Rapelatz vos:

Compreniái qu'èra quicòm d'immens, de tròces d'una religion esvalida, la memòria amudida de las chormas calcoliticas o neoliticas que trevèron aqueles paratges i a de miliassas d'ans d'aquò, que ne retrobam los òsses e las terralhas d'aquí d'alai dins las baumas. Un messatge tragut dins lo revolum dels sègles, e que perveniá a mas aurelhas, dins aquela prodigiosa lenga d'òc fiblarèla e sauvatja coma lo vent, de tant qu'es ela meteissa, ja, poësia..."

...

De fadas - ço disián los ancians vièlhs qu'o avián agut aprés dels aujòls d'antan, e aquò remònta a l'infinitat dels sègles - de fadas adonc n'i a de doas menas. De bònas, doças coma lo pan, que cèrcan de te portar bòna fortuna. Coma las de l'Ostau de las Fadas, una grand lausa pausada sus quatre pilars de ròc amont sus lo causse, enlai sus las raras dau païs d'Ièrla. Mas tanben las fadas marridas, que vos atrason per sortilègi dins sas caunas terriblassas ont dispareissètz, enclausit per sempre, que se retrobarà longtemps puòi vòstres òsses emblanquits, escampilhats. Aquelas d'aquí digús ausa pas n'imaginar la quítia semblança. Pas que de las veire jos sa forma vertadièira, s'es agut dich, vos fai perir aitanlèu d'espavent. Se parla de multiples braces, d'arpas, de maissas immensas totas dentadas de caissaus espinuts, d'uòlhs que trason una lutz verinosa que vos fai perdre l'èime... Aitanben, aimablas o crudèlas, una causa es segura: se cau sempre deforviar de las encantadas.

1

La jove giganta

 I aviá agut d'en primièr, sus la tèrra molenca e sorna, los grands sèrres. D'aquel temps, vivián, de sa vida sieuna, una vida rocassosa, planièira. En mirant los orizonts de milieirats de sègles de temps los auriatz vistes ondejar a bèles paucs, caminar d'un movement limaucós. E a dicha de caminar, finissián per s'endevenir. E complissián entre eles de sauvatges e subrebèus rituaus de maridatge ont gisclava lo grand fuòc de las prigondors terrenalas. Sos crits d'amor estrementissián l'environada. E son abraçada cobrissiá lo trescamp de cendre e de neblassa.

 E l'amor dels sèrres congreèt l'antica raça dels gigants. Pròches encar dau mond minerau, per sa rustesa, sa fòrça quietosa e terribla.

 E los gigants, solitaris dins los gravasses arres, sus los pendisses dels sèrres, jot lo cèl negrós, jogavan a carrejar e a traire de grands morsèls de pèira. Que tot còp se plantavan dins lo sòu. Nos es demorat lo nom d'aquel jòc. Se disiá  : jogar als palets.

 E plan plan lo mond cambièt. La lutz trauquèt las nívols. I aguèt de plòjas que durèron de miliassas de sègles. Los oceans e las mars apareguèron. E venguèron las sèlvas, que cobriguèron de son espessa cabeladura de rama la fàcia dels ancians sèrres. E un novèl lengatge ferniguèt dins la rama. Una autra vida, cauda, prompta, fugitiva, empliguèt a bèles paucs aquelas sèlvas. L'animaudalha, l'aucelilha, e mai leugièr, enveirent, quintesséncia de tot aquò, lo mond de las fadas. Que dançavan dins los clars, entre los arbres, e se penchenavan amb de penches d'aur.

 La tèrra entièira èra cobèrta de trucs sauvertoses e de boscasses. Dau costat ont lo sorelh se jai, venián cabussar dins l'ocean sens bolièiras, miralh d'oblit. Mas dau costat dau sorelh levant, los puògs s'enauçavan tant e mai, en immensas sèrras montanhòlas pus nautas que las nívols, que pojavan luònh dins lo cèl, en riba de las estèlas, aquí ont quitament l'èr es de manca.

