Un poèma (apocrif?) d'Arnaut de Vilanòva tirat dau manescrich de l'arlatenc Bertrand Boisset( 1355-1415)


Atròbe un siti tras que polit de Pierre Portet consagrat a Bertrand Boysset, "arpenteur arlésien qui vivait au tournant des XIVe et XVe siècles"  (ligam çai-dejota). 



Aquel siti met donc en linha la tèsi de doctorat d'istòria  medievala sostenguda per son oebmèstre en 1995 a l'Universitat de Tolosa II Lo Miralh. Edita  "La sciença de destrar" d'aquel autor arlatenc. Boisset es ja conegut per " sa Chronique mâtinée de livre de raison où il relatait des évènements arlésiens ou provençaux qui se déroulèrent entre 1364 et 1415". Utilisada per Baluze au sègle XVII per la redaccion de sas Vitae paparum avenionensium, e ja editada  en 1876. Dins un manescrich estudiat per  Paul Arbaud, Boisset escriu de poësias. Tocant "La sciença de destrar", una edicion ne siaguèt donada en 1926 per Paul Pansier. Mas un autre manescrich sieu ,  son tractat de bornatge, "La sciença d'atermenar", que se vei dins lo  manescrich n°327 de la bibliotèca municipala de Carpentràs, èra mau conegut e en màger part inedit. 

La tèsi de Portet e son bèu siti dònan adonc una edicion commentada de "La sciença de destrar" et de "La sciença d'atermenar"  establida d'après aquel ms. n°327 de Carpentràs. Se i estúdia la lenga, las informacions sus lo biais de viure dau temps, etc... amb de polidas illustracions trachas dau manescrich...

E aquí dedins i tròbe un tèxt occitan (en lengatge tipicament camarguenc!) atribuït au grand  Arnaut de Vilanòva! Lo trobaretz jos sa forma bruta sus lo siti sobredich. Aquí lo  normalize ieu un briconèl per lo rendre legible. La lenga n'est gostosa, emai se trache sai que pas aquí de poësia au sens que l'entendèm ara!

 

ARNAUD DE VILLENEUVE RACONTE L'ORIGINE 

DES TRAITES D'ARPENTAGE ET DE BORNAGE 

PUIS S'ADRESSE A SES ELEVES 

 

ARNAUD DE VILLENEUVE

E òy senhors mieus e maïstres
Sapiatz tots per veritat
Que yeu Arnaut de Vilanòva
Doctor en leis et en decrets
Et en sciença d'astronomia
Et en l'art de medecina
Et en la santa teologia
Encaras mais en las sèt arts
Maïstre per tots fuy apelatz.
De Catalonha nadiu fuy  
Et a Nàpol yeu mi mudiey
Al service del rey Robèrt estiey
Molt longaments sensa partir
Et estant a son service
En sa cambra amb lo rey estant
En son estudi e velhant
Ambdós ensèms e nos fesèm
Aquest libre veraiaments
Ont es tota la siença scricha
De destrar e d'atermenar
Et es tota capitolada
E noblaments avordenada.
Mon senhor lo rey la dechava
E yeu l'escrivia e l'avordenava
Per la forma que'l rey Robèrt agradava
Ni'l rey Robèrt mi comandava
Car font èra de tota sciença
E ço sapiatz tots de certan
Que nos siam maïstre apelats  
Generalments per plusors
En totas las scienças que son
E cresia saber en grand partida
Mas al rey Robèrt mon senhor
Non èra ges de comparar,
Per noblesa non vuèlh parlar,
Mas per sciença tant solaments
Car se yeu volia racontar
La grand sciença qu'en luy èra,
de cent ans non o auria contat
Per que de tot m'en laisaray
Mas lo libre vulhatz gardar
Que mot es nòble per certan.
E'l rey Robèrt lo bategèt
Lo nommet e l'apelèt
E volc que ayssins agués nom :
Lybre nòble e sobtil.
E si ben o volètz notar
Lo rey l'anèt ben nommar
E per son drech nom apelar
Per que vulhatz lo ben gardar
Car las scienças son sobtils
De destrar e d'atermenar
Car davant que agetz trobat
Un autre libre aytrestal
Mot grand pena auriatz trach.  
Per que vulhatz lo ben gardar
Et en bon luòc tenir sarrat
E non vauga per totas mans
Se si perdia seria grand dam
Car amb grand pena es estat fach
E trach de ponchs e de mesuras
E de sens natural eysament.
Per que bonas gents escoutatz
Et entendetz çò que ieu diray
E Dieus del cèl vulhatz pregar
Qu'el rey Robèrt vuèha salvar
En aquest mond  per ben a far
E puèsca viure longaments
E tals òbras li lais Dieus far
Que quand vendrà a sos jorns redièrs
La sieu arma sia presentada
Davant la Santa Trinitat
On aja tostemps veray repaus
E per mi Arnaut vuelhatz pregar
Que de Vilanòva soy apelat
Et en Catalonha soy nat
A la Santa Trinitat
Que mi perdone mos pecats
E que mi meta el règne sieu
Quant vendrà a mos jorns redièrs.
Car molt grand pena a agut 
Lo rey Robèrt e yeu amb luy
Per trobar aquestas scienças
De destrar e d'atermenar
Davant que fos capitolada
Ny de tot fos avordenada
Molt grand temps ambdós i ponhem.
E per mièlhs atrobar la vertat
Nos o volguem tantòst provar
La manièra com si deu far
Destrar et atermenar
E present tantòst ponchs e mesuras
E siguent mens nos retornem
A la sciença de geometria
Et a la sciença aritmetica
Encaras mais d'astronomia
Car totas tres usam ensèms
Mas la sciença d'estrolomia
Petit seria s'avançament
Si non èra l'ensenhament
De la sciença de geometria
E de la sciença aritmetica
Car d'aquestas doas pren aponchament
La sciença d'astronomia.
El rey Robèrt e nos eyssament
Sus aquestas doas scienças presem
Nòstres ponchs e nòstras mesuras /22V/
Encara mais sus la sciença
Que esquartaont es apelada
Alcuna partida presem
De sos ponchs veraiamens
Tant de destrar quant d'atermenar
Et apres nos capitolem
Aquest libre coma vesètz
Ont es tota la sciença scricha
De destrar e d'atermenar
Et amb rason natural
Nos atrobem nostre fach
Ni mais ni mens com si deu far
D'ont son las leis totas partidas
Et atrobem la veritat
Per la forma qu'es capitolat
En aquest libre et escrich.
Loqual libre fon acabat
Escrich et avordenat
En Nàpol la granda ciutat
L'an quart que fon coronat
Lo rey Robèrt en son regnat
Que Cicília es apelat
Et autre títol li es donat
DeJerusalèm eyssament.  
A present plus non en diray
Mas que Dieus en sia lauzat
E sa mayre aytrestal
E la Santa Trinitat
E tota la cort celestial.
Amen. 

