Lou vi dau Puragatouera
Lo tèxt "Lou vi dau Purgatouera" cònte en vèrs lengadocians, publicat dins la Revue des Langues Romanes (t XII de la tresena seria, 1884, p 177-196) es estat descobèrt e estudiat per Ròcaferrièr. En 1884 l'egrègi erudit balançava entre dos autors possibles: Ipèrt... o l'abbat Favre. O un imitador contemporanèu d'aqueste, inspirat per son biais. La referéncia au vilatge de Cornon ont Favre seguèt curat es de remarcar...
Verai, la lenga sembla, l'esti e lo tòn, tanben, e mai d'unas rimas que tòrnan sovent dins las òbras de l'autor de "Joan-l'An Pres"...
Aquò's pas qu'en descobriguent "Las douléenças..." que Ròcaferrièr puòi concluïra, fin finala, a la paternitat probabla de Ipèrt, per aquesta pèça "dont le mérite littéraire est loin d'être négligeable", ço ditz. Lo tèxt, manescrich qu'èra sai que pas de prumièira man, presenta de lacunas... Que se'n sap pas la longor. Aquí l'avètz.
Prenguem pas lo prochèn per sòt
l'experiença certifia
que tal crei de guilhar Guilhòt
es el sovent que Guilhòt guilha.
Dins lo vilatge de Cornon
comuna que conoissèm pro
moriguèt un nommat Gregoèra,
e devèm, per èstre sencèra
declarar que lo paure mòrt
quoeque laissèsse fòrça d'òr
a sa familha desolada
............................
............................
pichòts e grands tot s'escanava
..............................
mès dison que dau filh ainat
òme d'argen e fòrt rusat,
l'afliccion èra pas tròp granda
que sos plors èran de comanda
................................
................................
mès òm sap que los eretièrs
ploran davans, rison darrièrs.
S'es vist totjorn, dins tota classa,
qu'es d'aquel biais qu'aquò se passa.
Devèm donc pas n'èstre estonats,
qu'autant ne'n penja a nòstre nas.
Nòstre paisan, segon l'usatge
que los curats tròban fòrt sage,-
se volètz saupre perdequé
es que i augmenta son dequé -
..........................
pren tot çò qu'aviá preparat
e vai chez monsur lo Curat.
Intrèt e lo trapèt a taula
pres d'un capon de Ròcamaula,
pastís de lèbre, et cetera.
Nòstre paisan ié ditz: "-holà!
pareis qu'aicí tot marcha en òrdre,
que se ié tròba de qué mòrdre
e qu'embé lo bonjorn sufís
de vos soetar bòn apetís."
Conoissiá tròp la politessa
nòstre curat per que manquèssa
de ié dire un bèu gramecís:
-Assetatz-vos, de qué sagís?
Avètz-ti besonh d'un service?
De vos lo rendre trefolisse.
Monsur, vos pòrte quauques uòus,
dos pols embé sièis escuts nòus,
lo tot de la pus bèla mena,
per que diguetz una nuvena
a mon paure paire qu'es mòrt.
- O mon amic! de tot mon còr,
tot se farà, sus ma paraula...
Mès aprochatz-vos de la taula,
pausatz d'abòrd vòstre panièr;
que vòstre braç lèu vos douriá.
Per vos ai un fons de tendressa.
Devètz avedre secaressa...
Aqueste temps es assomant;
crèse que susarai lo sang.
Elàs, qu'esprovan de maganha
las pauras gents de la campanha!
Sans faiçon metètz vos aquí.
Acceptaretz be'n det de vin?
Sabètz que vòstre paure pèra
dau temps qu'èra dessús la tèrra
d'après çò que m'a dich mai d'un,
jamai lo metiá pas au lum.
Totes còntan dins lo vilatge
que ne'n fasiá'n milhor usatge.
Es pas un mau... Bonum vinum
laetificat cor hominum.
Tanplan rejoïs las femèlas
e las lordas coma las bèlas
las vièlhas, las joinas; enfin,
laissant de costat lo latin
vos dirai sans qu'aquò vos troble
que per fes devètz veire doble
car aicí coma en tot païs
sai que los cats fan pas de chins.
Qu'aquò siágue dich sans colèra
vos, devètz téner'n pauc dau pèra.
Mès feniguem aquí dessús;
vos farai tastar de bòn jus.
Lo curat sonèt Margarida
chambrièira frescassa e polida;
ié ditz: "-Vai vite nos cercar
de qué nos faire refrescar.
Nos fau de bòn jus de la trelha
ne'n trobaràs una botelha
qu'encara n'as pas remarcat.
La meteguère de costat.
Sus l'etiqueta i a son atge
aquò's lo pus vièlh dau vilatge.
Poiràs ié legir 'mbé lo lum
mila-sèt-cents cinquanta-un."
La filha aluma la carelha
e se'n vai cercar la botelha.
la portèt embé precaucion
en cas que i agèsse de fons.
Lo curat vite la destapa.