 E sus la pus nauta d'aquelas cimas, luònh amondaut dins lo firmament, lo rescòntre de fuòc e de terratrem dels dos sèrres màgers de la tèrra aviá congreat un novèl gigant. Un gigant jove. Tan garrut coma sos espesses ainats encara totescàs salits de la lenta vida rocassosa, mas mens planièr, mens primitiu. Que ja dins son espessa cabeça pus nauta que los pus grands arbrasses de las sèlvas, i escandilhavan d'estranhas belugas d'intelligéncia e d'afeccion. Lo jove gigant se sonava Gargantiàs. Aviá, a comparança de sos rustes ainats que demoravan sols a bolegar sens fin los gravasses, una sentida ponhenta de sa solesa. Voliá rescontrar d'autres èssers. Se mainava que sos dos immenses parents que li avián bailat naissença dins un sublim e esglariant noviatge de fuòc e de terratrem s'èran aconsomits per sempre dins una prigonda sòm de peirança. Lo lent bolegar d'antan, que menava los sèrres a se rescontrar dins un floriment de lutz e de troneire, mermava a bèles paucs. La vida dels sèrres se demesissiá. E sos dos genitors, un jorn, s'arrestèron de bolegar, d'escambiar de longas frasas de tarabast e d'estrementida. Gargantiàs se mainèt que sos dos genitors de pèira èran mòrts. E ne concebèt una estranha vibracion que ges de gigant aviá pas aguda ressentida aperabans. E que d'ara enlà vendriá consubstanciala amb tota vida terrenala : la tristor.

 Doas cimas de pèira freja, perdudas dins las estèlas, marquèron desenant las tombas dels ancians genitors mineraus dau paure Gargantiàs, dau temps ont los sèrres èran moguts per son estranha vida dels temps primieirencs. E Gargantiàs s'atrobava solet e desconsolat luònh amont, luònh de tota vida, a la cima dels pus nauts sèrres. E sa solesa li venguèt intolerabla cap e tot. S'acaminèt per rescontrar quicòm mai. De son pas planièr e ample de gigant. Davalèt los immenses embauces ennevats e los gravasses. Dintrèt dins la sèlva. Aquí ont passava, envalava a bèl esprèssi los grands arbres amb sos marcs e tota la rama. E laissava darrièr el de pradas drudas, largas. Que marcavan son andana.Se revirèt per o fintar e n'aguèt una novèla estrementida, que dobriguèt larg sa boca golafra, traguent als orizonts un son novèl, inausit : lo rire. Gargantiàs risiá. Èra urós de sa jovença, de la jovença e de l'immensitat dau mond. E son rire fasiá tremolar la tèrra.  

Lo vèspre quand aviá pro caminat s'estaloirava dins lo campèstre e s'endormissiá urós jot las estèlas. E las fadas, rojas e leugièiras, dançavan longament a son entorn, estonadas e ravidas de descobrir aquel visitaire tant estranh. Cantavan per lo jove gigant de bèus solòmis amorosits en lengatge d'aucelilha. El, imbrandable, demorava aconsomit. E dins l'espessor rocassosa de sa sòm, a bèles paucs, comencèt de veire revolumar coma de pichonas belugas rojas sas nòvas amigas.

 Elas, en virant sens pausa a l'entorn de son immens cadavre estaloirat dins lo campèstre, risián.

 Aquel estranh balèti durèt de miliassas d'annadas. Dins las sèlvas immensas ont corrissián de bèstias oblidadas, gigantalas. Gargantiàs, de son pas planièr, s'acaminava. Ont pausava sos pès s'entraucavan de combassas escalabrosas. Las nautas sèlvas se mudavan en pradas verdejantas. Beviá de rius que s'arrestavan per sempre de rajar, ne fasiá nàisser d'autres, escumejants e lindes. E caminava. E las rojas dançairas congreadas per lo sòmi multiple de la sèlva dançavan risolièiras a l'entorn de sa cabeça de granit, desrevelhant dins son èime, subran, d'autras danças de lutz. E tot d'una, lo jove gigant quitèt d'èstre sol. Una treslusenta companha anava a sos costats. La jove giganta.  Tan leugièira coma el èra pesuc. Auriatz dich una simpla vibracion de l'aire. Èra lo tremolar extatic dau campèstre dins l'uscle de la sorelhada. Se quitavan pas pus. Atraversavan lo mond sens pausa, de sa lenta caminada de gigants, escafant las sèlvas, traucant de combas, pausant de sèrres dins las planas. La jove giganta èra l'irresistible joinessa dau mond. E lo grand gigant, urós, a cima de sa fòrça, risiá. Un rire d'auristre espectaclós que retorcissiá los arbres e estrementissiá tot lo trescamp. E la jove giganta li respondiá en vibracions amorosidas de l'èr brutlant que congreava d'inefables miratges. E doçament la fàcia de la tèrra cambiava. Lo vièlh mond dels sèrres molencs que limauquejavan e se rescontravan en abraçadas de fuòc s'èra esvalit. E pasmens ne tornavan de sovenirs per bassacadas subtas. Tot tremolava. Lo gigant ne risiá, urós. La jove giganta s'esfraiava una idèa, se sarrava de son bèu nòvi garrut, li enfusant sa sensibilitat afogada, sa doçor aiguèstra. E atraversavan totes dos, imbrandables, los cataclismes esglariants.

