Lo Quinze de Janvièr de 1892, Joan Fornèl inaugurava lo N°1 d'un jornalet novèl: LA CAMPANA DE MAGALONA.
Explicava que seriá "lo jornal dau pòble montpelhieirenc".
Dins aqueste prumièr numerò i escrivián Carles Gròs, Francés Deseuse dich l'Escotaire, Pau Chassary jos l'escais nom dau Maselièr...
1892 es pas una data a l'asard, coma aquò: aquel an Carles de Tortolon e Loïs Amfós de Ròcaferrièr demissionan totes dos de sa carga de majorau dau felibritge. Es la rompedura entre lo movement lengadocian erudit, lucidament renaissentista, "panlatinista" e los amics tròp conservadors de Mistral, que se replègan sus lo miratge romantic d'una provença idealizada, dominant l'ensèms de las tèrras d'òc per drech de cap d'òbra. Rompedura nècia que la cultura d'òc ne patís encara au sègle XXI... E lo milhor es que sovent los mai acarnassits sabon pas d'ont ven aquela trencadura entre "provençaus" e "occitans". Ven tot primièr d'aquela Santa Estèla dei Bauç per la Pendacosta de 1892, ont lo "rude" Ròcaferrièr e los provençaus se desseparèron... e lo deliciós e amistós Tortolon i rendiguèt tanben son taulièr. Aitanben los remplacèron dos joves lengadocians de valor: Marsal e Perbòsc... E de tot segur, lo carcinòl Perbòsc perlònga la dralha renaissentista atrabalhida e saberuda dels dos grands montpelhieirencs...
Dins tot aquò nòstre pichon jornalet montpelhieirenc "anti-Ròcaferrièr" durèt quaranta-quatre ans... Fin finala, l'ensèms èra sens pretencions, èra solament una ocasion de mostrar que l'occitan èra viu e podiá s'escriure. De tot segur una autra filosofia que las mai ambiciosas publicacions de la còla de Ròca-Ferrièr (lo Felibritge Latin, Occitania, l'uòu de Pascas, La Revue des Langues Romanes...)... E se legís entre las linhas fins a 1907 lo verin d'aquela contèsta. Lo nom de Ròcaferrièr se i vei jamai: pas qu'un escais que i an trobat: "Robufèr". Aquò rebala pas totjorn naut. E lo dich Roburfèr i respond tot còp dins sos fascicles saberuts. Olimpian e sarcastic. Mas passem lis.
Que dins aquela Campana i trobam pasmens de causas deliciosas e requistas. Lo mai famós: las cronicas que i donèt l'Escotaire. D'assenhalar tanben Max Roqueta que i escriguèt en 1927 ( Annada XXXVIII, n° 377, 15 de decembre 1927, pp. 7-8. ) son prumièr tèxt "Lou paure ome e la Crous". E òc! E jot l'escais de Max Cantagril. Tot un programa per quau conois la seguida. Verd Paradís es ja aquí en jove grelh.
Mas mai que mai de cançons risolièiras, de documents a valor linguistica e etnografica... un tesaur ont lo lengatge de Montpelhièr es conservat per sempre dins l'escrich. E ont furgarem per vos ne bailar pauc d'a cha pauc la substantifica mesolha...
Un cònte deliciós signat "lo Pescaluna": Misèria.
Aquí per començar quatre autors que son fòrça legibles, fin finala:
Joan Fornèl (1865- 1941) : de redescobrir. Amorós baug de montpelhièr, de son istòria, de sa singularitat, e de son bèu lengatge (pas lo francés, l'òc). Una pròsa eleganta, de tablèus istorics que son de pichòtas belòrias.
Josèp Lobet (1874-1952). Exilhat a París, ont se mesclèt a l'aventura simbolista. E ont puòi fondèt los amics de la lenga d'òc, que ne sortirà puòi l'IEO de París. Son trabalh tant immens coma discret siaguèt decisiu per l'occitanisme a París, e per la quítia susvivéncia dau felibritge (ço escriurà L. Teissièr...) en 1940... Amic intim de Pau Valéry... Un grand escrivan oblidat, de redescobrir. En montpelhieirenc granat, e en provençau tot çò que se fai de mai refinat a l'epòca de Valèri Bernard, Sullí-André Pèire e J D'Arbaud. Un autre escrivan provençau que, el, faguèt son camin a París, André Chamson, ne dirà :" J'aurai passé ma vie en rapports étroits avec quelques uns des plus grands écrivains de notre époque. J'aurai connu, avec plus ou moins de familiarité, d'amitié réelle, d'intimité, Romain Rolland, André Gide, Roger Martin du Gard, Jean Schlumberger, Jules Romains, Georges Duhamel, André Malraux, James Joyce, Scott-Fitzgerald, Elya Ehrenbourg, d'autres encore, mais aucun d'eux ne m'a donné le sentiment de la perfection intérieure comme l'a fait ce poète presque inconnu en regard de leur gloire." (veire la notícia necrologica sus Josèp Lobet per Joan Lesaffre, amb bibliografia exaustiva).
E tanben : Esteve Delmàs dich Cacaracà. E Oscar Còsta, amb los autres poètas oblidats de Sant Andrieu de Sangonis que cantavan las flors. E Adrian Fedièra, Ipolit Messina, JE Castelnau, Francés Brousse dich Brosseton de las Arcadas, Gustau Thérond dich "Biscam-pas", Leon Rouquet, Joan Dumàs de Cornonterral, Josèp Lamouroux, "Iouiou de Lansargues" que nos cònta ja de corsas de buòus quitament abans 1900, Julian Arnaud de Lansargues tanben, lo Sauta-Ròcs de Sant Guilhèm dau Desèrt, Marc Rigal, Eleazar Miramond, Frederic Jallois dich "l'esquitlaire de Sant Cristòu", l'abbat LJ Gitarèu qu'èra capelan a Tiaret en Orania, Antonin Sarrou que representava lo Clapàs a París, Joan de Maubòsc, Mèstre Marc de Botonet, Balin-Balan, Audoard Marçal, Leopòld Carlièr, Leopòld Becièra de Seta, Zefirin Bedòs de Marselhan...
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX
Retorn a l'ensenhador generau