Nòstre paisan risiá jot capa
perçòque clarament vesiá
que s'anava onchar lo gosièr
d'una faiçon particulièira.
Alòr avancèt sa cadièira
mes la vergonha de costat
e se placèt près dau curat
qu'èra dins lo fons fòrt aimabme
e, coma se ditz, un bòn diable.
Los michants dison solament
qu'aimava un pauquet tròp l'argent:
mès òm sap pro qu'aquel usatge
es estacat a l'abilhatge.
L'abat diguèt au païsan
tot en ié'ndicant de la man
los rèstas qu'èran sus la taula:
- d'aquel polet de Ròcamaula
n'acceptaretz-ti pas un flòc?
Vos assure que, per lo còp
s'a mon convit volètz vos rendre
lèu vos apercebretz qu'es tendre.
Pièrre ié respond: gramecís
per ara n'ai pas apetís.
Car, podètz crèire a ma paraula,
veniái de me levar de taula.
- Au mens, acceptatz un biscuit
o s'aimatz mai de pan benit
zo! Margarida, una briòcha!
Ne'n metretz un flòc a la pòcha
aquò serà per los enfants.
Los vòstres, los tròbe charmants
ai totjorn plesir de los veire....
Tota autra que tus pensariá
que se beu pas dins lo solièr.
T'o ai dich vint còps amai trenta
deuriás èstre pus prevenenta.
A la fin lo veire arribèt
e monsur lo curat versèt
de la botelha desirada
dins chaca veire una rasada.
Puòi après avedre trincat
lo tot seguèt lèu envalat.
Mangèron mai, tornar beguèron,
puòi en troasièma ié tornèron
e trobèron tant bòn lo most
que ma foé ié prenguèron gost.
........................................
.........................................
Pièrre en siblant de vin tant bòn
auriá soetat un gosièr lòng
dise pas d'una bòna toesa
mès de París jusca Pontoesa.
Ié ditz: "Monsur, fau convenir
qu'avètz aquí de famós vin.
Aquò n'es pas una babiòla
picariá lèu sus la bossòla.
De me'n donar avètz ben fach!
Se m'avián noirit d'aquel lach,
seriái me sembla totjorn joine
amai benlèu tant gras qu'un moine,
e pòde ben vos protestar
qu'auriái pena a me'n destetar.
Coma de n'achetar desire
monsur vodriatz-ti ben me dire
de quinte endrech l'avètz tirat
e lo pris que vos a costat?"
Lo curat, qu'aimava de rire
s'empressèt vite de ié dire
- Coma sabe qu'aquò's lo vin
qu'a taula fai lo mai plesir
d'avedre dau bòn me fau gloèra:
aquò's de vin dau Purgatoèra.
Puòi vos dirai que, quant au pris,
me còsta pas qu'un gramecís.
Pièrre respondeguèt "-Per mòia!
aprene amb una granda jòia
qu'au purgatoèra coma aicí
se ié begue de tant bòn vin.
De ne'n beure donc es pas'n crime?
vèrsa me'n mai e que lo chime!
Mès digatz, monsur lo Curat
se feu mon paire es trespassat
dins un parfèct estat de graça
segur a près de Dieu sa plaça
e son bonur dedins lo cièl
serà tant grand coma eternèl.
..........................................
..........................................
Puòi dise d'un autre costat:
s'es mòrt, elàs, dins lo pecat
segur la justícia divina
dejà ié fai rostir l'esquina;
i a pas d'Aves ni de Patèrns
que lo tirèsson dels enfèrns;
los voeux, los jeûnes, las neuvaines
finirián pas jamai sas penas.
De qué servisson tant d'esfòrçs
quand òm pòt pas sauvar sos mòrts
de la damnacion eternèla?
Tela opinion n'es pas novèla.
Aquò's dins cent libres escrich
e nos o avètz totjorn dich.
O s'avans dintrar dins la gloèra
es retengut au Purgatoèra,
es afrós, fau ne'n convenir.
Pas que l'idèa fai fremir
d'esprovar de penas cruèlas
per de pichòtas bagatèlas.
Aussí es bòn, soèr e matin,
de pregar Dieu d'o far fenir.
Mès Monsur conoissiatz mon paire,
èra un ben brave òme, pecaire!
Son bonur èra de pintar
degús o pòt pas contestar
vesitava sovent sa cava
e chaca jorn s'enchichorlava.
De qué volètz? S'es un abús
aquò fai pas tòrt a degús
e s'escriu pas dedins l'istoèra;
e se mon paire au Purgatoera
es abeurat dau meme vin
que vos e ieu lampam aicí
jurariái, sus vòstra calòta
que chaca jorn se ié culòta
e que deve pas desirar
que d'aquí l'anèsson tirar.
Per lòr, trobaretz bòn, ieu pense
que de neuvaines vos dispense
qu'empòrte tornarmai mos uòus
mos pols e mos sièis escuts nòus."
Pièrre en ié parlant de la sòrta
repren tot e passèt la pòrta
e quitèt lo curat confús
que, segur, ié tornèt pas pus.