 Las colèras subtas de la tèrra e dau cèl enrebalavan per sempre dins lo degolòu d'anticas raças d'animaus, de montanhas emai de continents. E a bèles paucs renaissián d'autras bèstias, que fasián clantir als orizonts lindes de crits jamai ausits, estranhs e meravilhoses. E la caminada dels dos gigants apariats se seguissiá dins lo cèl, cambas de lutz traucant las nivoladas e reguejant los orizonts aboscassits.

 Tot còp rescontravan d'autres gigants, de l'antica raça congreada a temps passat per las estrementidas dels grands sèrres. Ara Gargantiàs ne trobava la companhiá espessa e pesuga.  S'arrestava un brieu per los saludar, escambiant de salutacions borgalas en lengatge de terratrem e d'avalancadas. Ensèms, assetats sus de vièlhs sèrres entredormits per sempre, jogavan longtemps a traire de palets dins lo campèstre.  

Mas los palets de Gargantiàs, dempuòi que la jove giganta demorava amb el, venián mai que de palets. Èran pas solament coma antan de grands pans de ròca escampats au sòu. I venián de vertuts miraclosas. Grelhavan quatecant a son entorn d'èrbas mai drudas que pertot alhors, d'aubres clinats per lo pes de son frucham. I viravan d'aucèls cantaires. D'espècias novèlas, pas jamai vistas. E sempre mai leugièiras, promptas, lutradas. Èra un nosèl de vida, ont tota la natura espompissiá son viure. E las fadas, sempre que mai, perlongavan sas danças encantarèlas dins aqueles paratges.

  Aquò durèt de miliassas de sègles.

  E la tèrra s'estrementiguèt mai coma au temps dels ancians sèrres molencs que caminavan. E las dogas dau cèl se dobriguèron. Ploviá, de lònga. Sens decessar. Tot se negava. Planas, planestèls, sèrres. Gargantiàs e sa jove nòvia escalavan los nauts pendisses de las cimas mai escalabrosas. I èran pas solets. Tot lo pòble espés e pesuc dels ancians gigants se recampava aicí, luònh dau remòu grumós de las aigassas. Que pojavan sempre mai. La tèrra entièira èra jot las aigas. E los gigants, assetats sus las pus nautas cimas, agachavan. Los pus antics, amb sa comprenèla reganhuda totescàs eissida dau mineral, ne pensavan pas res. Agachavan, simplament, en jogant amb sos palets. Mas non pas Gargantiàs e sa jove nòvia. Eles, escarcalhavan sos uòlhs de gigants, pus grands que de ròdas de molins. Sentissián amb agudesa qu'un drama terrible aquí se jogava. Assetats, eles tanben, sus un acrinal pus naut que las nívols, miravan. Tota la tèrra èra pas qu'un ocean tempestós ont viravan marcs de grands arbres desraiçats e còsses mòrts d'ancianas espécias animalas esvalidas per sempre.

  E puòi, a bèles paucs, lo grand aigaci mermèt. La tèrra, cobèrta d'una fanga espessa, se desacatava tornarmai. Lo sorelh i faguèt tornar grelhar de pradas que venguèron lèu de sèlvas. Una vida novèla espelissiá. Los dos gigants, tant coma sos rustes ainats, tornèron davalar de sos nevasses solitaris e de sos gravasses escalabroses, per reguejar, de son pas planièr e pesuc, lo mond novèl. Plantas e bèstias èran pas pus los meteisses. D'autras fadas, semblantas a las de dabans, dançavan a l'entorn de sos palets ficats dins la tèrra. Sos cants sisclavan dins l'aire linde coma de crits d'aucèls.

