Max Roqueta: LAS CANAS DE Midàs (Verd Paradis 5) IEO Editor 1990
(tròces d'una critica per JFB pareguda dins Oc, CCXCIX, Abriu 1991, p45)
Las Canas de Midàs, aquò se sap, cançonejavan dins lo vent los secrèts enterrats dins de fanga palunenca per lo perruquier dau rei. Aquel que sabiá, solet, que Midàs avia las aurelhas d'ase. E tot aquò per encausa dau mèstre unenc de la poësia: Apollon. E Midàs èra castigat, antau d'èsser pas estat un critic d'Art pro complasent...
Sabiam que Max Roqueta aviá escrich el tanben una mena de diari sonat "Las Canas de Midàs". Los legeires de Oc ne conoissián ja de tròces importants: mas lo fragment dòna pas jamai, se sap, una bòna idèa de l'òbra dins son entièr.
Aquelas Canas se venon ara encastrar au bèu mitan de l'edifici de Verd Paradís. Confesse que d'en prumièr vesiái pas tròp perqué: per çò que n'entrevesiam lo ton d'aquelas Canas, arlequin de reflexions de tota mena, era diferent de l'ensems d'aquela autra bastison literària ja famosa, comentada, analizada - mentre ne conoissèm pas que la mitat... D'unes recits mens brèus de las Canas aurián poscut s'integrar dins Verd Paradís, n'an l'eime en plen: sovenirs, anecdòtas represas amb aquel estil inimitable. Coma l'afar dau boiard romanés que fai partir las contrabassas, coma d'ataücs, sus las aigas de Danubi, de nuòch, amb una candèla qu'escandilha dessús...
Mas Las Canas de Midàs, aquò's quicòm mai que de brisaduras de çò qu'auriá pogut constituir la trama d'autres volums de Verd Paradís. Es l'autor el meteis que pren la paraula au mitan de son òbra. Las Canas de Midàs, aquò's la conversacion de Max Roqueta, inserida coma una belòria au mièg d'un ensèms mai vast ont l'autor, coma una mena de corifèu, se taisa el meteis per far parlar lo còr taisut de son pòble, e mai lo vent que bufa dins las eusièiras e las brugas, ont reditz doçament los secrèts de quauque rei Midàs.
Los que vòlon trobar la clau de Verd Paradís, aquò's dins aquelas Canas de Midàs que la deuràn anar campejar. Au travèrs d'un itinerari qu'es gaireben lo d'una vida entièira, emai lo rag de la paraula s'espessiguèsse dins las annadas setanta. L'autor dòna de reflexions sus lo mestièr d'escriveire, amb son especificitat occitana qu'es l'adomergiment d'una lenga sauvatja, bartassosa.
I a de pensadas de bòn legir e relegir.
Retrobar los lengatges de nòstras vilas - que se son avalits abans los de las campanhas, mas qu'avèm a posita, fossilizats, dins de publicacions coma l'Armanac Setòri, las Cançons de Victòr Gelú, emai (apondriái ieu) la colleccion de la Campana de Magalona, dau Felibritge Latin, o las òbras de l'Escotaire... Tota una finesa se retrobava dins aqueles parlars ciutadins, que ven completar lo patoés mai espés dau campèstre, lo sol que los escrivans dau sègle vint an pogut conóisser a de bòn e reculhir per ne far sa lenga. L'equilibre es de digerir los dos eretatges per fargar un otís mai perfièch - coma o proclamava Ives Roqueta quand disiá: siam pas de poètas païsans...
Max, aquò's un dels grands afars de l'evolucion de son estil dempuòi Secrèt de l'Erba, ont demòran en filigrana d'influéncias provençcalas e felibrencas, fins als pus recents obratges coma Medelha ont vesèm fonccionar una granda lenga literària, plegadissa, majestosa, clara, qu'es de tot segur un modèl màger de cossí se pòt escriure lo lengadocian.
D'autras claus dau reiaume de la poesia roquetenca: èstre atentius a la poësia espontanèa aquí ont s'endeven que raja: dins nòstres sòmis (un element omnipresent de l'òbra), o dins las creacions espontanèas de l'enfantesa. Lo famós ont as tas ègas, còr de Mai, destoscat dins Godolin, gandís las cimas de la poësia pura: es la dicha d'un jòc de manits, que ne sabèm pas pus lo sens... Me rapele d'aver entendut Max ne parlar: o retròbe aquí escrich. Quand vos disiái qu'aquelas Canas de Midàs son la conversacion meteissa de Max, amb son fin sorire... De personatges traversan aqueles sovenirs: son generalament redusits a sas inicialas; FA per Ferdinand Alquié, L per son esposa Leona... S'entrevei un escrivan polonés d'expression anglesa que se sap que frequentava lo Montpelhier secrèt e erudit de las annadas 20: un mond cultural tot de finesa e de qualitat estetica requista, a las antipòdias dau rebaladís pretenciós de la "tecnopòli subredotada" que nos ensordís d'aquesta passada amb son vuòge pesuc que ben talament.
Un dels sols personatges nommats dau libre es Josèp Delteil: pas l'òme viu, son còs solament, sa mòrt coma un happening cultural. Perqué aquela excepcion, e perqué per Delteil justament? La glòria regionala rebastida d'aquel Delteil (escrivan parisenc) fossilisat e recarrossat (relookat per parlar lo patoés de las annadas 90) en poëta lengadocian d'expression francesa.. es clar coma lo solelh. Es pas per èstre legit en revirada (e en tròces causits) dins un sol socit d'estetica que l'autor de Verd Paradís a vodat sa vida a l'escritura occitana. Es per donar la paraula a un pòble mut: los d'Argelièrs. Que dins Las Canas de Midàs se veson de pertot.
Faguèssem pas de Max Roqueta un Delteil de mai...
Una pagina de "Las Canas de Midàs"sus l'occitan de las ciutats, portaire d'abstraccion...
Los escrivans de fin de sègle XX cap au sègle XXI