Pèire de Vic, monge de Montaudon
( … 1193 - 1210 … )
"TEXT: IK
Lo Monges de Montaudon si fo d'Alverne, d'un castel que a nom Vic, qu'es pres d'Orlac. Gentils hom fo, e fo faichs morgues de l'abaia d'Orlac. E l'abas si'l det lo priorat de Montaudon. E lai el se portet ben de far lo ben de la maison.E fasia coblas estan en la morgia e sirventes de las rasons que corion en aquella encontrada. E ill cavalier e-ill baron si'l traisseron de la morgia e feiron li gran honor e deiron li tot so que ill plac ni lor demandet. Et el portava tot a Montaudon, al sieu priorat. Mout crec e meilluret la soa glesia, portan tota via los draps mongils. E tornet s'en ad Orlac, al sieu abat, mostran lo meilluramen qu'el avia faich al priorat de Montaudon. E preguet que'ill des gracia que's degues regir al sen del rei N'Anfos d'Arragon. E l'abas la'ill det. E'il reis li comandet qu'el manjes carn e domnejes e cantes e trobes; et el si fez. E fo faichs seingner del Puoi Sainta Maria e de dar l'esparvier. Lonc temps ac la seingnoria de la cort del Puoi, tro que la cortz se perdet. E pois el s'en anet en Espaingna, e fo li faita grans honors per totz los reis e per totz los barons. Et anet s'en ad un priorat en Espaingna que a nom Vilafranca, qu'es de l'abaia d'Orlac. E l'abas si la-il det. Et el la enrequi e la meilluret. E lai el mori e definet.
Aquela biografia gostosa nos mòstra un religiós que son indicutible biais poetic fai salir de la clastra, que viu pro mondanament dins las corts mas pensa a enriquesir las abadiás, teoricament benedictinas... En favor de l'existéncia aicí d'informacions autenticas, lo fach que se parla pas enluòc dins las cançons ni de Vic, ni d'Orlhac, ni de la cort dau Puèi, ni de Vilafranca...
26 pergamins nos dònan sos 19 tèxtes. Aquò prova qu'èra un autor presat. "Son rire - escriurà Lafònt dins TROBAR - anóncia aquel de Rabelais".
Vetz una bòna presentacion en francés sus lo bèu siti http://histoire-ma.chez.tiscali.fr/troubadours/Troubadour/MongeDeMontaudon.html.
Ni que l'essenciau de sa vida semblèsse de se debanar en Auvèrnha, en Aquitània, e en Catalonha transpirenenca, Pèire de Vic "fals" (?) monge de Montaudon - es el que ditz fals...- s'amerita una plaça aicí per aquela cançon IV que parla de Lunèl.
Lo trobador, que s'es presentat dins lo ròtle comic de l'amorós moquet e vergonhós, mas reconois que l'amor l'a melhorat, ditz au còmte d'Angolèime que i vòl mandar sa cançon, s'el ne vòl retirar lo prètz, mas que s'aquò l'interessa pas, es ja ben aculit dins las prestigiosas corts de Lunèl e d'Aragon: "Al pros Comte vuelh que an ma chançons d'Engolesme, si vòl la renda e'l sens que ieu conquís, que ieu vuelh per un tres: d'a mi no falh Lunèlhs ni Aragons" Perqué Lunèl? I veirem lusir, mièg sègle puòi, la polida Jausseranda "luna luzents" cantada per Guilhèm Montanhagòl. Lo nom es pas aicí per la rima o l'assonància. Cau creire que per Pèire de Vic Lunèl èra un endrech ont èran ricament aculits los trobadors en fin de sègle XII.
CHANSON IV (tèxt en grafia originala)
Aissi cum selh qu'om men'al jutjamen
que es per pauc de forfag acuzatz,
et en la cort non es guaire amatz
e poiria ben estorser fugen,
mas, tan se sap ab pauc de falhimen,
no voi fugir, mas vai s'en lai doptos:
atressi m'a Amors en tal luec mes
don no m val dregz ni l'aus clamar merces,
ni del fugir no suy ges poderos.