  E combas e fònts vesián créisser una nòva generacion  de gigants eissits de la tèrra encara mòla e pastosa. Mens pesucs, mens espesses que los de dabans. Avián de lòngs cadavres lusents e viradisses, que fusavan promptes coma d'ulhauces, ondejant sus lo sòu fangós. Nadavan dins los rius e los lacs. Quilhavan sa fàcia orgulhosa dins lo cèl, e se vesiá lusir sus son frònt cobèrt d'escatas una gèmma cremesina que tremolava coma un chomèl abrandat. Aquela gèmma resclausissiá totas sas sentidas, tot lo demai èra pas que fanga ordenada en còs enlusentit de serpnassa cobèrt d'escatas. Amb doas manassas aponcheladas d'arpas poderosas fachas per s'arrapar als embauces mai escalabroses e per estripar las carns. E tanben, aqueles novèls estatjants boleguius, savis e crudèls dels rius e dels lacs sabián, per passadas, prene son envòu dins los aires, dins un grand bruch de clacatge d'alas enveirentas. Alavetz mandavan als orizonts aboscassits un quilar agut, trist e terrible que trasiá lo plorum e la desesperança. Èran los dragasses. Tenián totes los luòcs aiguèstres.

Mas èra pas tot. Una autra espécia pas jamai vista, e que semblava pas a res mai, s'espandissiá a bèl èime sus tota la susfàcia de la tèrra. Pas res a veire aitanben amb aqueles tan poderoses estatjants de las sèlvas, animaus gigantasses, atauts, dragasses, serpnassas, fadas.

Èran flacs e linges, quilhats sus doas cambas. Mas trobavan totjorn l'engolumpa per escapar a las trapèlas d'aquel mond esglariant tot empobolat de bestiassas grandas que non sai e d'anticas creaturas ctonianas tan pesugas coma despietadosas. Vivián per pichonas chormas, alestissián d'espleches sempre novèls : cotelasses, javelinas, destraus. Amb aquò tuavan las bèstias gigantas, ne fasián de grands revòbis, e fasián secar sas pèls espessas per se'n cordurar de gonèlas e de mantèls.

  Estranha mena. Gargantiàs e sa jove nòvia espinchavan son creis contunhós au mitan d'aquel mond estadís ont cantavan las auras dins la rama dels grands arbres e ont cridavan en atraversant lo cèl los antics dragasses de l'uòlh cremesin.

Un jorn, la raça novèla mestregèt lo secrèt dau fuòc. Sachèt far grasilhar la carn dels grands erbassièrs, e far partir los pus terribles carnivòrs amb de chomèls abrandats. Lo coble gigantal assistissiá a aquò amb un estonament atencionat.

  Una estranha connivéncia se faguèt lèu entre las boleguivas chormas de caçaires e los dos grands gigants venguts dels atges primieirencs.

  Gargantiàs e sa nòvia contunhavan son sempitèrne romavatge long de las planuras e dels serrasses, carrejant de montanhas, cambiant en drudas pradas los boscasses sauvatges. E la fàcia de la tèrra cambiava. Lo reinatge de la freula raça umana s'espandissiá. Fadas e dragasses s'atrobavan estremats, maudespièch de son poder, dins las combassas fonzudas e las sèlvas impenatrablas. Ont clantissiá encar, trist e agut, son bèu lengatge d'aucelilha. Mas mestrejavan pas pus sus l'emplanada. D'un cèrt biais, l'ancian mond aviá pas pus sa plaça dins l'òrdre novèl qu'a bèles paucs s'espandissiá, caravirant la fàcia de la tèrra. 

I aguèt de pontannadas de conglaç e de torrada ont los nevasses cobrissián de lègas e de lègas de país. Las bèstias se perissián. Mai que mai las pus grandarassas. E pasmens los umans atraversavan aquò quietosament, atrobant l'estèc de se bastir de polits ostalons de fusta e de pèl de borra, ont se caufavan vesiadament a l'entorn dau fuòc. E puòi s'esfondèron los grands nevièrs, negant tornarmai tot dins lo brun revoge de sas aigassas. Los òmes, sus los acrinals, espiavan aquel creis. E los gigants, mai nauts, dins los arres reiaumes de nèu e de gravàs, miravan aquel mond novèl qu'èra pas mai lo sieune.