ARNAUD DE VILLENEUVE

Et òy bèls filhs destradors
Et atermenadors eyssament
Sapiatz que nos èm destrador
Hoc et atermenador
Encaras mais escairador
E que plenieraments sabèm
Vòstres ponchs e vòstras mesuras
E vezèm qui fa bien ni mal
Et a cascun rendem guisardon
Segon que aurà servit,
Sia ben o mal, en l'autre mond.
Per que vuelhatz vos ben gardar
De far contra ma volontat
E de la Santa Trinitat.
A cascun donatz sa razon
Del grand al petit al mejan.
Nengun non vulhatz vergonhar
Per quant que sàpian dir ni far
E ben vos en vendrà a la fin
En la glòria de paradís
Amb lo Paire et amb lo Filh
Et amb lo Sant Esperit
Ont auretz gaug
Tostemps sensa fin.
Amen. 

L'ARPENTEUR
Sénher nos sabèm ambdós
Que vos ètz atermenador
Encaras mais e destrador,
Hòc sénher, et escairador
E que plenieraments sabètz
Nòstres ponchs e nòstras mesuras
E vesètz  qui fa ben o mal
Et a quascun rendretz guisardon
[S]egon que nos aurem servit
[O] mal o ben en l'autre mond ;
[Ens]enhetz, nos autres farem
[Tals res que t]e sián en plaser
[Per que la] Santa Trenitat
[Nos salv e garde] tots de mal
[E cels] que après nos vendràn
(...)er atermenar
(...)[s]énher per destrar
(...)los velhas endreiçar
(...)amens puescan usar
[De la sciença] de destrar
[E d'atermenar e]ysament
(...)[l]o semblant  
Tals òbras poscam far
Que tots vengam a salvament
E'l tieu règne de paradís.
Amen. 

ARNAUD DE VILLENEUVE

Escolans e filhs mieus entendetz
E la sciença del dèstre aprenetz
E d'atermenar eyssament
Que molt son nòbles veraments
Aquestas doas veraiaments
De destrar e d'atermenar
Hòme entendut vòl atrobar
E de sobtil entendement
Per que avertetz y vos tots ensèms
Non vulhatz aver lo còr van
Si la sciença de destrar
Volètz aprendre e d'atermenar
Entendetz ben çò que decharay
A vos autres tots ensèms
Et estudiatz ben sovent
En vòstres libres que tenètz
ont es escricha la sciença
De destrar e d'atermenar
E tota i es capitolada
La sciença et avordenada
De destrar e d'atermenar
Per que vulhatz la ben notar
Et aquela ben decorar
Et auretz en onor e laus
Si ben en volètz fer usar
Ni faire si com vos decha  
La sciença d'atermenar
Hoc filhs mieus e de destrar.

LES ELEVES ARPENTEURS

Et hòy maïstre Arnaut de Vilanòva
Nos sabèm tots certanaments
Sensa dengun defalhiment
Qu'en la sciença de destrar
E d'atermenar eissament
ètz maïstre molt excelent
E molt aptes et entendut
Per que nos èm a vos venguts
Que vos plaça a nos dechar
La sciença si a vos play
De destrar e d'atermenar
Car nos desiram tròp saber
La sciença veraiaments
De destrar e d'atermenar
Plus que la nos avètz bailada
En escrich et avordenada
E ben tota capitolada
Plaça vos que la nos declaretz
Que nos la entendam claraments
Sensa dengun defalhiment
Car nos vos contentarem
De tot a vòstre voler
Sol demandatz que volretz
Qu'en ren non defalhiretz.

 

Veire en cliquejant sus aiceste imatge lo magnific siti de Pèire Portet sus "la sciença de destrar", manescrich de l'arlatenc Boisset. 

 

E veire en cliquejant sus aquestes ligams un fais d'informacion sus lo misteriós mèstre Arnaut e son òbra d'alquimista. Arnaud de Villeneuve - principaux ouvrages : de la pierre philosophale - de la préparation de la pierre philosophale - Epistola Arnoldi de Villanova super alkimia - Rosarius philosophorum - Novum Lumen - De Sigillis  - Flos florum  - De veneris - De Vinis - commentaire - Semita semitae [début - Pratique - Récapitulation] -Cf. aussi le  Rosaire d'Arnauld de Villeneuve -

e las paginas de mon siti sus l'occitan montpelhieirenc...

la pagina d'Arnaut de Vilanòva

literatura occitana medievala

retorn a l'index generau