JORDI MAILLET,

POÈTA DE LA CAMPANHA MONTPELHIEIRENCA

(Charradissa radiofonica de Pèire Azemà

 sus Ràdio Montpelhièr, 

Dimars 22 de novembre 1938

Lo 8 de novembre 1918 - i a vint ans d'aquò, e nos fasèm uòi un piós dever de marcar aquel trist anniversàri - una mòrt prompta e brutala raubava, a l'auba florida de sos vint-e-cinc ans, lo felibre montpelhieirenc Jòrdi Maillet. Tres setmanas pus lèu, un de sos fraires, medecin-majòr, èra tombat au frònt de las armadas ; sembla que lo mème còp los piquet totes dos... La mòrt de son ainat aviá tocat en plen còr lo joine, anma tendra e delicada, visquent dins lo culte apassionat de la familha, e que portava sus los tristums e sus las vilaniás dau monde los uòlhs clars d'un enfant, tròp sovent neblats, ai las ! pèr tot çò que macava sos pantais generoses.

Maillet èra tota bontat e tota poësia : sa bontat lo clinava, emb un èime d'òme madur e que conois la vida, vèrs lo paure pòble que còrva e que sofrís, vèrs los mesquins que patisson durainent una esistencia de misèra ; sa poësia lo menava sovent, coma per fugir de visions tròp crudèlas, vèrs la patz e la serenitat dau campèstre. Clapassièr de bòna mena, amorosit de sa ciutat, aimava mai encara la campanha montpelhieirenca, e ié passava tot lo temps que podiá desrabar a son pretzfach de chaca jorn.

L'a cantada dins una seguida de pajas, vertadièrs poèmas en pròsa, que n'aviá d'avança titrat lo reculh : Lo librilhon de la Maselièira. Son escrichs dins una lenga au còp linda e populara, viventa e requista, e cantanta d'una armonia onte se conois lo musician que doblava, dins Jòrdi Maillet, l'escrivan de lenga d'òc.

Se signava das dos escai-noms : Jorget de Pastorèl, e Lo Felibre de la Landa. Pastorèl e Lalanda, aquò's los dos noms portats a de reng per un mème mas, onte Maillet a viscut las oras las mai bèlas e las mai plenas de sa tròp corta vida. Se quilha, aquel mas, sus una auçada de la Pompinhana, dominant lo Les e la pissièira dau molin de Sauret, devistant tota l'espandida que s'alarga entre las verduras sanitosas de Castèl-Nòu e l'azur argentat de la Miegterrana.

Es aquí que Maillet a pintrat, d'un uòlh viu e d'una man segura, aqueles tablelets rustics, d'una veritat fidèla, e pasmens tremudada e meravelhosament embelida per lo rai d'òr de la poësia.

Escotatz, per exemple, puòi que sèm als lendemans de la vendémia, aquel racònte tot simple e tant grèu d'emocion familiara : "Lo Rasimat".

Aval jot l'engard, Claudineta canta e a son entorn se fai de trabalh. Mametas es afairada ; e de la granda cosina dau mas sortís una doça sentor de most e de sucre que fan bolh ensèmble. Uòi se fai lo rasimat : e tot lo monde se i es mes pur o faire, ieu aussí ; assetat sus la broeta, emb una saca sus los ginolhs, desrabe los gruns de la perruca, escampe los michants, e ai lèu voidat mon ferrat.

- Zo ! fasètz vite, ditz Mameta, cau romplir aquel pairòu encara, lo que serà tardièr aurà pas ges de tasta.

Es que totes tenèm a avudre la tasta, totes sèm gromands e languissèm de recurar lo pairòu, quora lo rasimat serà dins los potets.

Vesètz s'es brava, Mameta ; de matins en pastant nos a fach de pichotets panets ; l'un en fòrma de peis, l'autre una corona, l'un un ase, l'autre un moton, te sabe ieu ! n'i a de tot biais... Ai que vai èstre bòn lo rasimat emb aquel pan ben fresc. Anam avudre finit e copam d'amètlas, de nòses, quauques morsèls de pèl d'irange, per perfumar nòstra confitura.