Bona dompna, si ieu fos lialmen
en vostra cort mantengutz ni jutjatz,
lo tort qu'ieu s ai fora dreiz apellaz;
qu'ieu m'en puesc ben esdir per sagramen,
qu'ieu anc falhis, dompna cortez' e pros,
mas quar vos am e tot quan de vos es
e quar n'aus dir en manhs ricx luecs grans bes:
ve-us tot lo tort, dona, qu'ieu ai ves vos.
Per aital tort me podetz lonjamen
gran mal voler, dompna, mas ben sapchatz
que per ben dir vuelh trop mais que m perdatz
que-m guazanhetz vilan ni maldizen,
quar d'amor san tug siey fag avinen;
e pus hom es vilas ni enoios,
pueys en amor non a renda ni ses:
amar pot elh, mas d'amor non a ges
si'lh fag e'lh dig tug no son amoros.
Ben fai Amors ad honrar finamen
qu'el mon non es tant rica poestatz
que no fassa totas sas voluntatz,
e tot quan fai es trop bon e plazen;
e Dieus i fetz mot gran essenhamen
quan volc que tot fos mezur'e razos,
sens e foudatz, sol qu'az amor plagues,
e paratges no y des ren ni tolgues,
pus fin'amors si metri'en amdos.
Bona dompna, non crezatz l'avol gen
que ieu fezes de me doas meytatz,
for de mon cor que s'es en vos mudatz;
qu'en un sol loc ai ades mon enten.
E sapchatz ben qui en dos luecs s'enten
res non es meins de nesci voluntos
e ges nul temps no'm plac tal nescies
ni tal voler - anz ai amat de fes,
con fin aman deu far, ses cor felos.
Be'm lau d'Amor, quar m'a donat talen
de lieys on es pretz e sens e beutatz,
ensenhamens, conoissens' e solatz,
res no y es menhs mas que merces no'l pren
de me d'aitan que m'esguardes rizen
e que'm fezes semblan de belh respos;
ab sol aitan for'ieu guays e cortes.
E ia no vuelh pueys mens de vint e tres
del sobreplus; el sieu bel plazer fos.
Al pros Comte vuelh que an ma chansos
d'Engolesme, si vol la rend'e-l ses
que ieu conquis, que ieu vuelh per un tres:
d'a mi no falh Lunelhs ni Araguos.
Trach de l'edicion critica de MJ Routledge, Montpelhièr 1977 pp 52-54. Pillet-Carstens, 4;Philippson, III, p. 16; Klein, 13, p. 66; Lavaud, XIII, p. 356; MG, 967 & 1342; Mahn, Archiv, 35, 446 &, 49; 318; Raynouard, Choix, 3, 449. MSS.: A B C D G I K R T U a' f N P S TEXTE: C
Se ne cresèm Barberino qu'escriguèt en italian e en latin de
paginas sus los trobadors au sègle XIII, lo monge de Montaudon interven dins un
afar gostós que se passa a Montpelhièr (Routledge op cit p 181-183) un
jorn ont i èra tanben lo còmte de Tolosa. Istoricament poiriá aitanben èsser
dins l'environada, e perqué pas a Lunèu ont la dinastia
dels Raimon-Gaucèlm èra intimament ligada amb los còmtes de Tolosa. Aquò
explicariá l'allusion misteriosa de la cançon IV aquí dessús...
Un soldat dau còmte sonat Ugonectus (=Ugonet?) es estat sosprés amb la molhièr de quauqu'un mai e los que l'an trobat a l'òbra lo menan a Raimon, que l'acusa de desonorar a l'encòp l'onor tolosan e lo sieu. Mas sénher còmte, i ditz Ugonectus, totes los autres soldats de nòstra armada fan parièr. Lo bòn monge èra aquí e testimoniava, ço escriu Barberino, que lo còmte condemnèt Ugonectus a la pena volguda per la lei, car la marrida accion dels autres es pas una desencusa per ta conducha pròpia, e la valor veraia, aquò's d'èstre bòn au mitan dels maufatans.