Endemans de fèstas Après
los jòcs Megalesians Roma s’èra despertada trebola e entrepresa. Una patz
susarenca s’apodessava sus las carrièiras ont anavan e venián, risentas,
bruchosas, las chormas guerrejairas de Clodius. Que fasián lusir dins la
sorelhada l’acièr de sos cotèls e de sos glasis. Roma èra, causa pas jamai
vista, governada per un solet consul. Lo Senat se recampava pas pus jot las
vòutas de la Curia. E, cadun o vesiá, la ciutat s’atrobada liurada au poder de
tres òmes : Cesar, Pompèu e Crassus. Que semblavan ara s’acordar coma los
melhors amics de la tèrra, maudespièch de totas las contèstas qu’avián pogut
aver antan. Ciceron
èra pas demorat longtemps a Tusculum. Aviá pres lo camin d’una autra de sas
villàs, aquela d’Antium. En riba de la mar, a una jornada de chival de Roma.
Aquí tanben gardava una rica bibliotèca. Los jòcs de la lutz sus la mar e la
serenitat au mitan de sos libres. Coma a Tusculum, i passava d’oras. Se los
fasiá legir per sos esclaus. Ne desrotlava los ròls a bèl èime per lo plaser de
veire desfilar tant de paginas calligrafiadas en encre de sépia. Ensajava
encara de legir lo tractat de geografia de Serapion, mas i capitava pas.
Impossible. Li bailava las endormidoiras. Caucanha, passava a quicòm mai. De
fina escritura atica, los darrièrs tractats de filosofia neoplatoniciana
venguts d’Atenas, e que saborava a bèles paucs coma mangisca rica e requista. Aquí,
breçat per lo cançonejar dau ventolet dins la rama, somiava a l’anar dau mond.
Amai se podiá pas reténer de pensar a Roma tot lo sant clame dau jorn. Escriviá
e tornava escriure a Atticus, que sabiá qu’èra un amic car de Clodia e de sos
fraires. Li demandava de nòvas de la ciutat e dels Claudii. De qué fasián, de
qu’engimbravan ? De costuma èra lo revèrs d’aquò, èra Atticus, savi
discípol d’Epicur, que s’atrobava luònh dins son iscla grèca, o dins son ostau
d’Atenas, e que recebiá de Ciceron de lòngas letras plenas d’èime e d’ironia
refinada que contavan la vida de Roma. Ara aquò èra Ciceron, filosòf retirat
sus sas tèrras, que recebiá d’Atticus las nòvas detalhadas de çò que se
debanava dins la capitala dau mond. *** Antium
en riba de la mar esbarluganta de rebats. Lo pòrt antic enrondat d’ostaus
blanquinèls. La doça caranchona de las auretas. Los tres temples quilhant sas
nautas colonadas ont jogavan los rais de sorelh dins l'embriaguesa de l'auba. Dins la bibliotèca ont
vanelosament espiava las èrsas marinas en son balèti cambiadís, Ciceron se
laissava anar a la pigresa. Aviá pas pus gost a res. O escriviá a Atticus:
« me soi laissat agantar per lo fenhantitge, de tant que pòde pas pus
me'n despescar. Per passadas legisse, e aquò's mon bonur, vist qu'ai a Antium
la pus requista bibliotèca dau mond. Tot còp fau lo compte de las èrsas sus la
mar. Car lo temps es pas bòn per pescar. Lo trabalh me ven en òdi e aquò's un
pretzfach demasiat aquel tractat de geografia que voliái far. » Adonc anava passejar long
de la mar e la mar fernissiá dins la lutz de la prima coma una pèl d'aimadoira
alisada. Davant aquel miralh d'eternitat Ciceron soscava a la fugida dau temps.
E tanben a son immobilitat escaluganta. La originas d’aquela
ciutat vòlsca se perdián dins la nèbla dels sègles, pro de temps abans que
Romulus e Remus non aguèsson popat dins la cauna en riba de Tibre lo lach de la
loba e non aguèsson establit a cima dau Palatin lo vilatjon qu'anava puòi se
sonar Roma. La capitala dau mond èra pas
que palús e sèrras aboscassidas, dau temps que de naviris anavan e venián dins
lo pòrt d'Antium. De mièg-dieus avián plantat bordon aquí, als temps
treslusents de la legenda. Antiu, fiu de la divina Circé que cambiava los òmes
en porcèls, e dau rusat Ulissi. Puòi Anquís, filh d'Enèu, que n'aviá fach una
vertadièira vilòta. Un pòrt que comerciava amb tota Miegterranèa e
qu'arrenguieirava fierament una flòta poderosa de galèras de combat. Lo filh de Circé. Circé
es un personatge de l'Odissèia qu'enfachinava tant e mai son amic Atticus.
Anatz saupre perqué. I vesiá una allegoria de la femna, de tota femna, ni mai
ni mens. Ne podiá discorejar a bèl esprèssi. N'aviá quitament escrich de
vèrses, d'examètres grècs elegants e trebolants. Circé a cima de son estament
de diva, tota poderosa, cambiant los òmes en porcèls. E pasmens doça, corala. E
escapèt pas a la malediccion que fai cabussar las femnas de son pedestal de
diva dins lo fangàs tristós de la condicion umana: l'aigardent sauvertosa de la
carn mascla, que liga la femna dins las cadenas d'una esclavitud tragica. Que
la trai indefugiblament dins lo malur. Malur que butèt a la mòrt, se ditz, la
divina Safò, quora quitèt de s'enamorar de sas doças companhas perfumadas e
subrebèlas e s'anèt estraviar dins lo desir d'un mascle rufe e maufidèu coma o
son totes: Faon. E aquò l'aviá traguda a la mòrt, s'èra escampada dins l'aiga
dempuòi la cima d'un bauç. Las Amazònas d'Esquitia avián una paur espectaclosa
d'aquela descasuda qu'amenaça tota femna coma lo talh de l'espasa penjada subre
lo cap de Damoclés. Lo mascle, èra per eles l'enemic cap e tot. Amòr qu'èra
portaire d'aquel estranh verin que s'enfusava dins tota sa carn feme e i trasiá
una rosegadura de desir de non jamai garir que las aflaquissiá e las trasiá en
alhas a bas de son pedestal de divessas. E Ciceron, se remembrant de discutidas
finament filosoficas e tanben risolièiras amb son car Atticus, soscava a aiçò
en campejant sus la sabla d'Antium, davant los belucs viradisses de la mar
d'Abriu. La Circé imperiosa e
doça, diusenca cap e tot, qu'es resconduda misteriosament dins la carn sublima
de cada romana. E ne fai una sobeirana. Sus un pòble de porcèls bramaires
qu'ela, a son reglet de diva, aborgalís. Mas la diva demòra a la mercé d'un
Ulisses que passarà per aquí a l'azard de las navigacions de la vida, e la
cambiarà de diva en femna amorosa, per son malur. Dins l'esperit vanelós de Ciceron
passejant a ras de las èrsas cantairas, Circé preniá de visatges. Clodia, de
segur. Cossí non somiar de Clodia, lo cimèl de la beutat e de l'elegància, de
l'ausardiá, de l'intelligéncia, de la sensibilitat artistica. Que dins son
escach de porcèls adomergits comptava lo valent e menèbre Metellus, l'afemelit
Catul, lo lutrat Coelius Rufus, e quitament, se disiá, lo genial e irresistible
C. Julius Caesar. Mas Ciceron en pensant a Circé pensava tanben Terentia, sa
Terentia Tullii, sa molhèr, que reinava sus son ostau en sobeirana imperiosa,
treslusent sorelh de carn bruna, fuòc sauvatge d'un agach de negrenuòch,
perfums, sorires, bèbas de mesprés, rire coma una musica escaluganta venguda
d'en quicòm mai. Terentia, son aligada dins la lucha de la vida. Amazòna
reguèrga e sempre auturosa, e pasmens cossí prene la pagèla de çò que li deviá
el de sos succèsses politics, de la capitada de son consulat passat. Terentia.
E tanben d'autras femnas: Moecillia, Servilia, Pomponia. La divina Circé èra
pas embarrada dins lo musiquejar dels vièlhs examètres omerics, èra viva,
misteriosament, dins la carn fernissenta e dins l'èime dominator de las
romanas. De tota femna benlèu, anatz saupre. E Ciceron contunhava son
camin. Anava remirar la blanca faciada dels temples, quilhats per d'aut de la
mar sus los rocasses, alisats per lo vent, tremudats en carn viva per la
mirgalhadura variadissa dels rebats sus la mar. Lo temple de las Doas
Sòrres, d'en primièr. Per d'aut lo pòrt ont se balancejavan dins sa sòm de
claretat las galèras. Las Sòrres qu'èran las doas formas de la Fortuna, Fortunae
Antiates. Doas estatuas grandosas e subrebèlas que se quilhavan aquí
dempuòi de sègles sens nombre, benlèu dempuòi los temps de Circé e d'Enèu. Una
de las Fortunas portava lo bonur, se sonava Felix Fortuna. La Fortuna
urosa. L'autra representava l'astrada que te pren dins son rag de flume
irresistible e despietadós e te pòt esbrigalhar coma un topin de terralha. Èra Fortis
Fortuna. La Fortuna Poderosa. E se disiá qu'antan los Etruscs veneravan
aquelas doas Fortunas jot un sol visatge, la diva de l'Astrada bòna o marrida, Nòrtia.
E los fidèus que venián a tropeladas interrogar l'oracle de la dieussa èran
dins aquel èime: per eles la dobla diva èra pas qu'un sol principi, capable de
vos far conóisser la felicitat o lo malastre. Fortuna Antiat. Ciceron dintrava pas dins
lo temple de las doas Sòrres mas s'assetava sus lo davant, sus los degrases de
marbre, per espiar longament la mar, ont legissiá l'incertesa e la vanitat de
totas nòstras astradas omenencas melhor que dins l'enigma de ges d'oracle. E puòi i aviá d'autres
temples. Esculap, lo dieu qu'ensenha cossí sanar las las marranas e las rèbas.
E mai luònh, a cima d'un rocàs batut per las èrsas, lo sobeiran de las mars
semas o tempestosas, Neptun. Asorat per de tropeladas de fidèus dins un immens
santuari de marbre qu'escandilhava amont dins lo fuòc de las sorelhadas. E Ciceron ribejava lo
pòrt, aquel pòrt qu'aviá tengut tèsta a Roma, dau temps que Coriolan aviá levat
d'armadas contra sa quita ciutat. E somiava als naviris d'adés, que sos ròstres
de proa, beluguejants d'orgulhança, n'èran estats destrencats a còps de manaira
e carrejats en grand trionf de victòria fins au forum, per venir i asornar la
tribuna ont los orators fasián restontir son bèu dire. Quant de còps Ciceron
s'èra pas quilhat sus la tribuna dels Ròstres, fer i far clantir son vèrb
miraclant? Los ròstres d'Antium lo sovenir gloriós de Coriolan vencit adés per
Quintus Capitolinus. Lo pòrt semblava tan quietós pasmens. Tant de glòria e de
furors passadas e ara la flatinga dau vent marin e la dança oblidosa de las
èrsas. Un moment d'encant èra
per Ciceron d'anar puòi s'atardivar sus lo forum per i charrar amb lo mond de
l'endrech. Qu'avián pro d'èime. Èran corals, risolièrs, raiants de doça gaug de
viure. Ni que lo recòrd de las ancianas guèrras contra Roma laissèsse un
sovenir amarejant que mai d’un còp recalivava. Antium se remembrava d'èsser
estada ciutat sobeirana, quitament abans la fondacion de Roma, e d'aver tengut
tèsta a sa poderosa vesina. Dau temps de Coriolan, de segur. Mas tanben
vint-e-cinc ans aperabans, quora s'afrontavan los partidaris de Marius e
aqueles de Sulla. Antium aviá sostengut Sulla e èra estada chaplada per Marius,
