Bertran d'Alamanon
(1230-1266)
Lamanon, canton d'Eyguières (Bouches du Rhône). Ce troubadour dont le surnom est ordinairement écrit d'Alamanon, figure comme témoin à des actes politiques importants: la sentence arbitrale prononcée à Montpellier le 5 Juin 1241, concernant le divorce de Raimond VII et de Sancha d'Aragon (Ch de Tourtoulon, Jacme le Conquérant t.2 p 553); le traité de paix conclu en 1262 entre le comte et la comtesse de Provence d'une part et la ville de Marseille de l'autre (Bibl. de Carpentras ms liasse N°636). La même liasse renferme une reconnaissance de Bertran d'Allamanon & de son frère Pons, datée du quatre des calendes de mars 1251, en faveur de l'évêque d'Avignon, de la terre de Beauvezer, sous la redevance de deux grailles ou de deux perdrix. (Camille Chabanneau, in: Dom Devic & Dom Vaissette Hist Gén Languedoc, X, 1885, p 303).
Bertran nos interessa per sas relacions amb Jacme d'Aragon e amb la familha de Ròcafuòlh.
La peça pus famosa de Bertran es sai que la que ditz "Us cavaliers si iazia/ab la re que plus volia". Es un "remake "de la tras que celèbra "auba" (Reis gloriós...)de Guiraut de Bornèlh, òc. Mas es deliciosa, linda, sensuala, musicalament mai fluida que l'originau qu'es pasmens un cap d'òbra incontestat... S'atròba sus internet deliciosament revirada en englés per James H. Donalson : Aquò dòna: "Once a gentleman was lying with the one of his desiring". La trobaretz tanben en portugués: "Um Cavaleiro deitado estava com a dama que mais amava".
Mas retrobam la familha de Ròcafuòlh dins una peça que donam çai-dejota. Es una tençon amb Guigon de Cabanas, titolada "Vist hai, Bertran, pos no-us uiron mei oill" . Guigon de Cabanas, d'Orgon pròche Arle, es mai que mai conegut per aquelas tençons amb Bertrand. Ni per aquela, se priva pas dins lo quadre de la tençon d'espolsar lo senhor-trobador...
Tota una tièira de polidas dònas de Gavaudan an demandat a Guigon de Cabanas de nòvas de Bertran d'Alamanon. Demest elas i a "Raimonda, cella de Rocafoill"... Guigon a respondut a las dònas que Bertran riscava res, ni de s'amalugar l'òs dau meteis nom, ni de se faire cap de mau, a l'ocasion de la "guèrra dels dos còmtes". Son escut e sa lança los a pas usats dins aquel afar. Es demorat a son aise "flacat e nonchalent"...
Bertran demòra suau davant l'escòrna. Ditz a Guigon que l'aima mil còps mai que non deuriá. A mau parlat d'el davant de dònas valentas e distinguidas. Aquò's pas bòn biais. Mas Bertran ditz que la maldisença d'un "cròi desconoissent" equival a d'elògis. Guigon rebèca que ditz verai en maldisent. Bertran, trufaire, concluís qu'es ravit qu'un "mendics ab lenga mal parlèira" diga de mau d'el, e que se n'atròba "alegre e jausent"!. Car lo maldire de Guigon fai créisser l'onor de Bertran entre la bòna gent...
Se fasèm abstraccion dau rèire-plan politic grèu que non sai, Bertran anóncia sèt cents ans per avanças la galejada de Paul Valéry: "il n'est plus grande volupté que d'être considéré comme un imbécile par des idiots"...
E es l'ocasion per nautres de saupre que Na Raimonda de Ròcafuòlh comptava demest las "valentas dòmnas" de Gavaudan, dins lo mond trobadorenc dau sègle XIII. Raimonda es la filha de Raimon II de Ròcafuòlh-Andusa (cf. la pagina sus los Ròcafuòlh e los trobadors). Avèm lo testament d'aquela Raimonda, datat de 1246: "Ego Raimunda, filia quondam bone memorie nobilis Raimundi de Rocafolio...(Dom De Vic & Dom Vaissete, Hist Gén Languedoc VIII, col 120). La tençon se situa donc abans aquela data...
La sòrre de Raimonda, Aisabèu, aviá esposat lo còmte de Rodés Uc IV. D'una familha, donc, protectritz dels trobadors ela tanben.
Tençon amb Guigon de Cabanas:
"Vist hai,
Bertran, pos no-us uiron mei oill"
Vist ai, Bertran, pòs no'us viron mei òlh,
En Gavaudan, na Saura e n' Aurien,
E Raimonda, celha de Rocafuòlh,
E la comtessa, demandèron m'en,
Es eu lor dis qu'en la guèrra sobrèira
Dels dos comtes laissei certanament
Vostre escut san e vòstra lança entièira
E'l vòstre còrs flacat e nonchalent.
Guigon, mil tants vos am mai qu'ieu non suòlh,
Car vos denant tanta dòmpna valent
M'avèz dit mal, per que'm platz e ço vòlh!
Car uns maldits d'un cròi desconoissent
Val entre gent de conoissent manèira
Aitant com fai bendichs d'òme valent.
En vilans, longs agronats de ribèira,
Vos ètz d'aquels que lausan maldisent.
En Bertran, ètz gavats sacs de mosnèira:
Eu non vos lau, ans dic ver maldisent!
E qui'us conois ni sap vòstra manèira,
Eus eu faç fin, si ja pòis m'en desment.
Guigon, mendics ab lenga mal parlèira,
Mi faitz estar alegre e jausent!
Si'm dizètz mal, ben es drechs que'us sufèira,
Qu'onors m'en creis entre la bona gent.
Tot Bertran d'Alamanon sus "Arnaut's Babèl"
La cort dels Ròcafuòlh d'Andusa