Las douléenças de dona Margarida
Le "Trilby", lutin des théâtres, paraissant le dimanche, dirigit per M. Ch Rochenat (qu'èra un escais-nom de Carles de Tortolon? ) publiquèt dins son N°3 dau 17 de Janvièr de 1856 "Las douléenças de dona Margarida", pichon tèxt patoés signat per Teodòr Ipèrt, de son mestièr comís drapièr. Ipèrt seguèt prumièr conselhièr municipau de Montpelhièr, çò que ié vauguèt d'èstre cònsol en Agost 1848. Moriguèt en 1860. Se conois d'el un autre tèxt "Lou vi dau Purgatouera" cònte en vèrs lengadocians, publicat dins la Revue des Langues Romanes (t XII de la tresena seria, 1884, p 177-196). Coma o desvolopa Ròcaferrièr dins son comentari dau tèxt, la lenga es pro francisada.
Ipèrt es representatiu de l'escritura occitana a Montpelhièr entre la granda revolucion e la de 1870, coma Teodòr Paulinièr, Leon Rovièira e Cesar Brun. Caudrà esperar Guiraldenc e mai que mai Brenguièr per que se cèrque una cèrta puresa de lengatge... que pasmens Fabre d'Olivet n'aviá donat l'exemple.
De qu'avètz, dòna Margarida?
Anem, per veire, calmatz vos,
n'es pas de la façon qu'òm crida,
quand òm n'es pas parmí de lops.
- A! monsur, s'èretz a ma plaça
cridariatz encara pus fòrt ;
escotetz m'un pauquet, de graça
e comprendretz que n'ai pas tòrt.
Sètz estonat de ma colèra;
se ma blamatz, fasètz pas ben.
Deuriatz pus lèu planhir la mèra
qu'a pas que de filhas sans sen.
Las milhonas son de vanitosas
que pòde pas pus governar.
De las veire tant orgulhosas
i a de qué me faire damnar.
Per ieu fau tot çò qu'imagine
que siágue ben forçant o doç
e tota l'annada m'esquine
per podre au mens ligar los bots.
Se l'una d'elas m'ajudava
per los afaires de l'ostau:
quand ieu petace s'escobava
la besonha anariá mens mau.
Mas pas du tot, mas peronèlas
que parvendrai pas a chanjar
s'ocupan raubas e dentèlas
mès pensan pas que fau manjar.
Pendent una ora, a sa levada
se plantan davant lo miralh;
chacuna, sans s'èstre asticada,
s'arrapariá pas au trabalh.
Los jorns, las fèstas, los dimenges
fau se coifar, 'liscar son peu
e faire téner per de penches
de chaca costat un bendèu.
Dau temps que me trobave filha
òm s'abilhava simplament;
per pauc qu'agèssem d'industria
a l'ostau tot anava ben.
Remplissiam pas nòstras comòdas
de chals, de raubas de tartan ;
laissàvem de costat las mòdas
que podián nos privar de pan
portàvem sarrafrònts, canhòtas,
uòi pòrtan pas que de bonets,
nos servissiam de matelòtas
ara fau pas que de corsets.
L'ivèrn aviam per abituda
de portar d'esclòps, de patins,
aquela mòda s'es perduda,
tot l'an ié fau de brodequins.
Nos estimàvem ben urosas
quand aviam una simpla crotz;
mès uòi per nòstras vanitosas
fau mòstras, chainas e bijós.
I o dise sovent: de grisetas
que, tot comptat, n'auràn pas res
quand pòrtan guimpas e manchetas
fan pensar mau mai d'una fes.
L'autre jorn, a la grand carrièira,
emb elas vau me permenar
me prenguèron per sa chambrièira
aussí vòle pas ié tornar.
Me fau pas fauta de ié dire
que seràn dupas d'aquel jòc
e que vodadas au martire
restaràn penjadas au cròc
qu'es pas los bonets en dentèla
que fan aprochar los partits
que quand los tons son sans ficèla
son pas que de còcha-marits.
Vos me disètz que soi cridaire
convène que n'avètz pas tòrt;
elas me tractan de rêvaira
amai benlèu soetan ma mòrt.
N'es pas possible que ié tengue
chaca jorn s'agrava mon mau
faudrà per fòrça que devengue
pensionària de l'espitau.
REVUE DES LANGUES ROMANES, 4e Série, t. V, 1891, p431-437: "une poésie Montpelliéraine de Théodore Hipert" per L. A. Ròcaferrièr.
Ròcaferrièr aconselhariá de corregir lo tèxt antau per èstre mai montpelhieirenc e mens patoés.
doleénças ---> dolenças
mèra--->maire
besonha. --->òbra
imaginar--->amaginar
pervenir--->arribar
chanjar--->çanjar
ocupar--->acupar
trobar--->atrobar
ramplir--->romplir
laissar--->daissar
portar--->cargar
permenar--->passejar
restar--->demorar
aprochar--->sarrar
devenir--->venir
laissàvem las mòdas ---> forviàvem las mòdas
quand òm n'es pas parmí de lops --->quand sèm pas au mitan de lops
aussí--->tanben
RF assenhala tanben un mot misteriós: "tons". Lo vèrs "quand los tons son sans ficèla..." significa per el: "quora las joventas an pas cap de verquièira, son pas que de caçaires de marit".