despietadosament. E Ciceron aicí, lo mond lo vesián pas coma un roman d'a fons,
ni que siá estat consul. Èra d'Arpinum,
aquela vilòta pròcha enfre tèrras quilhada sus un sèrre ribassut. Aquò los
afrairava. Alara nòstre orator
s'assetava jot las colonadas dau forum, a quauques passes dau pòrt, e charrava
d'oras amb lo mond d'aquí. I atrobava un agrat que non sai e o ditz longament a
Atticus dins una letra. « Aquò
finís que sabe pas mai se plantarai pas bordon aquí a Antium e s’i passarai pas
tot aquel temps de lanha. Aimariái melhor, o jure, èsser estat duumvir
dins aqueste vilatge que consul a Roma. Tu coma siás mai savi que ieu te siás
alestit un recatador a Butròta. Crei me pasmens, la diferéncia es pas tan
granda entre ta vilòta e ma nòbla ciutat dels Antiats. T’imaginariás saique pas
que tan pròche de Roma s’atròba de miliassas de mond qu’an pas jamai vist
Vatinius… Qu’aicí digús ven pas me ficar
en caire e que totes m’afeccionan ? Aquò’s aquí, solid, que fariá bòn de
far de politica. Enlai, o pòde pas pus. Amai non o vòle. »… Pas
pus far de politica, çò disiá. Un pauc coma l’ibronhàs que vos conta que beurà
pas pus res que d’aiga. Per son malur, nosautres o sabèm, Ciceron contunharà de
s’entrevar de la destinada de Roma. Fins au còp de glasi qu’acabèt sa destinada
e ne copèt lo fiu. Aitanben
nòstre mèstre dau bèu dire subran s’atrobava una autra ocupacion, e i metiá tot
son encant. Escriviá de retraches satirics canins. « M‘entrevarai,
mas aqueste còp serà pas que per tu solet, d’istorietas dins la manièira de
Teopomp o mai pebradas encara. Desenant
redusisse ma politica pas qu’a aiçò : asire los maufarasses, los asire
sens ges d’afiscament, mas pro per atrobar mon agrat a ne far la
pintura… » ** Los
maufarasses, disiá. De nòvas d'aqueles, coma èra de bòn esperar, n’arribava de
Roma de contunh, portadas per de joves esclaus escarrabilhats e ceremonioses.
De nòvas que cremavan au lum, coma se ditz. Clodia, d’en primièr, amorosida
coma pas jamai, que s’estorrelhava dins los delicis d’una passion brausenta amb
son jove orator e galant dançaire, qu’aviá l’atge d’èstre son filh, Coelius
Rufus. Bèla amor sorelhosa. Ciceron se congostava de saupre que son jove
escolan levava de caçòla dins la mofla jacina de la divessa l’insolent
versificaire transpadanenc G. Valerius Catullus, aquel jove galichon mausapiós
que, ara qu’i tornava soscar, se mainava que l’estimava pas gaire. La safranosa
Clodia, dicha per escais Boopís, èra un personatge que lo trebolava, e
se despachava de dire que l’aviá en òdi per pas laissar s’engulhar dins sa carn
una estranha fernison qu’èra tot lo contrari de l’òdi. Mas
de segur çò que fasiá venir mai de laguis a Ciceron, aquò’s Clodius. Aqueste,
ara, se sentissiá pas pus dau tribunat que li escasiá porgit sus un platèl
d’argent per los triumvirs. Clodius lo plebeian. Ciceron aviá de mau a o
encapar. E de tot biais compreniá ben lo manipòli. Dau temps de son consulat,
Cesar aviá un tribun de la plèba qu’èra a sa devocion, aquel amòrri que li
disián Vatinius e que sosteniá d’a fons sa politica. Li permetent antau de se
trufar dau Senat. Mas a comptar dau 9 de Decembre aquel Vatinius quitariá sas
fonccions. Ara se sabiá qu’aquel que li succediriá seriá Clodius. Clodius seriá
a Roma lo braç de Cesar mentre aqueste se n’aniriá en proconsulat luònh
conquistar glòria militara e riquesas. Marrit afar per Ciceron, de segur.
Clodius que l’asirava tant e mai li deviá alestir de marrits desaguicis de son
biais, se sap pas quanes, mas se podiá comptar que serián pebrats. O
escriviá a Atticus: "quana mena de tribun s’endevendrà nòstre prèire de
la Bòna Diva? ". Prèire de la Bòna Diva, vejaquí un polit escais-nom
per s'esforçar de rire de çò pus desagradós. Clodius, "Sacerdos Bonae Deae", de
verai, o èra estat d'un cèrt biais. Amai. Travestit en jogaira de flaüta, amb
l'estigança de gostar dins la jacina de la quita femna de Cesar, Pomponia, las
mai doças delícias. Mas aquò èra estat denonciat a bon drech coma sacrilègi
abominable. E l'afar de fiu en cordura aviá vaugut a Ciceron l'òdi mortal dels Claudii.
E subretot dau boleguiu Clodius que ara s'apreparava a téner dins sas mans la tribunicia
potestas, la poténcia tribuniciana. Un poder immens. Lo tribun de la plèba
se sap qu’es aparat per una lei sagrada (Lex Sacrata), que ne fai un
personatge intocable (sacrosanctus). Quau s’endevenguèsse de li far de
mau deu èsser aucit per cada ciutadan roman que lo crosarà sus son camin.
Aquò’s un dever civic. Los consuls qu'an lo poder absolut, l'imperium,
an l’obligacion absoluda d'aparar sa vida per totes los mejans. Dintre las
muralhas de la ciutat, lo tribun de la plèba es lo mèstre. Quitament los
consuls an ges d’autoritat sus el. E Clodius anava èstre aquò per l’annada
avenidoira, a la seguida de Vatinius. Òc, quana mena de tribun s'endevendriá
nòstre Sacerdos Bonae Deae, e subretot de qu'anava atrobar de bistòrt
amai de verinós per tirar son revenge de son enemic Ciceron? De segur, amb sos
fraires e sas sòrres, dins l'eleganta villa de Solonium ont se recampava
gaujosament tota l'orgulhosa e bufalièira genòria dels Claudii, se deviá
parlar dau fin discorejaire, e quasiment dins sa cabeça aiceste los ausissiá en
imaginacion que s'escacalassavan de gaug en enzengant per avanças las marridas
trapèlas ont l'anavan far cabussar. E aquò li trasiá las tressusors. Aitanben
asondava de letras anxiosas T Pomponius Atticus, qu'èra a l'encòp son amic mai
segur e mai pròche e, o avèm vist, un pròche afeccionat dels Claudii amb quau
aviá pas ges de contèsta. E subretot, o avèm vist, un familiar de la divina
Clodia amb quala passava cap e cap de vespradas de fina discutida literària o
filosofica, d'aitant mai deliciosas que s'i mesclava lo trebolum gostós d'una
entenduda d'ancians aimadors. Qu'ara ne demorava pas qu'una amistat franca,
destibada, tota teissada d'admiracion recipròca. E Clodia èra parlaira. E mai
aviá enveja de parlar. Ara, de saupre se tot çò qu'escutlava ela a Atticus
entre dos sorires complicis e tres guinhadas desaviantas de bleuja negror,
cossí saupre s'èra vertat o messorgassa? Atticus analizava dau mai finament que
podiá lo pus tèune ferniment de las parpèlas, la pus mendre de las inflexions
de la votz melodiosa, per ensajar d'o revirar en informacion veraia. Una
prumièira causa que semblava relativament segura aquò's que Clodius, aquel
mostre, ne fasiá bravament tròp. E qu'aquò acomençava de desagradar majament a
Cesar meteis. De tant qu'aiceste li aviá
semondut una esposcada de prumièira borra. Ciceron ne tirava d'espèrs baugs. Se
l'entenduda entre aqueles dos ambicioses desvergonhats èra ara rota, e que
Cesar sens Clodius tant coma Clodius sens Cesar s'anavan atrobar d'ara enlà
despoderats. Aquò laissariá benlèu los Optimates auborar lo cap
tornarmai e de far targa als Populares. Òsca. Perspectiva agradosa que
tirava un sorire a Ciceron dins son suau recatador enflorit d’Antium. Se
s’afrontèsson, coma doas sèrps, aquel Clodius e aquel Cesar ? Mas caliá
comptar amb l'intelligéncia dels dos. Es una causa que jamai farián pas.
D’abòrd que comprenián ben cossí, aligats ensèms, èran mèstres de Roma e dau
mond, mentre desseparats èran pas pus res. Alara
Clodius en disgràcia ? Cossí saber ? D’autres informators o escrivián
tanben a Ciceron. Trebolanta interrogacion. Que l'astrada de Roma e mai
escassament la sieuna èran suspendudas a sa respònsa. Urosament arribavan
tanben de Roma de nòvas galantas un pauc calhòlas que son pèbre las rendiá mai
regaudissentas. Ni que darrièr se solfinèsse que i aviá quicòm mai. Quicòm,
benlèu, que marcava mau per l'endevenidor. Mas cau ben rire de çò pus seriós. ** E justament i aviá de qué
rire. Tot un rebaladís. Atticus èra estat convidat encò dels Claudii, e i aviá
vist, en mai de la desaubiranta divessa dels uòlhs de bauja nuòch, lo safranós
Clodius. Qu’el tanben èra pas deslengat, e se carrava de contar cossí vesiá
l'endevenidor de Roma, ont el, braç armat dels Populares, anava far
miranda. E semblava veraia aquela informacion bistòrta que fins ara Ciceron i
aviá pas cresegut qu'a mièjas, que los triumvirs s’aprestavan a mandar
Clodius en embaissada au pus fons d'Asia, a la cort dau rei Tigran. Tigran que
dempuòi que Pompèu aviá vencit Mitridat, èra lo principau monarc aligat dels
Romans dins aquel luònh Orient. Òc, çò que se disiá dins las carrièiras èra
verai. Clodius se n'aniriá enlai per de meses o d'annadas. O aviá dich a
Atticus, qu'o aviá escrich aitanlèu a Ciceron. E Ciceron se carrava d'imaginar
un dialòg amb Clodius en plen forum. Alisava ja las doas o tres frasas comolas
de mortala ironia que li trairiá coma de sagetas a l'ombra dels Ròstres:
"E perqué te siás fach òme de la plèba? Per anar en embaissada saludar
Tigran? Diga-o! Ara los reis d'Armenia saludan pas pus los Patricians?" E puòi èra pas pus segur
que Clodius siá mandat enlai. I aviá d'autres fidèus dels triumvirs, Drusus, e
tanben aquel maufaràs de Vatinius, que i serián mandats a sa plaça, sai que
benlèu. E Ciceron poiriá pas traire en public au frairet de la subrebèla sas
despietadosas sagetas. Ciceron recebiá tanben de
letras de Curion, aquel jove gal batalhaire que se quilhava ara en fàcia de
Clodius son ancian companh de drilhança e li opausava dins las carrièiras
d'escachets de jovenòmes armats e d'ancians gladiators. Curion èra ara un dels
amics cars de Ciceron. E li mandava tanben de nòvas de son biais sus las causas
que se fasián e se disián a Roma. Venguèt quitament a Antium ont Ciceron
l'aculiguèt coma un filh sieu, lo prenguent a la braceta, lo convidant a un
sopar requist. La pus gostosa fin finala
d'aquelas nòvas èra la dau noviatge de Pompèu, qu'esposava la belugueta Julia,
filha de Cesar. Noviatge per sagelar una aligança, de segur, entre los
triumvirs. Mas tanben aquela Julia, quane polit morsèl. Los Julii avián la diva
Vènus per aujòla, o disián e o redisián, en i creseguent pas qu'a mièjas de
segur, mas aquela jove Julia desondrava pas aquela parentèla celestiala. Se
sabiá dempuòi de meses, un an benlèu, que Cesar e Pompèu avián calculat aquela
aligança. Cesar aviá repudiada la safranosa Pompeia, filha dau conquistaire de
l'Asia, que se viutava dins los braces dau bèu Clodius. En cambi bailava a
Pompèu sa quita filha, tant asorada, per nòvia. Dins aquela entremièja
Ciceron aviá trobat un novèl escais de carnavalada per Pompèu, lo sonava Megabocchus,