  Es aquí que l'òrdre immemorial de las causas se fendasclèt. Los antics gigants, recampats sus las cimas pus nautas, aguèron de longas charradissas en lengatge rocassós e gravassièr. Los pus nombroses volián pas d'aquel novèl reinatge de la raça jove e plegadissa. Lo mond èra estat sieune dempuòi sempre, dempuòi los temps desmemoriats dels sèrres limaucoses e molencs que caminavan sus l'orizont en fuòc. Èra estat sieune e caliá que demorèsse sieune. Caliá desrabar aquela pudesina prolifica de la fàcia de la tèrra. Tant coma avián antan disparegut las mejestosas genòrias de grands lesèrts, de baluchitèris e de mastodonts. Un pichon nombre de gigants èran pas d'aqueste avejaire. Au mitan, Gargantiàs e sa jove nòvia treslusenta se calavan. Sabián pas tròp de qué pensar. Lor semblava qu'èra pasmens aiçò l'anar sempitèrne de las causas ; una raça, e puòi una autra.

  Mermèron los grands creis, se retirèron a bèles paucs las aigassas. Un atge novèl naissiá dins lo treslús de la sorelhada. E Gargantiàs e sa jove nòvia, au mitan, n'èran los reis. Los pus antics gigants, que vivián au ritme dau minerau, non seguissián ni comprenián pas pus res. La vida èra tan rapida ara. Los èstres revolumavan a l'entorn de sas peirencas fàcias sens quitament se mainar de son existéncia. Èran venguts coma los ancians sèrres. Immobil dentelum de pèira quilhat jot lo sorelh.

Una nuòch que Gargantiàs, alairat sus lo sòu, roncava doçament en faguent tremolar de lègas e de lègas de planura, se faguèt lo rescòntre. Sa boca golafra d'antic gigant badava coma un immens pòrge d'espelonga. E un pastre de la jove raça, que passava a ras amb son tropèl, espiava embalausit aquela tant estranha sèrra, tot de nòu espelida au mitan de l'emplanada. De qu'èra aiçò ? Es tan sosprenent lo mond, s'i destosca sempre de nòu. Lo temps èra pesuc, marcava l'auristre. La jove giganta s'estirassava dins los aires, faguent clantir una tronada estranhament musicala, sauvatja, embelinaira. Comencèron de càser de gotas espessas. Qu'escandilhavan coma de gèmmas miraclosas. E lo tropèl, en cèrca d'un soplòg, s'anèt abrigar dins la boca grandassa dau gigant endormit. Lo pastre, ni que se sentiguèsse rassegurat pas qu'a mièjas, seguiguèt son aver. Son crit clantissiá jot las vòutas rocassosas : « Bèstias ! Hòu ! Hò-hòu ! » Doçament las faguèt ressortir. Sens que, ço sembla, lo grand gigant non se siá entrevat de res.  Amont dins lo cèl la jove giganta fasiá dançar las nívols. S'entredesvistavan sas lòngas cambadas de lutz, rais de sorelhada traucant l'escuresina dau cèl. Èra lo matin. E Gargantiàs dobriguèt son uòlh pus grand qu'una ròda de molin e vegèt aquela menuda siloeta cobèrta de pèls de borra, apiejada sus son baston, que lo faciava. Fàcia a fàcia immobil e silent, ont passavan coma de grums espesses de pensada escambiada. Ont tot lo saupre primieirenc dau vièlh gigant, de dempuòi lo fons dels millenaris, e tota l'inquieta e boleguiva intelligéncia dau jove pastre se mesclavan. Lo vièlh gigant compreniá pas tot dins la complèxa e trebola bolegadissa que virolejava dins lo sicap de l'òme. E l'òme capitava pas d'agantar l'immensitat estadissa dels remembres destemporius dau grand gigant. Mas s'endevenián. E aquí, subran, s'èra nosada l'impossibla aligança.

Siaguèt una pontannada miraclosa. Gargantiàs se veniá sèire au mitan dels òmes. Un pè sus cada montanha, sas ancas gigantalas cavant d'immenses cirques de ròca, jogava als palets amb la raça nòva. E sos palets se venián ficar dins lo sòu, e èran quicòm mai que simple peiram, èran un misteriós ligam entre l'immobila saviesa dau mond mineral e la boleguiva sensibilitat dau mond animal. I revolumavan a l'entorn aucèls e fadas. I grelhavan a l'entorn d'èrbas novèlas, provesidas de vertuts desconegudas, per sonhar las marranas, amaisar las bèstias fèras, perlongar la vida. Las joves femnas venián amorosament fregar sa pèl lena contra sa rusta fàcia per que se desrevelhèsson e s'espompiguèsson au fons de sa carn los chucs misteribles, los jussèus encantats de la seduccion amorosa e de la fegonditat. Que las enauçavan per d'aut sa condicion omenenca, las faguent participar a bèles uòlhs vesents d'un òrdre diusenc, empeutat sus lo bategar de l'univèrs.

