plana agibassida,
un puòg rufe enautar sa lausa enregdesida
- rufe e fièr coma tus, país de Lengadòc!
Sordissent, en plen lum, d'entre d'asclas de bauces,
davalan, d'amondaut, regde coma d'ulhauces
a rajòls clarinèls de flums'scarrabilhats
son aiga penjarèla e neblosa esfolissa
sa polsa floquejanta als penjals rascollats;
puòi, per se solombrar s'abrivant als valats
se ié debana, adonc, siava, apigrida e lissa.
I agrada d'aliscar sos ribeirés florits
que minhòta en passant de son cascalh que ritz.
Çò qu'alenan d'odors lo boscatge e la prada,
amai lo pin negràs que trauca lo cèl clar,
l'erbeta trainarèla e l'aubrilha adrechada,
lo flume acampa tot, e vai, de rebalada,
l'engorgar dins l'immens amarum de la mar.
L'encontrada tant bèla embé sa mar tant blava
èra coma un celèstre a l'uòlh que la mirava.
- Mas lo gasolh de l'onda e lo mormoladís
dels aubres, brandussats de l'aura friarèla,
nimai lo caumanhàs dau cèl que replendís
son pas lo pus grand gaug per lo que se gandís
vèrs la forèst clausida e vòu trevar per ela.
Se ié flaira e vei pas que l'ombra solament
o l'arrajada dau sorelh que, per moment,
lambreja sus lo ram ont l'aucelilha canta
la siava joventut de l'an au mes de mai:
- una viva novèla, urosa e festejanta,
i espompís lo trelutz de sa glòria emmascanta;
qu'un regardar tant bèu digús n'a vist jamai.
(Lo poèma presentat coma fragmentari ("moucel") ni que faguèsse un tot apareis dins la segonda liurason de "La Lauseta" (1878) p 91-93. De tròces ne son donats per Lesaffre dins "Oc" N°3, VIIIe seria, auton de 1943, p16).
A'N Mancini,
Cònsol de França au Paraguay
(per lo jorn de sa fèsta)
Aqueste poèma datat de 1884 (4 ans après da despartida de Lídia) es lo
sol de LXR que retrobèssem dins la "Revue des Langues Romanes").
Solid! Es bèu lo cèl que vei, entremièg aire
los palmièrs cabecièrs s'escambar longaruts
e que son blau rosent trempa d'un linde esclaire
campèstres enflorats e boscasses garruts;
e la tèrra d'aicí nos siaguèt larjassièira
que, d'entre los sablàs que nos crema lo pè
auborèt vòstre ostau amistós, qu'abandièira
lo treslús tricolòr qu'emb lo vent fai trapet!
Mentre que rescontram çò milhor dau vièlh monde
en vòstre èime latin dau grand orizont larg,
tot quant ten de joinessa America, - en abonde
espelís dins los uòlhs d'Una dau sorrís clar (1).
Tot nos avètz rendut de la luòncha patria:
pròche vos los bèus jorns d'ailavau son tornats!
La tristor dau passat se muda en alegria:
lo solaç de l'espèr florís dins l'arenàs.
E ieu, ara-memeta (=ara meteis) ont las olivarèlas
que breça la cisampa en los rams de l'oliu
entre sos dets rispats morisan, cantarèlas,
lo fruch negre que giscla en òli saur e viu;
m'ensomjant de la mar que son flòt breçolaire
en un meme tremol, acorseja e rejonh
lo rebat de vòstra iscla a lo de mon terraire, -
tan que non s'enlusís tot son bauri prigond;
me vejaicí rimant d'unas pauras rimetas.
Mès conoisse un bòn biais per las faire agradar:
pren las doçamenet, Bebè (2) dins tas manetas;
d'un quicomet de tus me las vas enfestar!
Ansunción dau Paraguay, lo vint e nòu de novembre, 1884.
(1) Na Mancini es americana de Bogota (Colombia)
(2) Tau es l'escais-nom de la genta mineta (=manideta) dels Mancini.
La pagina de Loís-Xavièr de Ricard
D'autras entresenhas biograficas: Louis Xavier de Ricard,
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc