Es lèu fach. A Montpelhièr la lenga d'òc es quasi absenta de l'escrich au sègle XVI. Avèm pas ni d'Augèr Galhard ni de Belaud de la Belaudièira.
Es en 1446 que la cronica romana (es a dirte occitana) dau pichon Talàmus s'arrèsta. Es represa, après un hiatus per una cronica francesa de la pontannada 1495-1502. Entre 1446 e 1636 (data de parucion de "Les Folies du sieur Le Sage" dédiées à monsieur de Valat, gouverneur du château de Montferran (1° Ed) chez Jean Pech"- que ne parlam mai bas) avèm a Montpelhièr una lacuna importanta de l'occitan escrich. Aitanben trobam per asard Rabelais signatari d'un document en occitan montpelhieirenc dau sègle XVI.
Aquel document de 1531 es un testimòni lingüistic preciós. E l'ocasion de metre dins aqueste siti aquel montpelheirenc d'adopcion.
LO LENGATGE E LA LITERATURA OCCITANS A MONTPELHIER als sègles XVII-XVIII...
L'acte fondador es l'òbra d'Isaac Despuech -Sage dich "lo Satge", que, coma o descriu Felip Gardí, aficha galhardament "une écriture du creux linguistique (qui) nait et se confirme d'une exhibition trés concertée de la langue absente, de la culture évacuée"... Car las Foliás dau Satge son ben lo luòc escandalós de "la non-langue, lieu obscur et foisonnant dans lequel s'investit le débat d'un sujet contradictoire: (...) d'un côté l'instance établie du français, porteur de modèles; d'un autre côté, l'instance perturbatrice de la langue innommée/innommable (l'occitan), qui vient secouer ces modèles dans une mêlée joyeuse et funèbre." (Ph Gardy: Montpellier - Clapas ou les plaisirs partagés de l'oraliture. Rev Langues Romanes, 1985, LXXXIX, N°1, pp 73-91).
Es per aiçò que l'òbra de Despuèch-Sage es enfachinaira: l'occitan montpelhieirenc es per el la lenga de la transgression e es dins son illegitimitat que tròba sa fòrça e sa mensura, son rag sens fònt ni termina. La lenga sauvatja.
E es aiçò que serà représ per Roudil, escrivan literàriament superior a Despuech-Sage, mas d'un biais pro diferent. S'escotam mai Gardí, Roudil "ne prend pas à son compte l'insécurité euphorisante de son inquiétant prédécesseur". Tot a la rebors "il s'agit bien de procéder à une immobilisation de l'étrange mais efficace machinerie mise en oeuvre dans les Folies, en assignant à l'occitan innommable un lieu, voire une identité." (op cit p 74).
E se ne seguissèm Gardí, Roudil, elegant escolan dau mèstre de la borrola qu'èra Sage, es lo fondador de l'especificitat montpelhieirenca (clapassièira). Son òbra desplèga de nivèls multiples, ocupa lo terren de la "literatura preciosa" dels salons a la mòda dau sègle XVII, e tanben fai escòrna a l'onestetat dau modèl francés coma o sap tant eficaçament far la lenga d'òc.
D'un cèrt biais, es l'acte de naissença de la "literatura clapassièira", çò que Gardí sonarà d'un biais sai que provocador (op cit p.79) "l'invention du "montpelliérain"". Diriam puslèu la cèrca de desvolopar una literatura tirada dau parlar pro especific de l'endrech, considerat coma una identitat fòrta. Aquela tissa de sarrar dins l'escrich, dau mai pròche que se pòt, una "lenga orala populara" per definicion variadissa e jamai fixada, Gardí i baila lo nom d'"oraliture". Aquela tendéncia nais amb Roudil e resurgirà de lònga fins au sègle XX.
Devèrs 1627: un document absoludament meravilhós:los Provèrbis de Rulman
En 1680: l'Oda borlèsca: "Naissença de Pèire-Gregòri e son batisme". Un successor de Rodilh qu'anóncia ja l'abbat Favre... (tèxt integrau normalizat).
Joan-Batista-Josèp Brey (1654-1735) professor a la facultat de drech e escolan de Rodilh e Sage.
Esteve de Guilheminet, avocat a la Cort dels Còmptes (mòrt en 1731).
Lo conselhièr de Ratte.
Au sègle XVIII: Lo grand escrivan occitan dau sègle XVIII: l'abat Joan-Batista Favre...
E tanben d'egrègis professor de Medecina jot Loïs XVI, coma Micolau Fisa (l'Operà de Frontinhan) e Sarrau, lo cirurgian que revirava en òc lo grèc d'Anacreon. E Faure, que compausèt una arenga patoesa au còmte de Provença en 1777. E Gervais que donèt una revirada clapassièira dau Pater que trobam dins lo diccionari de l'abbat de Sauvages. E l'abbat Plomet (?-1734) autor d'un reculh de nadaus en patoés de Montpelhièr, inedich, conservat a la bibliotèca de Montpelhièr, e tanben de la "Relation fidèle du Noble jeu de l'Arc" (1729).
E lo Paire Joan Martin, de Besièrs, qu' adreiça a Plomet en 1729 son òda sus lo Printemps, pas en Besierenc mas en Clapassièr de bona mena.. Segon Roqueferrier "Comme langue et comme poésie, les vers du Père Martin comptent parmi les plus remarquables de leur époque"
La pontannada que seguís marca una rompedura. La societat càmbia prigondament: Revolucion, Empèri, Restauracion, Segond Empèri... La lenga d'òc coma lenga d'"antiliteratura" a un gròs succès a Montpelhièr... coma dins lo rèsta d'Occitania. La referéncia, desenant, es Favre. Tot lo passat mai ancian es desconegut. Mès tardaràn pas a lo redescobrir... Es lo temps de las pastoralas, de las cançons popularas carnavalescas... E pasmens los autors son de borgeses letruts. Pèire Azemà nos explica tot aquò dins sa charradissa "La musa montpelhieirenca en lenga d'òc au temps de Francés-Xavièr Fabre (1766-1837)"
Dau temps de la granda revolucion e de la restauracion: Ciril e August Rigaud
August Tandon lo "trobador de Montpelhièr".
Francés-Raimon Martin (1777-1851), fabulista... e lingüista? ... autor d'un diccionari dau lengatge de Montpelhièr e d'un volum de faulas patoesas (1805) , emai que cantèt "glòria eternala au prumièr cònsol francés (Bonaparte!) "
Colomba-Martin
Damasi Arbaud
lo paire Venanci
August Guiraud (1778-1849): un grand succès teatral en 1808 amb sa pèça: "la Fònt Putanèla"
l'avocat Brunièr, editor (e seguidor!) de l'abbat Favre
Iacint Maurèl
Inger dels Essarts
Pigeaire
Salomon
Mlla Gérault-Lapérière
Beneset Gaussinèl, que compausava de delicadas "romanças" a las tròp polidas "grisetas"
L. Teodòr Paulinièr: baladeta ("digatz digatz filheta"); Epigrama ("l'enfant d'aquel apoticaire" )
Eustache Bertrand-Benié (1776-1819) o per o far mai cort , Bertrand(dich tanben Musica) lo poëta de Botonet: "los regrèts d'Estèla " ; "le retour du printemps"; "Lous plésis dau Peyrou"
MB Carenet: A madama Fanní T*** (cançon)
lo chivalièr de Loys: cançon sus l'èr dau païs de Caucanha
Joan Jordan (1763-1835) que revirèt lo Cant II de l'Eneïde en 1810, trabuccion interessanta "moins à cause de l'entrain et de la vigueur populaire de certaines de ses parties que comme un document propre à témoigner à quel degré d'abaissement, à quelles étranges bigarrures de langage, l'école de Tandon et de Martin était arrivée à cette époque" ditz son editor LG (Leon Gaudin?) qu' ajusta "Plus inégal que ses contemporains, moins correct et moins facile que la plupart d'entre eux, Jourdan a cependant cet avantage de placer au milieu de ses gallicismes, une foule de mots véritablement languedociens, et dont l'existence ne peut être constatée alors que dans son oeuvre".
Leon Rovièira (2/11/1810-3/10/1848): jornalista, cançonièr politic, e autor d'una revirada de l'Eneïde ont "le burlesque s'aventure jusqu'aux environs de la licence"... e fin coneisseire dau clapassièr. Malurosament defuntat jove...
Eugèni de Pradèl
Cesar Brun lo poëta dau "recensament" jota lo rei Lois Felip
Teodòr Ipèrt (las dolenças de dòna Margarida, lo vin dau Purgatoera)
(Vetz una bibliografia dau barròc occitan pro detalhada autor per autor sus lo siti chèc de J Prokop).
Retorn
a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
la
literatura au sègle XIX
Retorn
a l'ensenhador generau