« Mirèio Mireille Muereglie », Mirèio en provençal, en français et en francoprovençal. Traduction francoprovençale de Maurice Rivière-Bertrand (édition préparée par Jean-Baptiste Martin). Editions Livres EMCC, collection Régionales.– 256 p. 21×15 – 15 € commander à Félibrige 8 bis avenue Jules Ferry 13100 Aix-en-Provence.

« Mirèio », de Mistral, es donc aquel extraordinari crusòl d’escritura ont la lenga d’ôc espeliguèt subran tremudada en perfièch otís de literatura. Acte de naissença d’una lenga de nauta cultura definitivament reviscolada. E de traduccions de « Mirèio », n’i a agut dins un fais de lengas. Fôrça d’elas son pas famosas, a començar per la traduccion francesa oficiala deguda a l’autor meteis : aisina pedagogica e pas mai, pas ges literària. De la legir a de reng balha una mena de fàstic mentre l’originau es un encantament sempitèrne… L’anglesa vau pas melhor. La suedesa èra pas estrambordanta tanpauc, se ditz, e aquô manquèt d’un pauc mai de far que lo prèmi Nobel siâ pas autrejat a nôstre poèta maugrat l’immensa notorietat mondiala qu’aviá a aquel moment. La traduccion espanhôla  agradèt tant a la joina poetessa chilena Lucila de María del Perpetuo Socorro Godoy Alcayaga (1889 - 1957) que ne prenguèt per escais lo nom de Gabriela Mistral, e de fiu en cordura siaguèt en 1945 lo segond Nobel dau nom de Mistral.

E i a aquela traduccion en Arpitan, un pauc oblidada. 1879.  L’ortografia es la que la Societat de las Lengas Romanas preconisa per escriure los dialèctes variats de la lenga d’ôc modèrna, es a dire una adaptacion de la grafia mistralenca qu’anonciava un pauc ja la reforma alibertina, mas l’autor, davant la dificultat de rendre compte de la fonetica de l’arpitan, a inventat d’unas solucions de son sicap. Coma lo « gli » italian que fai de « Mirèio » una « Muereglie ».

La granda dificultat de l’edicion en francoprovençal/arpitan es que s’emplega de grafias foneticas que càmbian cada parlar local en una lenga a despart, fortalesa inaccessibla als legeires dels endreches vesins... Un scenari que l’occitan a capitat de desforviar, emai d’unes i volguèsson tornar. S’ensage de transcriure lo parlar de Maurice Rivière-Bertrand dins la grafia referenciala (ORB) desvolopada per Dominique Stich aquô balha aquela mena de tèxt :

Je chanto una filyeta de Provence.

Diens los amors de sa jouenèssa,

a travèrs de la Cro, vers la mar, diens los blâts.

humblo ècouliér du grand Oméro,

 je volo la siuvre. Come l’ére

 ren qu'una filya de grangiér,

 en defôr de la Crô il se n'est gouéro parlâ.

Bien que son front ne reluisiêt

que de jouenessa; et qu'el n'ayié

ni diadémo d'or ni mantso de Damâ,

je volo qu'en gloire ele fésse élevâ.

Come una râna et caréssiâ

 per noutra lengoua mèprisiâ,

car nos chantons que per vos, o pâtro’ et gents de les granges

Antau es aisit de legir, e de la magia dau tèxt mistralenc, me sembla, ne passa un brave flôc… De segur aquela traduccion poiriá venir un classic de la lenga Arpitana, amb una transcripcion totala d’aquela ôbra segon aqueles principis. Coma, d’alhors, per los autres grands tèxtes de la literatura arpitana (Nicolas Martin, Laurent de Briançon, Amélie Gex, etc…) que prenon lor dimension quora se pôdon legir en version originala, mentre qu’aquô es rendut impossible per la grafia d’origina… L’edicion trilingua de Jean-Baptiste Martin, bon conoisseire, o sabèm, de las doas lengas arpitana e occitana que n’estudièt menimosament los confinhs e las nuàncias, es l’esplech preciós per entreprene aquel trabalh.

Joan-Frederic Brun