Daude de Pradas
(?1194-1282? )
"Il est difficille dereconstituer la vie de Daude de Pradas", escriu
son editor AH Schutz (1923). Robèrt Lafònt, dins "TROBAR", es mai
optimista: "la carrière de Daude de Pradas a pu être reconstituée
avec quelque vraisemblance. C'était un ecclésiastique de la maison de Rodez.
Son oeuvre, commencée avant la croisade albigeoise sous la protection de la
famille de Roquefeuil-Anduze, est d'une assez grande banalité, mais assez
habile. Quoi qu'en dise la Vida, elle a connu une certaine vogue, qui tient
peut-être à la personnalité du poète. " A prova d'aquela
popularitat evidenta: 23 manescriches dònan sos tèxtes: 17 cançons autenticas e tres dobtosas (Ed
,A.H.Schutz, Poesies de Daudé de Pradas, 1933, 1971). Daudé es
tanben l'autor d'un "tractat sus las quatre vertuts cardinalas"
dedicat a Esteve de Chalançon, avesque dau Puèi de 1220 a 1231 (A.Stickey, The romance of
Daude de Pradas on the Four cardinal virtues…1879). A escrich
tanben un long poèma sus los aucèls de caça ("li auzel cassador",
3600 vèrses) que comença antau "Daude de Pradas no s'oblida"...
La Crestomacia de Bartsch ne dòna de tròces...
"Daude de Pradas, contunha R Lafònt, fut après 1214 un personnage important; on le trouve mêlé comme témoin aux actes passés entre l'évêque de Rodez et Simon de Montfort. Il a fini sa vie comme vicaire général et juge subdélégué de l'évêque."
Aquí la "vida" de nòstre trobador:
Daurde de Pradas si fo de Rozergue, d'un borc que a nom Pradas que es pres de la ciutat de Rodez quatre leguas e fo canorgues de Magalona. Savis hom fo de letras e de sen natural e de trobar; e saup mout la natura dels auzels prendedors: e fetz chansson per sen de trobar, mas no movian d'amor, per que non avian sabor entre la gen, ni non foron cantadas ni grazidas; et aqi son escriutas de las soas chanssos. (Ed Schutz)
Pradas, es Pradas de Salars. Daude es roergàs, son amic es lo trobador roergàs Uc Brunenc a quau dedica un "planh" ("ben deu èsser solaç marrits") qu'es una pichòta belòria. La vòtz d'Ub Brunenc "èra tant polida / que'l rossinhòls èra esbaïts / quand son douç chant ausia". L'amic de Daudé es "aquel que deu ben plànher Rodés". E pasmens vesèm pas enluòc Daude en relacion amb lo còmte de Rodés, protector important dels trobadors. Daude a una escritura d'una granda limpiditat, e me sembla mai original que non ditz Lafònt que parla de "assez grande banalité". Ome de glèisa, rai, mas coma lo deliciós Gui d'Ussèl: nos apareis pastat d'umanitat e de generositat. " Savis òm fo de letras e de sen natural" ditz la biografia çai-subre. "Sen natural" ? Sa morala sexuala es pas lo puritanisme extrèm, se'n manca de fòrça. O anam mostrar.
Sa cançon "plasenta e satirica" (Schutz) "Amors m'envida e'm somon" descriu amb lifritge las divèrsas varietats d'amor: Daude, ço ditz, "ama" (es a dire canta) una "dòna coind'e bèla", es "aimat d'una piucèla (...) toseta de prima sèla (...) frescheta e bèla" e s'arrenja per jaire amb ela. "Toseta de prima sèla" es revirat per AH Schutz "jeunette qui en est à ses débuts" mas la comparason est mai "cavalièira"... E Daudé se regala d'explicar qu'amb una "franca piucèla de sason" (coma los bèus fruches de sason - mas los reviraires sabents se son desvariats a ensajar de trobar un sens mens evident) amb una "franca piucèla de sason" aladonc, se regala quand pòt de "baisar la maissèla", d'"estrénher un pauc la mamèla", e de practicar amb delicis lo "douç tocar de luòcs devés" (Schutz: "doucement toucher quelque endroit défendu"). E per far bèla finida, aprecia en conoisseire qu'una "soudadièira coind'e pro" se laissèsse bravament faire, fonhèsse pas ges per "ostar camisa ni gonèla" e li donar "tot çò qu'amors vòl a jaser". E la morala es que la soudadièira, se dau "jòc qu'Amor l'atraia" n'aviá après encara mai, que se faguèsse pas fauta de o ensenhar a sos companhs de lièch... Renat Nelli revira "soudadièira gaia" per "fille de joie" e "soudadièira coind'e pro" per "brave et jolie ribaude". "Pro", coma los pros a la guèrra: valenta per las doças batèstas dau lièch...
Es pas solament per galejar grassament que nòstre trobador escriu aquelas estròfas un pauc pebradas. Daude o teoriza dins sa peça XV "No'm puèsc mudar que no'm ressit". Lo desir sexual es natural, es pas un pecat, car, ne foguèsse un, digús se sauvariá pas de l'infèrn: "dòna, drut e marit / tots vòlon èsser aimador. / Si per aquò son pecador / paucs n'i a que sion guerit". E Dieu, sai que ,vai pas condemnar un òme simplament per qu'es d'un temperament amorós. I a de pecats mai grèus qu'aquò. Es interessant de legir aiçò jot la pluma d'un eclesiastic un sègle après Bernat de Claravau que presicava, el, la castetat estrèma. Aquí lo crèdo de Daude sus aquel sicut.
Ja non creirai que Dieus oblid
bon drut ni bon domnejador
si per autre pecat major
per colpable non l'a causit.
Daude escriu pas aquò per amoralitat. Es tota una etica coerenta. Que Daude pòt trobar dins l'Evangèli, ni que ne faguèsse pas la meteissa lectura que lo sanguinós arcavèsque de Narbona dau moment, Arnau-Amauric. Lo pecat vertadièr es la falsetat, pas lo desir amorós. Daude ribla lo clavèl dins la fin de la cançon:
per tal seràn al gueriment
li fals perdut e'l fin trobat.
L'interessant d'aquel tèxt es, tornem-i, que la reliogiositat de Daude es pas en dobte. Daude es pas Despuech-Sage. A fisança en Dieu que legís dins nòstres èimes milhor que pas digús: "Al còr e a la volontat / conois Dieus òme finament". De qu'es aquò lo pecat? Es quora nòstre voler s'acòrda pas a aquel de Dieu: "e si'l volers no s'i consent / totas e tots èm encolpat". E la clau de tot aquò es dins la peça "Qui finament sap consirar" classificada "chanson pieuse" per Schutz. Car per Daude i a un "continuum" entre "fina amor" e l'amor de Dieu. E l'òme que sap "afinar son còr en Dieu" ven l'amorós perfièch e gandís lo jòi vertadièr: "que nula res no li es amar". Lo poèma o ditz e o tòrna dire: Dieu es bontat e vòl comunicar sa bontat. Consequéncia: "Del mal fai bon, del bon melhor"... lo planh per la mòrt d'Uc Brunenc es tanben interessant sus aquel sicut. Lo trobador defuntat deuriá dins lo cèl sèire a la drecha de Jèsus Crist. E Daude se permet de donar un conselh a Dompna Sainta Maria: s'apreciatz los òmes cortés, "n'Ugon Brunenc non laissetz ges". I a ges de contradiccion aquí amb la peça "Qui finament sap consirar" ont la glòria de Maria es celebrada dins tres estròfas totas tibadas d'exaltacion mistica. Daudé a una reflexion mariologica elaborada. Maria es l'èsser idealament transparent que nos transmet la lutz divina ("lo tieus laus es sieus eissament") e la lausar es se sarrar amorosament de Dieu meteis ("e qui te lausan leialment / amb Dieu es lor còr alogats"). E aquela concepcion s'apària amb la familiaritat qu'es dins lo planh: " Dòna Santa Maria / per conselh vos daria...". La religion de Daude de Pradas es un messatge de fisança e d'amor qu'explica l'indulgéncia complícia qu'a per los "fins aimadors" dau mond dau "trobar"...
De segur, quand aquela tematica serà represa per lo bòn Matfre Ermengaud dins son "breviari d'Amor", un sègle puòi, aiceste serà mens complasent amb l'edonisme dels trobadors que cita. Ni que prenguèsse de tot segur plaser a los citar pro longament. La represa en man dau país per l'inquisicion aurà fach son trabalh e enfusat dins lo discors religiós dels occitans un moralisme sexual estrech que i èra pas abans 1209. E Daudé de Pradas es d'abans 1209. Per Lafònt, son òbra es d'abans 1214. Per Schutz es d'abans 1240. Daude es plen de la sensibilitat dau mond d'abans la crosada. Es a l'encòp sensual e mistic. L'illuminacon mistica: ("Dieu, qual clartat, qual resplendor") es impossibla a aquel que consentís au pecat mas "rics es qui la vei e la sent". Tot es simple e linde: "Qui pecat sent, puèis i consent / no sent Dieu ni vei sas clartats". Lo sauvament, es de se raprochar de Dieu : e la fina amor ben compresa coma la vei Daude, es una escala cap a aquela lutz. Mentre l'ipocrisia faussament moralizaira desfórvia de Dieu. Coma o viuràn los occitans dins las pontannadas que van seguir. Es de reçaupre amb complasença nòstras marridas pulsions de falsièra e d'egoïsme e de la seguir qu'es lo pecat. Pas l'amor - quand siaguèsse "fina" e desincarnada, o calhòla dins los braces de "piucèlas de sason" o de "soudadièiras coind'e pros". Aicesta procedís de Dieu, es fondamentalament bona, es una escala cap a l'absolut de l'èsser. O ditz e o reditz Daude.