Aquelas pèiras tragudas per lo grand gigant, sensadament, èran mai que pèiras. Quau dormissiá jot son ombra èra tot d'una abrivat dins de sòmis estranhs. Asondat de sentidas pas jamai conegudas aperabans. Èran pèiras de saupre, pèiras de saviesa. Mas son poder èra tròp grand. Quau passava un pauc la mesura e demorava aquí tròp de temps, i perdiá l'èime. Èran pas pus aladonc pèiras de saviesa. Venián pèiras de foliá. Mas dins lo sicap primieirenc de Gargantiàs e de sa joina nòvia, saviesa e foliá se mesclavan armoniosament e res non las podiá destriar. Revoge de la vida dins tota sa drudor. La pèira de foliá en ela meteissa èra un crit immens, inescafable, tragut per lo mond mineral dels ancians gigants au mond jove inquiet e boleguiu dels umans. E aquel crit disiá : « Siágues urós ». Mas auriá pogut tanben se revirar per « embriaga te de tot, de saupre tant coma de benurança ». O encara : « lo mistèri de l'èsser es immesurable e encigalant ». E l'òme, a ras d'aquelas pèiras espessas, enairava antau son pensar fins a las estèlas.

*

Aqueles que sabián tot, aqueles que parlavan amb lo gigant e sa nòvia, èran, d'aquel temps, los pastres. Acostumats a charrar amb sas bèstias, avián ges de mau per comprene lo dire rocassós de Gargantiàs. Aqueste, preniá plaser a aquelas convèrsas. Se veniá assetar, cada pè plantat sus un sèrre, e, tot escampant de palets pesucs coma de montanhas, transmetiá son saupre tan grand coma lo ventre de la tèrra maire. A l'entorn d'aquel jòc sempre parièr, mentre se complissiá lo misteriós escambi, la jove nòvia dançava e sa dança èra lo tremoladís de tota la natura esperduda de benurança.

Tot còp, aquel rescòntre entre l'immensitat e la pichonesa se passava pas tant armoniosament. Se cònta l'istòria d'un jove pastre qu'atrobèt au mièg de la plana lo grand gigant endormit e, segon l'usança, dintrèt amb son tropèl  dins l'immensa boca dobèrta coma un portal de catedrala. Mas amb son baston aguèt lo malastre de picar lo paladar de Gargantiàs que, sens se'n mainar, engoliguèt fedas, chins, e pastre dins son fafach grandaràs. D'autres còps, en s'amorrant a de rius, e de tant que los aviá beguts, aqueles rius ne demorèron assecats per sempre mai. Aitanben, de longa generós, Gargantiàs fasiá nàisser en quicòm mai de fluvis que se botavan a rajar per l'eternitat dels sègles, sens decessar. 

Aveniá que los òmes li demandèsson de l'ajudar per bastir de ponts sus aqueles novèls flumes tan largs e tant abondoses. El carrejava de pèiras e las amontairava. Mas se passava quicòm d'estranh. Las pèiras gargantuïnas, au semblant dels palets encantats que trasiá d'aquí d'alai, racinavan ont las pausava. E i aviá pas pus ges de biais de las desraiçar per las ensertir dins un pont. Antau demoravan aicí, testimòni inutil dau passatge dau gigant.

E pertot, quand rescontrava, tan menudets, d'umans sus son camin, los saludava coralament amb son messatge : « Siágues urós ! Embriaga te ! » E darrièr el las sèlvas sauvatjas s'èran cambiadas en drudas planas plantadas de blat.

En mai de las fadas, que dançavan sens decessar a l'entorn de sas pèiras ficadas, leugièiras coma de rais de calabrun, i aguèt de tropeladas d'umans que se botèron a lo seguir. Lor disián los « gargans ». Èran de galabontemps e de fuglobrasses de prumièira, que festejavan de contunh amb sas chanudas companhas las « garganetas » la sempitèrna benurança semenada sus la tèrra per lo grand gigant. E de tant s'embriagar de bonur e de saupre, èran venguts baugs. Los autres umans los vesián passar amb una mena de mesfisança mausapiosa, tropelada espelofida, sempre dançant, sempre cantant d'incomprenablas cançons de benurança absoluda.