valent a dire lo grand bòchi, dins sas letras, e pas que d'escriure aquel nom
ridicul s'estransinava de rire solet davant son escritòri. Lo legeire sap de
qué jos-entend aquela metafòra animalièira que los romans utilisavan tant e mai
dins sas trufarias, un bòchi estent aquel que lengueja lo mitan de las cabras e
que sa boca ne garda lo perfum pesuc. Vièlh espos d’una joina carneta, de
segur, Pompèu s’atirava aquela mena d’escornas… E s'endeven qu'en
passejant sus lo forum d'Antium, en charrant tant amistosament amb lo mond dau
luòc, a quau s'acipèt pas nòstre celèbre orator? A Pompèu meteis, en porpora e
coiraça d'aur esbrilhaudant, acompanhat de sa tan polida esposada. E subran tan
content de rescontrar son amic Ciceron. Lo convidèt a sopar. Parlèron tant e
mai. De Roma, dau mond, dels uòlhs de Clodia. De verai Pompèu èra un òme de
guèrra, un vir militaris, e
n'aviá lo biais un pauc raspós. De verai èra un trace parlaire quora preniá la
paraula en public sus lo forum. Mas èra un òme coral e amistós. E coma totes
los òmes de poder, au fons de se, se vesiá badanta aquela plaga sens ges de
fons, de jamai non garir: voliá èsser aimat, per el, per çò qu'èra, un òme
solament. Pas lo generau en coiraça d'aur e porpora. Ni que sa coiraça e sa
porpora se faguèsse pas manca de las estaloirar en public. Coma lo sovenir
ausit mil còps de sas guèrras victoriosas. Se rapelavan en risent lo
sopar en cò de Lucullus l'an passat, l'incresabla riquesa dau servici,
l'incresabla finesa de la mangisca. - A regard d'aquò, mon
car Marcus, ni per aver ieu tanben conquistat l'Asia e vencit Mitridat, es a un
sopar de paures que t'ai convidat. Lo sopar dau legionari en campanha. E risián de bòn còr. De
l'autra man dau triclinium sus doas flaçadas de porpora Terentia e Julia
parlavan tanben tant e mai, risián de lònga. Lo vin de Campania i ajudava. Elas
parlavan pas de Roma, de campanhas luònhtas, ni dels tesaurs de Mitridat.
Parlavan dels òmes e de cossí los cau manejar. - Ton paire, cara Julia,
vai partir per conquistar la Gàllia e puòi saique benlèu es Roma que
conquistarà. Mas tu es ton òme que te cau adomergir. E Terentia ensenhava a
Julia cossí rendre son marit, lo fièr generau, domètge coma un cadèl. Se sabiá
qu'èra conselh d'expèrta vist que Terentia menava Ciceron a la borgina qu'aquò
èra passat en provèrbi. Aitanben la jove felena de Vènus mai polida que lo jorn
escotava amb interés lo dire de son ainada tan lutrada. Mas Julia, sorelh
esbleugissent de beutat e d'intelligéncia, aviá l'èime d'una romana dels temps
ancians, e sens renegar res de sa familha, èra estacada còs e arma a son nòvi,
qu'auriá pogut èsser son papeta, Gneius lo gloriós generau coronat de lausièrs,
qu’èra tanben dins l'intimitat l'òme mai doç e aimable dau mond. Èra venguda
Julia Pompeii, cap e tot. Vesprada corala en riba de la mar, dins la doçor
d'Abriu. Ciceron, au fiu de la
discutida, n'apreniá. Per exemple que per aquela adopcion de Clodius dins la
plèba aquò's Pompèu meteis qu'aviá complit los rits deguts, interrogant la
volada dels aucèls e la tripalha dels buòus. E que de segur, ni qu'o diguèsse
pas, aviá fach aquò en plen acòrdi amb Crassus e Cesar. Cesar qu'aviá per lo
frairet de Lesbia de projèctes importants. Joan-Frederic Brun Tirat de "los Òrts
de la Divessa", roman per paréisser.