Daude de Pradas nos interessa sus aqueste siti per que dedica als Ròcafuòlhs sas peças I ("ab lo douz temps que renovella"), II ("Anc mais hom tant ben non amet") e XVII ("Ben deu esser solatz marritz"). .
Lai ont es proesa certana
vas Salve t'en vai, e no't trics,
chançons, que'l sénher t'er abrics
contra la fòla gent vilana;
e'ls dos fraires de Ròcafuòlh,
ont fins prètz e jovents s'acuòlh
sapchas a tot òps retener
si vòls en bona cort caber.
Dins una autra peça "Pòis amors vòl e comanda", Daude manda sa cançon "lai ont òm ditz "Sia a randa" ... un castèl fòrt e avenent / qu'es flor de jòi e de jovent". Se tracha sai que encar de la cort dels dos fraires. "Lai pòt òm bon prètz mantenir", ajusta Daudé. Dins la peça III "Ben ay'Amors, quar anc me fes chauzir", canta una dòna dau "jove còrs complit de grand beutat / gai, amorós, cortés, de bon agrat" - aquela descripcion manca pas se sensualitat - e la dòna se sona "Jòi Novèl". Mai tard, dins sa cançon X, se planhirà de la bèla, tot reconoissent: "de Jòi novèl segiei l'esclau"... Per l'ora la celèbra amb calor. E adreiça aquel tèxt "lai ont son tots li valent ajustat (...) vèrs Andusa" e aconselha a sa cançon "e si't vòls far en bona cort grasir / crida sovent: "Caslutz e Rocafuèlh"...
Tot aquò laissa pensar que los dos fraires de Ròcafuòlh avián a Sauva una cort distinguida. Sèm a l'apogèa de la prosperitat de l'ostau de Ròcafuòlh-Andusa. Se seguissèm Lafònt, seriam abans la crosada. Segon Schutz, es après l'escaufèstre, tant que la nauta figura de Raimon II de Ròcafuòlh es presenta sus la scèna...
Trobaretz una pichona monografia sus aqueste trobador sus lo siti dau roergàs J P Fraisse.
Donam aicí la pèça que parla dels dos fraires de Ròcafuòlh e de sa cort a Sauva.
Ab lo douç temps que renovèla,
Vuòlh faire novèla chançon,
Qu'amors novèla m'en somon,
D'un novèl jòi que mi chapdèla,
E d'aquest jòi autre jòis nais!
E s'ieu non l'ai, no'n poirai mais,
Mas adés adòr e soplei
A lièis cui am de còr e'nvei.
Tant mi par m'esperança bèla
Que be'm val una teneson!
E puòis espèrs mi fai tal pro,
Ben serai rics si ja m'apèla
Ni'm ditz: bèls douç amics verais,
Ben vuòlh que per mi sïatz gais,
E ja no'is vir per nulh esfrei
Vòstre fins còrs del sieu domnei.
Ar ai dich çò que'm plaseria!
E sai que no'is pòt avenir,
Que dòmna non ditz son desir,
Ans cela plus çò que volria.
De son amic se vòl onrar,
E fai's adés plus a pregar
Ont plus la destrenh sos talants!
Mas ben val dir los bons semblants.
E qui ren sap de drudaria,
Lèu pòt conóisser et chausir
Que'lh bèl semblan e'lh douç sospir
Non son messatge de fadia!
Mas talant a de fadiar
Qui çò que ten vòl demandar,
Per qu'ieu conselh als fins amants
Que prendent façan lor demands.
Mout sai que'm tendràn ad ufana,
Car ieu ai dich que fins amics
I fai mout que pros e que rics
Si, quand pòt, de si dons s'apana!
Mas non cuig far negun orguòlh,
Si la ren qu'ieu plus am e vuòlh
Bais e abraç, e vuòlh saber
Si'l platz qu'ieu aia nulh plaser.
Lai ont es proesa certana,
Vas Salve t'en vai, e no't trics,
Chançons, que'l sénher t'èr abrics
Contra la fòla gent vilana!
E'ls dos fraires de Rocafuòlh,
Ont fins prètz e jovents s'acuòlh,
Sapchas a tos òps retener,
Si vòls en bona cort caber.
Los tèxtes de Daudé (Ed Schutz) son sus Arnaut's Babèl amb lo tèxt en grafia originala non normalizat
La cort dels Ròcafuòlh d'Andusa