Encara un grun de bòn, encara dos, e Claudineta repren sa cançon ; puòi, leugièira s'aubora e, en cochant una abelha que la corseja, se'n vai lavar sas manetas a l'aiga clareta de la pila. Los jorns sont cortets, lo sorelh passa lèu e tot juste s'un rai palòt nos esclaira quand avèm acabat nòstra jornada. Recaptam tot e nos sarram de la cosina. Sus la taula de pèira, los potets sont alinhats ; polits, en tèrra jauna ; sortisson dau Clapàs ; n'i a mai d'una dotzena, car ne'n cau de rasimat per tot lo monde dau mas.

Dins la chiminièira lo pairòu rondina de lònga e totes nos sarram d'el per espinchar dedins.

- Aurà bòna color, sabètz, Mameta

- Anem, forviàtz-vos un pauc, n'a pas pro encara.

Es que Mameta se ié conois, a bòn uòlh maugrat sos ans e a lo secrèt dau bòn rasimat.

- Quitatz tombar lo fuòc e sarratz-me los pòts, ço ditz. Alòr lo patron es descrocat dau cremalh, e digús quinca pas, regardant Mameta que, sans ne perdre un degot, romplis los potets de tèrra jauna.

- ò ! qu'es bèu ! qu'es espès ! qu'es perfumat !

Los uòlhs petejan d'enveja, car la tasta se sarra. Nos fai languir, Mameta rascla, rascla tant que pòt.

- L'anatz usar, lo pairòu ! n'i a pas pus.

- Bòta, gromands, venetz lecar.

E chacun embé lo panet ben fresc nos metèm a lecar coma d'afamats ; e sos garantisse que fasèm un bèu netejatge.

- Claudina o pren tot, ò, la gromanda

- Pòs parlar, tus golafre...

E nos peçugam e nos butam a l'entorn dau pairòu que lèu lusís, e se'n vai retrobar sa plaça sus l'estatge onte fai bèn ornament.

... Sèm sadols, avèm manjat dos o tres panets, nos sèm cafits de rasimat ; aussí fasèm pas gaire onor au sopar. E deman, tanlèu que sentiren la bòna odor que s'escapa dels pòts, plaçats pròche la pastièira, deman languirem d'èstre a l'ivèrn, quand Mameta per gostar destaparà un potet en tèrra jauna e que nos farà de bònas tartinetas negras.

Alòr serem contents, aurem talent per gromanditge, redevendrem d'enfantasses e coma quand èrem pichotets, en manjant lo rasimat aurem lo morre tot bochard.

Perqué comentariái aquela descripcion ? N'auràn reconogut e saborat la pintura vertadièira, tot'aqueles qu'an viscut lo temps (pas tant luònh encara) de bonomia e de jòia simplassa onte lo rasimat èra, au país nòstre, un regal sans parièr, e sa preparacion una ceremoniá de familha... Onte son pecaire ! los rasimats d'antan ? Uòi es pus lèu fach d'anar crompar, en cò de l'espicièr dau canton, dins una bèla boèta mirgalhada, una chichomèia facha en fabrica emb un rafatum de pomas d'amor sucrat au jus de corróbia. Tant pis se l'estomac e lo pòrtamoneda ne'n dependon... Mès s'antau tot càmbia e tot passa, au mens tot çò qu'es de l'òme, la natura, ela, demòra mai estadissa, dins sa manificença e son immensitat... "Lo Rasimat" de Jòrdi Maillet, tot vivent e viscut que siágue, garda benlèu non sabe quante fons de malanconiá, d'una tradicion que s'esvalís. Au contrari dins una autra de sas pajas qu'es tamben de sason d'aqueste moment, "Autonada", sentissèm la durada de l'immudabla natura e coma jota la malanconiá rovilhosa de l'Autona, viu e trefolís l'espèr dels printemps a venir. Veijaicí "l'Autonada" pintrada per Jòrdi Maillet.

Ara los grands jorns sont partits...

Adieu las lòngas passejadas lo vèspre après sopar, adieu la ronda sus l'aire, adieu los cacalasses !

Tot es devengut suau : lo campèstre fai pauseta, e las vinhas qu'an l'èr d'un còrs que se descarna an pas que quauques fuòlhas que semblan tintadas d'un sang puslèu negre.

Res resona pas dins lo mas : lo bruch de la premsa s'ausís pas pus e la cava es barrada jusqu'a la Sant Martin. Es l'autonada, un pauqueton tristeta ; l'autonada que fai sonjar, qu'escampa una nèbla pantaiaira ; es l'autonada rossèla e doceta, es lo darnièr badai dau soveni dels bèus jorns.

