LUGANO 2012
P.E.N.
INTERNATIONAL
Centro
della Svizzera italiana e retoromancia
"Ogni
lingua è un corpo vivente"
Il multilinguismo per lo
sviluppo culturale e la comprensione tra i popoli
"Cada
lenga es un còs viu"
Lo
multilinguisme per lo desvolopament cultural e la compreneson entre los pòbles
*
Mercoledì 28 novembre 2012 _ h. 18:00
Sala Congressi Hotel Dante
Piazza Cioccaro Lugano
Dins
la sala de reünions de l’hôtel Dante deve parlar de « la rinascita
dell’occitano ». Franca Tiberto m’introduís en me diguent cossi lo retorn
dels occitans au PEN « è stato una granda vittoria della cultura » amai que
regaudiguèt la comunitat dels escrivans dau mond.
Dins son prepaus introductiu Gilberto Isèla cita Chomski qu’afortissia
qu’existís « una estructura prigonda comuna a totas las lengas dau mond ».
E qu’entre los lengatges los confinhs son sovent nebloses (« spesso
sfumati »).
Las
lengas morisson rarament d’anequeliment dins lo vielhum. I a sovent
d’endevenenças socio-politicas ont la violéncia naseja a bèl esprèssi. De
lengas disparéisson dins lo mond mas en Euròpa d’autras tòrnan nasejar,
coma la nòstra. E quau poiriá dire s’aquò’s totas las lengas que
dispareisseràn jot la monocultura anglofòna, o lo contrari ? De còps
d’aventuras singularas càmbian una destinada que sembla escricha sus lo
marbre. Per exemple aquò’s Mussolini que voliá ocupar los grisons que faguèt
que s’enaucèsse lo Romansh au reng de lenga nacionala.
Perqué sauvar las lengas ? Perdequé
son una "ricchezza inesauribile per l’uomo"…
aquí
mon torn. Ieu parlère donc de l’occitan, e me desencusant per mon
Italian bistòrt qu’es pas que d’occitan travestit… Per la prumièra
vegada que fasiái una conferéncia en Italian, me sentissiái traït per la
boca, que de mots concebuts dins mon cap en occitan tot còp non trobavan son
equivalent italian e aquò me fasiá trabucar dins mon prepaus.
Barbara Christine Strebel presenta la lenga Romansh.
Es compausada de cinc isolats montanhòls, e los pus ancians tèxts remontan a
1527: la “ Chianzun
dalla guerra dagl Chiaste da Müs » escricha per Gian Travers. Comencèt de
s’escriure als temps de la Reforma e de la contra reforma.
Cinc varietats de Romansh : lo Sopraselva, lo Surmirano, lo Sottoselva
l’alta e bassa Engadina. Au total 187058 locutors e per 27000 d’eles es la
lenga principala. Lo professor Heirich Schmid de Zürich elaborèt en 1982 una
lenga comuna, lo romansh grishun, qu’es
ara d’usatge administratiu dins la confederacion elvetica, per la legislacion
e lo drech. L’administracion deu respondre dins la lenga qu’om l’interpèla.
Las autoritats cantonalas an definit qu’una comuna qu’a mai de quaranta
locutors es monolingua. Dins las comunas monolinguas se fai l’ensenhament en
Romansh solet, au nivèl elementari. 40 comunas pionièras ont reïntrodusisson
lo Romansh coma lenga d’alfabetizacion. Mas lo nombre de las gents que lo
parlan mèrma a bèles paucs. Lo romansh
grishun, jove lenga estandard, es considerat per fòrça de gents coma un
artifici. D’abòrd que la lenga comuna aicí èra venguda un parlar Soïs
germanic que servissiá per comunicar entre valadas de lengatge desparièr. Mas
la ràdio a permés de desvolopar l’intercomprehension entre varietats de
romansh, causa nòva.
Aldo Tagliaferri contunha, amb una presentacion de las lengas d’Africa,
autra problematica ont se mèsclan de fòrtas constrenchas politicas, economicas
e religiosas. De fach totas las lengas indigènas d’Africa s’atroban un pauc
per força en situacion de minoritat en regard de l’anglés e dau francés.
Tagliaferri insistís sus un domèni que se pòt pas raubar a ges de
lenga, es aquel de l’afectivitat. E ditz que sufís pas d’estudiar una lenga
per ne saupre quicòm, cau èsser en contacte amb ela e se dobrir a l’experiéncia
linguistica de l’autre.
Intrada
dau sit
PEN-CLUB
DE LENGA D’OC :
PER DUBRIR LO TALH
: dicha inaugurala de Rotland Pecout per l'acamp de Decembre 2008.
Rendut
compte dels acamps
Rendut
compte dels taulièrs