Joan-Antòni Peiròtas (1813-1858) : un poèta religiós engatjat
una lectura per Joan Larzac
Peiròtas: una arma de fuòc, un caractèr entièr, la generositat, la
sensibilitat, una fe prigonda, lo desir brutlant dau progrès social.... Cossí
aquel poèta auriá pas agradat a nòstre amic Joan Larzac?
Aitanben ne fai una interessanta lectura dins son '" Anthologie de la
poésie religieuse occitane ", Privat Ed, 1972. Ne reprenèm los
passatges interessant, amb dos poèmas qu'illustran aquel aspècte de l'òbra
dau "poèta-tarralhièr" de Clarmont...
Lo Crist de Peiròtas, terralhièr de Clarmont dins 1'Erau, e
discípol de Lamennais, èra benlèu tanben tant siá pauc sens-culòta. Crenta
pas de lo comparar amb Socrates, e mai sens se'n mainar a 1'ideal de la
Revolucion francesa: trobam dins lo meteis poèma la santa egalitat, los
precèptes de tolerància, d'amor e de fraternitat, e la crotz, aubre de la
libertat!
Paures obrièrs, serai vòstre poèta
fau cada jorn per vautres de preguièiras,
sètz lo sujèt de ma meditacion
seretz totjorn mos amics e mos frèras
car totes sèm enfants del mème Dieu
.......
(pus luònh, après aver parlat dau nimesenc Bigòt, el tanben precursor de la renaissença dau sègle XIX, Larzac ne tòrna a nòstre poèta tarralhièr)
Bigòt es encara un poèta-obrièr. Coma Peiròtas, a meditat
sus la condicion dels trabalhaires: " Lo trabalh dau paure es la richessa...
Lo trabalhaire, amb un fiu d'aur cordura pòble a pòble e frontièra a
frontièra ". Coma lo clarmontés, a meditat dins 1'Evangèli las parabolas
del Bòn Samaritan e del Marrit capitalista, amb la morala que ne tirava sa
mameta :
" Ma grand me diguèt 'ncara: Au camin de la vida
fau que lo dever marche en abans dau plesir;
non fau pas èstre sord quand lo malurós crida
ni per faire 1'aumòrna èstre pigre o mosit;
... se tenèm de varlets saupeguem li pagar;
...d'autri segur, mon Dieu, vòlon pas lo partatge,
mai fan landar son fuòc di gavèls dau vesin. "
Peiròtas ne tirava una leiçon mai dura: " Lo riche a
dins l'infèrn una plaça segura, lo Lazar es al cel ". Temperament
tranquil, se seriá pogut dire d'el coma o diguèt Bigòt de son mèstre d'escòla:
" Era bòn coma lo bòn pan ". Mena una vida sens rambalh:
" Dins ma simpla botiga
onte fau mon trabalh
planhe lo que s'intriga
un pauc tròp aiçaval.
En faiçonant 1'argila
de las mans e dels pès
medite 1'evangila
e sos consèlhs de pètz. "
E pasmens aquela lectura 1'anava menar mai luònh que de
compausar - aquí mai se capita amb Bigòt - de pregàrias d'enfant: legís la
vida del trabalhaire en transparéncia dins la vida del Crist :
" Qu'es triste lo destin del paure proletari !
es totjorn mespresat e totjorn malerós.
La crenta de la fam ne fa lo tributari
dels grands - e novèl Crist, coma el pòrta sa crotz!
Lo Crist èra saludat rei
quand jonhián 1'insulta a 1'audàcia,
aqueles qu'en siblent sa lei
venián li escupir sus la fàcia:
Siás pire, obrièr, de nòstres jorns,
siás sens Simon que t'acompanhe,
sens vèrge per secar tos plors ! "
Atanben, s'acontenta pas coma lo brave Bigòt de saludar la
dignitat del paure, car l'aur e los joièls del ric " is uèlhs de Dieu son
pas tan bèus que lo degot que penja au frònt di trabalhaires " : contra
" l'egoïsme que rosiga l'umanitat " e " l'eternèl macairisme
que per lo paure es sens pietat ", n'apèla a la revolucion, qu'apèla
" la guèrra del Crist ".
LO CRIST
O Crist ! O redemptor del monde,
En te celebrant dins mos vèrs
Que ton sang encara m'inonde
Coma inondèt tot l'Univèrs.
De vibrar ma lira comença:
Anem, dins mon còrs exaltat,
Vèrsa-li ta pura semença
D'amor e de fraternitat.
Filh de Josèp e de Maria,
A tu salut, lausenja, amor!
Un sègle plen de barbaria
Sorís quand reçabes lo jorn.
L'Error, sos sedusents fantòmes,
Retenguent lo Monde atristat,
Estofavan, permièg los òmes,
L'amor e la fraternitat.
Mas grandisses, creisses en atge,
E te lanças deus l'avenir,
Afin d'espotir l'esclavatge
D'un monde que vòl rajoinir...
Per tas paraulas tan sublimas,
L'òme compren sa dignitat,
E cherís tas nòblas maximas
D'amor e de fraternitat.
E coma Socrates lo Sage
Amic de la sana rason,
Que perdèt pas mème coratge,
En beguent lo fatal poison,
Als òmes, Enfant de Maria:
Prèchas la santa egalitat,
L'estacament a la patria,
L'amor e la fraternitat.
Mas los farisencs egoïstas
Ambe los doctors de la lei
Disián: " Lo pòble aurà de vistas,
Proclamarà lo Crist per rei,
Al pòble acablat de sofrenças
Lo Crist inspira ambé bontat
De precèptes de tolerença,
D'amor e de fraternitat ",
E per los òrdres de Pilata,
De soldats, remplits de corroç,
Agèron l'arma scelerata
De t'estacar sus una crotz.
O Crotz! Monument lo pus digne,
O Crotz! Aubre de libertat,
O Crotz! A mos uòlhs siás lo signe
D'amor e de fraternitat.
Dins pauc, l'univèrs s'illumina
Del fuòc de tos darrièrs sospirs,
E la tèrra per ta doctrina
Encara enfanta de martirs.
Coma eles mon arma es ravida
Dels reis brava l'autoritat,
E ma morala es per la vida,
D'amor e de fraternitat.
PROFECIA
A! Que l'avenir s'aleugièire!
L'òme dins tot çò qu'a plan vist
Encara dobta e vòl pas creire!
Qu'espère! E benlèu poirà veire :
Proclamar la guèrra del Crist!
Lo pòble es las de sa sofrença;
n'a pas son pan cada jorn
En esperant sa deliurança,
Son arma qu'a set d'esperança
A set de justiça e d'amor!
Lo bonur per el es postiche;
Sos rèves pòdon pas brilhar.
E çò que despensa lo riche
Per li far veire qu'es pas chiche
N'es pas que per l'umiliar!
Per el pas ges de joissenças!
Per el, chagrin, pena e dolor!
Per el, lo fais de l'indigença!
Per el, del riche l'insolença!
Per el, l'espinha e pas la flor!
A! Que l'avenir s'aleugièire!
L'òme dins tot çò qu'a plan vist
Encara dobta e vòl pas creire!
Qu'espère! E benlèu poirà veire
Proclamar la guèrra del Crist!
Retorn a
l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a
l'ensenhador de la literatura dau sègle XIX