Èran venguts estrangièrs au mond dels umans. E los umans, per aqueles gargans, concebián una mena de gelosiá rabiosa. Aurián volgut èsser coma eles, d'un cèrt biais, mas aquel mirament de baujum absolut, sens bolièiras, los esfraiava tanben. L'estat dels gargans èra un paradís e un infèrn tant inaccessibles l'un coma l'autre. Un luòc ont volián terriblament èsser e ont avián terriblament paur d'anar.

*

E i aguèt puòi, subran, las grandas guèrras entre los gigants. D'unes demoravan amics de Gargantiàs mas d'autres s'escalustravan de sas aliganças desnaturencas amb fadas e umans. Car, a bèles uòlhs vesents, lo rèine dels gigants anava plan plan s'acabar. Aquò se solfinava. Tant coma èra avengut amb los ancians sèrres quand avián quitat de caminar, limaucoses, a l'entorn de la planeta, s'aplantant de mai en mai dins una inercia sempitèrna. Tot parièr, amb lo cambiament contunhós dau mond, l'ande dels antics gigants s'alentissiá. E, dins son espessa comprenèla rocassosa, o sentissián, e ne concebián una ira terriblassa. E Gargantiàs au mitan de tot aquò, fasiá sai que figura de traïdor.

Ensagèron de luchar contra el. Mas èran tròp paututs, tròp lents. Gargantiàs, el, èra apariat amb la vibracion de la lutz, sa jove nòvia. I posava d'energias desconegudas dels autres.

Siaguèt aitanben de batèstas esglariantas que los paures umans espiavan, esmeravilhats e terrificats. Un gigant contra un gigant, se trasent, a tres lègas de distància, de grands marcs d'arbres, de morsèls immenses de montanha… fins qu'un d'eles, ablasigat, vencit, s'abatelèsse sus lo sòu amb un tarabast de finimond. Demorant aicí, colossala estatua de pèira, que plan plan se cobrissiá d'aubrilha, veniá un sèrre entre los autres sèrres. Amb solament un nom e una legenda per ne remembrar las originas escalugantas. E tanben, quand lo miràvetz de luònh, aquel perfil que desgaunhava una siloeta gigantala. Mesclada au dentelum desconfòrme de las autras montanhas sens istòria.

Los darrièrs gigants enemics de Gargantiàs ne desforviavan lo rescontre. S'anavan estremar dins los ancians sèrres, pus naut que las nívols. Enlai demoravan, jogant als palets au mitan dels nevasses. E doçament, au fons de sa solesa glaçada, s'engrepesissián, se mudavan en pèira. Fins a s'arrestar de bolegar per sempre mai.

Aquelas guèrras de gigants marquèron prigondament la tèrra. D'aquí d'alai, de tucòls e de suquetts eiriçats de palets racinats, marcavan la tomba d'aqueles ancians atauts vencits.

Èran d'endreches un pauc maudiches e desconsolats ont demoravan las fadas. En cant esclet d'aucelilha, repetissián las epopèias pertocantas dels ancians filhs dels serrasses.

Gargantiàs aguèt tanben a afrontar los dragasses, frairets dels ancians gigants, immensas sèrps d'argila mòla que trevavan los traucs d'aiga e las fònts. Amb un uòlh de robís esbrilhaudant plantat au mitan dau frònt. E que tot còp, o avèm dich, avián lo poder de s'enairar sus d'alas membranosas en cridant coma de caucalas.

Car los dragasses e los òmes èran en lucha per la mestrejança de las fònts e dels rius. E Gargantiàs ajudèt tant e mai sos boleguius e prolifics amics a desliurar aqueles luòcs de la redobtabla genòria serpnejaira. Preniá las grandas sèrps, las escanava, las trasiá dins de calavencs sens fons que tapava puòi amb de palets encantats. La raça dels dragasses dispareguèt en màger part, estremada dins de caunas prigondassas. Se sap que ne demorèt sus tèrra d'unes, qu'avián trobat l'estèc de se mudar en umans o en animaus. Lo mai sovent èran de femnas subrebèlas qu'escalugavan lo còr dels òmes.  Reprenián sa semblança antica e esglasianta las nuòchs de luna plena. Sa raça se mesclèt amb aqueles dels umans e s'i rescondiguèt dintre. Antau s'enfonilhèt lo marridum dins l'arma umana.

*

Gargantiàs, venceire de las anticas raças qu'avián dominada la tèrra, contunhèt longtemps sa caminada, dau sorelh levant devèrs lo ponent, sens pausa ni tèrme.

