Uc Del Valat
1362... Mèstre Uc del Valat, mètge de la Facultat de Montpelhièr, es coronat als jòcs florals de Tolosa d'una violeta per aqueste poëma en occitan... I remarcaretz quauques vèrses polits... Escotatz aiçò: "pus que l'auzel en may am la serena." E la metafòra maritima manca pas de gaubi. Aquela dòna celebrada amb los accents dau misticisme, òms se pòt demandar s'es terrenala o celestiala. Seriá pas la Rèina dau cèl? A mai d'un signe òm i pensariá...
I a un pauc de vocabulari dificil: sisa=forma; endura=manca; etz que representa quora "ètz"=sètz e quora la conjonccion "e/et" (nòte aicí et-z); apagar=apasimar; riòta, contèsta, disputa; lòt-lòta, planièr, pesuc. Veire lo lexic occitan medieval per los autres mots.
De notar sus lo siti dels trobadors catalans "Rialc" un "Huguet del Vellat" ??? Delicat poèta que ditz a sa dòna: "Mos belhs saffirs, vos etz mars preciosa"... E Chabanneau mençona un "mèstre Huc del Fossat", mèstre en medecina de Montpelhièr que daverèt la violeta en 1372 (Chabanneau in Hist Gén Languedoc, tòm X, 1885; nòta 37 p 206). Lo meteis?
Amb aquesta cançon e dança mesclada Uc del Valat, mèstre en medecina de Monpeslier, gasanhèc la violeta, l'an MCCCLXII. [Las Jòias del Gai saber, p 16-19].
Per
l'amistat, ont fòrt mon còr se fisa,
de vos, gentils, cui prètz e laus enança,
dòmna, si'us plai, vuèlh chançon far o dança,
no per uns rims, mas per novèla sisa,
gent devisa:
car la douçors que'l novèl temps amena,
s'es tan pregond dins lo mieu còr enclausa,
que d'estar gais no pòt jorn aver pausa,
e per causa:
pus que l'ausèl en mai am la serena.
De tal gaug es m'arma plena
que no'm cessi d'alegrar.
et-z on pus me vuèlh fondar
en chantar,
mais ai d'amors jòi sens pena.
Doncs pel desduit que m'es dats per estrena,
serai joiós, ondrant-vos, dòmna cara,
sens consentir res per que'm torn amara
l'amors de vos, qu'en mon còr jòi semena
e remena;
car, paucs enfant, no sabents l'aventura
ni l'astre bon que'l mond aver devia,
dòne mon còr a vòstra senhoria,
lo terç dia
que parlants fui segon cors de natura.
Per çò doncs amb bona cura
chant son del vòstre còrs gai,
car aissí, dòmna, viurai,
si a vos plai,
rics, que jòi me n'assegura
e si l'amors se refrena
de vos, pel mieu còrs nafrar
...................
...................
d'amar vos on prètz germena.
Anc, puèis que'us vi, non aguí jorn endura
de gaug entièr ni de tot ben sofracha,
ni d'amar vos no mi fec res empacha,
quar fins espèrs m'en donec amb figura
règla pura,
que vos ètz mars de jausiment ornada,
e creis valors e fonts dont prètz s'asaga,
per que m'adutz volers dreits qu'ieu retraga,
que m'apaga
l'onor e'l laus de que vos ètz donada.
Sus totas ètz coronada,
gentils flors d'umilitat,
amb excellent castetat,
que'us a dat
lo prètz que'us a 'nluminada;
car vos ètz de gaug la vena,
dont cascuns deu vos lausar,
crèisser e multiplicar
e pensar
qu'òm drech d'amor determena.
De mots bons aips e de rics ètz ornada
e de bons faits complidament garnida,
ondrad' ètz d'ans e de vièlh sen complida,
senes erguèlh e de vertat parada
e fonsada,
et-z ètz sens frau, avinents e joiosa,
neta de còrs e d'arma fòrt devòta,
umils d'esgard e d'estat sens riòta,
no punt lòta,
pros en ben far ètz en tots dits aondosa.
La vòstra amor graciosa
m'empenh lo còr a servir
ètz a lausar e bendir
e grasir
vos, flor sens par, amorosa;
e car ètz de bons fruits mena,
pel vòstre prètz exauçar
me vuèlh chantant deportar
e jòi dar,
com nadant fai la balena.
Bartsch (Chrestomatie Provençale, 5e édition Berlin 1892, pp 383-384).