Joan Maria Petit (1941-2020)

Joan-Maria Petit me disiá aquela pontannada sus la riba de l’abís, ont se profetizava que nòstra lenga e nòstra civilizacion s’anavan avencar sens escapa e per sempre. La França aviá retrobat amb de Gaulle sa fiertat e sa prosperitat e se podiá pas que siá res mai que una e indivisibla e de segur bailejada de dempuòi París. E qu’a sa periferia i aguèsse quicòm mai, èra inconcebable.

Èran un pichon rodelet de baugs que tenián targa sens tròp saupre ont aquò los aduiriá. Benlèu enluòc. Lo temps que Bernat Manciet e Max Roqueta assetats cotria dins un carri dins las colonas de Tarn a un acamp de l’IEO se demandavan de qu’avendriá de l’occitanisme se lo carri mancava un reviron e tombava dins la combassa. « Se lo carri tomba, i a pas pus d’Occitania », disián. E i aviá pas res de mai verai.

Es dins aquela pontannada adonc que Joan-Maria Petit èra dintrat en occitanisme. Per la pichona pòrta : passèt en 1959 l’espròva d’occitan dau bachelieirat, èra lo sol e unenc candidat dins tot lo país aquel an d’aquí. De tant que se’n parlèt dins lo jornau. Un jove occitanofòn de naissença qu’aviá descobèrt lo sentit de la dignitat de la lenga en ne rescontrant un amorós baug sonat Ives Roqueta. Lo tèxt que Joan-Maria aviá comentat au bac èra « lo sabaud » de Max Roqueta. Sabètz : « perque sos uòlhs s’enclausisson de luna… ». E Max aviá legit lo jornau e aviá volgut rescontrar aquel jove, e lo benastrugar. Acomençament d’una amistat de tota una vida.

S’i èra atrobat amb un fraire d’èime, pas quau que siá : Joan Bodon. Èran dau meteis temps e se vesián sovent. Bodon, ço disiá Petit, èra fòrça supersticiós e que son amic aguèsse de peu ros lo trebolava. Aquò marcava qu’èra de la parentèla dels dracs, ni mai ni mens.

Petit èra montat a Clarmont ont Bodon trabalhava d’aquel temps e s’i èra retrobat au mitan dau « Libre dels Grands Jorns ». Bodon li aviá presentat lo curat de Foncotut : aquel capelan descapelanat que frequentava amb el las polidas figurantas de nuòch de la Plaça de Jauda.

Estudiant a l’Escòla Normala (1959) puòi a la Facultat de Letras de Montpelhièr fai aquí son camin dins lo domèni de la dialectologia romana. Contava amb plaser l’anecdòta de l’espròva d’ « Etudes Languedociennes » que passèt en 1965 jos la direccion de Robert Lafont que veniá tot bèu just de far son intrada coma ensenhaire a l’Université Paul Valéry en 1964. Èran dos candidats, el e son amic e quasi fraire Joan Bodon. Lo subjècte : « Goudouli est-il un écrivain populaire », escarrabilhèt Bodon, que veniá de publicar son « Livre dels Grands Jorns » (1964). Joan-Maria Petit apondiá qu’aviá batalhat regde per que se publiquèsse « Lo libre de Catòia » (1966) que de segur estimava coma un « libre immens » mas que lo comitat de lectura de l’IEO d’aquel temps fonhava de lo far paréisser. D’aquel temps publica son primièr reculh poetic « Respondi de… » dins una colleccion novèla de polida presentacion (Movement de la Joventut Occitana) que publica au meteis temps un autre novèl joine prometeire, Felip Gardy (« L’ora de paciéncia »).

L’occitanisme d’aquelas annadas 60 ribejava lo fons dau desespèr. Es lo temps que Bodon pagelava la prigondor d’aquel abís e escriviá de causas coma « tot un pòble nos renega, la flor se passís a l’òrt ». Mas èran quauques uns maudespièch de tot aquò a i crèire e a s’entestardir. Bodon, Petit… E Lafont de segur que capitèt aquel pichon miracle de rempeutar l’occitanisme sus la mòda intellectuala dau moment qu’èra lo gauchisme marxista leninista, e subran, embelinat per la votz de la Nòva Cançon, lo país d’òc redescobriguèt son existéncia, e s’acaminèt a bèl èime fins a las annadas Mitterrand ont aquel immens enflambament s’atudèt subran cap e tot.

1968-1981 : d’aquel temps flame de l’occitanisme datan una tièira de reculhs de poèmas : « Poèmas per carrièras » (1970), « Ni per vendre ni per crompar » (1971), « Lo pan, la poma e lo cotèl » (1972), « Sembla-nom escobilhat » (1973), « Non aver o èsser » (1975), e tanben, pichona belòria bibliofilica « Bestiari, aubres e vinhas » illustrat per Pierre François, en cò de Vent Terral (1978), e que Patric ne metèt d’unes tèxtes en musica.    

Joan-Maria au mitan de tot aquò s’enamorava de la filha de Carles Camprós, que d’annadas puòi sos uòlhs beluguejavan quand n’evocava la beutat encantadissa ; e veniá de segur un eretièr esperital privilegiat d’aquel actor màger de l’istòria dau movement occitan.     

Mas dins aquelas entremièjas Carles Camprós perdiá la vista e podiá pas pus legir ni escriure. Enrondat per l’afeccion dels sieus demorava a l’ostau (defuntarà pas qu’en 1994), e podiá pas pus participar a aquel reviscòl que tota sa vida aviá batalhat per lo far venir. Sos companhs de lucha de mièg-sègle se desolavan de lo veire envolopat viu dins un lençòl d’oblit. E Petit o sentissiá parièr, de segur, crudelament. Èra tròp injust.  

Mas es aquí que Max Roqueta dintrèt en scèna. Max qu’aviá sovent dich antan a Carles : « siás nòstre cap de jovent ». Venguèt a Joan-Maria : « Te cau editar Camprós. Au Conselh Regionau t’atrobarai de sòus ». Verai, Max qu’èra estat un dels militants tot primièrs de la SFIO e puòi dau Partit Socialista sabiá a aquel moment a quana pòrta caliá picar, e poguèron far editar l’òbra poetica complèta de son vièlh amic[1] e un omenatge[2]. Aquò siaguèt l’espelida de las edicions « Occitania », qu’omenatjaràn tanben Leon Còrdas defuntat dins aquelas entremièjas[3]. E de fiu en cordura un autre autor marginalizat per l’occitanisme de son temps poguèt tanben èsser publicat per aquelas meteissas edicions qu’aviá butat a far nàisser, es Max Roqueta meteis. Pareguèron antau en 1985 : « lo Miralhet », en 1986 : « lo grand teatre de Dieu » e en 1987 « l’uòlh dau cat ». La granda represa de paraula de Max après una longa trencadura. Joan-Maria Petit ne siaguèt un dels empusaires, o tène de la boc adels dos protagonistas.

Malurosament es Petit, a son torn, que se cala per un brave brieu, aclapat per de mauparadas terriblassas a la fin de las annadas 80. Caudrà esperar un polit jorn de mai de 2004 qu’una jove estudianta escarrabilhada sonada Aurelià Lassaque se rendèsse a son ostau per l’entrevistar. Florian Vernet li aviá aconselhat de legir Petit, qu’èra segon el « un dels mai grands poètas dau sègle ». La jove fadarèla rescontrèt lo solitari desconsolat qu’aviá « un còr d’aur et banhava dins l’aureòl de fumada espessa destjada per son tabac caporal dau parfum rufe ». E subretot destosquèt lo tesaur : 30 ans de poèmas inediches… Que se carrèt de prepausar a d’editors. En 2005 pareguèron « Nòstra Dòna dels espotits » (Letras d’Oc) e « Petaçon » (Jorn). « La font dau dedins se tornèt metre a rajar », coma vint ans aperabans per Max Roqueta. Joan-Maria se podiá pas pus calar, tocava un public afeccionat, publicava a de reng de libres de poèmas en occitan. Un novèl biais, un pauc anonciat per son « Bestiari » de 1978. Tot simple, just, pertocant, que vai drech au còr dau legeire : « de poèmas micuts, redons coma de pans de bòria […] dins una lenga caparruda »[4] E seriá dificil de pas veire dins la poesia d’Aurelià Lassaque la marca d’aquela cèrca dau dire just e linde que vos trai dins una mena d’encantament duradís. Joan-Maria, de segur, a fach escòla. E s’o ameritava.

Cau ajustar qu’au fons de la dereliccion una votz venguda d’alhors aviá tanben rejonch Joan-Maria Petit, una votz qu’anava lo prene tot entièr, sens que s’i foguèsse esperat de cap de biais, e l’abrivar sus un camin ont sa vida retrobava un sens e la lutz. E aquela lutz banha sa segonda rajada de poesia, la dau sègle XXI. Fasiá allusion a aquel camin de Damàs. Subran la sonada de Dieu l’aviá subrondat, s’èra engatjat dins la glèisa, èra estat ordonat diacre. Fasiá de prònes de tria : « ai pas cap de meriti, èra mon mestièr de parlar, ère professor », disiá quora lo congratulavan per la qualitat de sa dicha.

Que dire de mai ? Joan Maria « escriviá de poèmas ont los aucèls cantavan / d’arbres-poèmas ambe d’amor a cada fuelha »4. E aqueles poèmas banhan « dins l’embelinament del mond ». Los podèm legir e relegir. Ne giscla una fòrça que nos reviuda.

Joan-Frederic Brun

(OC  N°136, XIVena tièra, Març de 2021 pp 23-26) 

çò qu'escriviái en mandant mos tèxtes:

Adieu amic

aquí donc los 4 tèxtes de critica anonciats. De mai tròbe de Joan Maria Petit un poèma inedich que me dedicava en 2010. Me sembla qu'a pas jamai paregut, e de mai es estonant, se despinta en trin d'atraversar la mòrt...

aquel poèma inedich figura a la seguida d'aqueste omenatge dins "OC" N)136 de 2021 p 27

Retorn a la pagina de l'autor
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI
Retorn a l'ensenhador generau