La jove nòvia amorosida fasiá tremolar a son entorn l'aire, i dessenhant d'estranhs miratges. Enfusant als umans endormits de bèus sòmis embelinaires. Lo gigant s'assetava per jogar als palets amb de pastres, lor ensenhant los mistèris insondables de l'univèrs. Beviá als rius, espeiregava lo campèstre. Tot còp li ensenhavan lo refugi d'una granda sèrp dels temps ancians e l'anava campejar dins sa cauna. Per l'escanar. E passavan los sègles. E la jove nòvia, se mainava que lo grand gigant s'encapelava dins lo vielhum, coma aqueles de sa raça. Ela qu'èra la quita jovença inamorçabla, ensajava de li enfusar sa vida jove. De badas. La caminada de Gargantiàs se fasiá pesuga e planièira que non sai. Sa vida s'enanava amb los palets que racinavan. Mentre a son entorn lo mond s'accelerava.

E un jorn s'alairèt per sòu. Coma tant de còps o aviá fach per una dormida. Èra au mitan d'una immensa emplanada rocassosa e desconsolada ont butavan pas que baucas e cardons. Demorèt aquí. Encara viviá. De sègles e de sègles, ni per èsser vengut montanha, au mièg de las montanhas, incapable de caminar, parlèt als pastres dins sos sòmis. Lor contant d'estranhas epopèias dels temps esvanesits. Lor diguent los noms dessauputs de las ancianas estèlas.

*

Sa tèsta es un pelenc entre los pelencs. L'ivèrn, se cobrís d'un saile espés de nèu. L'estiu, la bauca i seca dins l'uscle de las sorelhadas despietadosas, li faguent una cabeladura d'aur. Es immobil, desenant, e per sempre. Mas parla als òmes dins sos sòmis.

Longtemps, lo grand sèrre ont dormís siaguèt luòc de romavatge. Los païsans contavan qu'aquela montanha manjava lo sorelh. E l'escalavan de nuòch, a la fin de l'ivèrn, a la lutz de grands chomèls. En cantant de solòmis incomprenables dins una lenga oblidada. Amont saludavan puòi la naissença dau jorn.

  A quauques lègas d'aquí, prigondament cavada dins lo sòu, i a una penada gigantala. Una de sas darrièiras. Las gents la remiran amb una veneracion entristesida. Marca lo sovenir d'aquel ancian amic pus grand que los pus grands aubrasses, qu'incarnava ja joinessa dau mond e son nàisser contunhós. E lor ensenhèt l'embriaguesa de saupre.

*

  La jove giganta, desconsolada, se rescond per plorar la mitat de l'an dins una fendascla sens fons a quauques lègas dau tombèu de son nòvi. S'entrevei sa blanca preséncia coma fina neblalha au fons de l'ombra. E son plorum aigalós tinda sens fin jot las vòutas rocassosas. Los pastres sabon que demòra dins aquel traucàs encantat, pausat sus la riba d'una combassa escalabrosa. Comba silenta, enclausida dins son secum, d'una ribieirassa antan beguda per lo grand gigant. « Aquí, dison, se rescond la vièlha mòrta ».

Mas, amb los primièrs jorns de Mai, l'antica nòvia de desvestís de son vielhum. Tòrna a la fàcia de la tèrra. De viatjaires estraviats la pòdon veire, nauta siloeta blanquinosa, assetada sus una pèira levada, afanada a filar de fiusses de rais de luna que son aqueles de nòstres sòmis a totes. A son entorn, rojas, subrebèlas, menon son brande las encantadas, abrivadas dins una dança leugièira e silenta. O se penchenant amb de penches d'aur saurin.

 E aquel ritual secrèt dins los clars dels antics boscasses acaba de tornar a l'antica giganta son inamorçabla joinessa. Se desplèga a las dimensions dau grand cèl estivenc, ont congrèa de miraclosas visions enlucernantas. Quand la calor ven estofarèla, los vièlhs gardaires de bèstias ne remiran la palpitacion de lutz amb una mena d'embriaguesa benurosa. « La vièlha dança », ço dison. Mas la vièlha es pas pus vièlha, dins la cosor de l'estiu. E serà pas jamai vièlha. Es la joinessa sempitèrna, inamorçabla. Perlongant per quau o sap ressentir los jorns ancians e destemporius ont la tèrra èra jove e vèrge, regonfla dau baujum de la vida.