Aussí la maselièira, coma crentosa, vai e vèn, visita un pauc tot son monde, estrema, neteja, rambalha, mes son uòlh pertot, revei sas provisions, baila de cobèrtas per los rafis.

Au jardin fai refaire las taulas, semenar, fumar; fai dintrar los potets de flors que crenhisson e los bèus irangièrs dau parc ; es la mestressa socitosa, saja, respetada e aimada de totes.

Es l'autonada, e sonja au michant temps que vai èstre aquí, planís lo que s'en vai, car lo temps que fugís èra bòn per totes e lo que ven es fach pas que per lo riche. Aussí pensa au malurós e ditz a Anneta, la brava serviciala de bailar una bòna sietada de sopa au trimardàs que picarà a la portalièira.

Es brava, la masilièira, e son còr se sarra tot plen de veire tombar las fuòlhas ; las fuòlhas de sos amorièrs, tant belassas au bèu temps, e qu'ara se passisson, se recauquivilhan, se destacan jot la butada d'un garbin fresqueiret e se vènon pausar, emb un planhum leugièr, sus la grava fina de l'alèia.

Es l'autonada, embé sas matinadas d'aigatge, embé sos delicioses calabruns... quora, darrièrs lo Clapàs, lo sorelh s'enfonza pauc a pauc, semblant un gròs irange, e que la tèrra qu'a lo ciel per miralh, consèrva la tinta de l'astre que morís, e comença d'ombrejar jot lo mantèl viulet de la nuòch.

Alòr es bèu lo mas ; fai una gròssa taca grisa, embarrada dins milanta colors. L'alèia d'un verd passit, das ametlièrs plornichoses, veuses de sas amètlas ; los amorièrs que clinan sas brancas, ié fan un tapís jaunet a sos pèses ; la figuèira ten son verd assombrit e quita penjar encara quauques fruchs escarnits per l'aucelilha.

Los boisses, sarrats e d'un verd que lusís, los laurièrs que còpan negre a costat dau miugranièr desabilhat de sa polida frucha a ratetas rojas, e que pren una tinta mièg-jauna se maridant ben embé lo guindolièr jaunissós. Lo guindolièr, aquel aubre a la rusca fendasclada e dura, a la cabeladura comola de ponchetas castanhas ; car es ara a l'autona qu'emb una barra anan brandir lo guindolièr per faire culida de son fruch ratatinat, que farà de bòna tisaneta per l'ivèrn.

Dins lo parc que pareis mai sauvatge, los que veson venir lo michant temps sans sanjar de pèl, es los pins ; los grands pins que semblan los gardas dau mas, e qu'embé lo molon de sas agulhetas verdas, se fan una perruca ondada, frisada, que jot la butada dau vent trai una melodia breçaira.

Lo ciprès, aquel grand pilata regde e tristàs, tant bèu jot nòstre cièl tant blu, acaba la parura mirgalhada dont se para lo mas.

Es bèla, l'autonada, e nòstres uòlhs quitarián pas d'admirar lo decòr fortàs de la natura... mès l'estèla se mòstra e nos ditz de dintrar, car una nèbla banhada nos enmantèla. Alòr, sonjarèls, nos agandissèm devèrs l'ostau ; e dins la granda cosina, una flambada de bòi que peteja nos rend un pauc risolhoses ; e vesèm dejà las lòngas velhadas, lo temps freg que s'acamina, onte farem coma los cats en nos amolonant tot pròche de la chiminièira...

Antau Jòrdi Maillet pintrava "l' Autonada", sason rèina de la campanha montpelhieirenca, cargada d'una majestat simpla, d'una noblessa e d'una doçor que la tendresa dau felibre podiá sentir e exprimir milhor que quau que siágue. En aqueste auton d'anniversari, pensam embé tristum au còr amairit que bacèla pas pus, als uòlhs clars que se son barrats, a la voètz musicaira que s'es amudida, au bèl escrivan que la tèrra e la lenga nòstras an perdut tròp lèu. Es per ié rendre l'omatge que conven lo milhor a-m-un poèta, qu'ensemble avèm virat uòi quauques pajas de son Librilhon de la Maselièira...

La pagina de Pèire Azemà

Las autras Cronicas radiofonicas de Pèire Azemà

Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX
Retorn a l'ensenhador generau