Luònh

Lo libre terrible de quora cabussèt ma vida, dins lo baujum mirgalhat de las ribas de la mòrt, ont me semblèt de passar lo temps de tres existéncias comolas de meravelhas e de terrors...

Ne tornère. E tot aquò o caliá escriure. Un autre mond, immens, inacabable, mirgalhat. Amb son estranha e incomprenabla vertat.  

Max Roqueta ne leguiguèt lo manescrich e m'encoratgèt a o publicar. Aquí çò que m'escriviá: "...  quand òm a passat tant de jorns a ras de las pòrtas de la nuòch. Urosament que lo malur a passat son camin  (....) N'es sortit un libre: aquel d'un escrivan que lo malur e lo patiment, de totas formas, li an portat "volens nolens" una maduretat que florís plenament en aquela òbra nòva. E tan desparièira, de segur, de las, pasmens seguras, de ton gaubi. Mas en quau mancava, saique los rebats d'un afrós patiment tant de l'èime e de l'arma, coma dau còrs. Ges de malur es pas bòn. Mas, se nos podèm, en quauque mena de biais, aconsolar dau terrible malur que te ven de picar (e qu'aurà saique caugut ta granda fòrça de l'èime e dau còr per superar) me diràs qu'es, saique, aisit a los qu'an pas vist las causas que de luònh, de se'n anconsolar a la lèu-lèu, e d'o dire, coma tot passant. E auriás rason d'o faire. Mas enfin, te cal comprene que nòstra gaug vai, primièr, a l'òbra promesa adejà per mantun testimòni de ton talent, e qu'a atrobat dins ton malur pro de fòrça viva, de biais de viure per tot o rebutar dins l'ombra de recòrds saique marrits mas qu'es urós de ne poder culhir la frucha. En ta persona retrapada. E, d'ausida aquela òbra poderosa e tota vida d'aquel poder de viure maugrat tot. E que s'espandís tot de lòng d'aquel grand libre: sola desencusa que poiriá justificar tant de mau."

Lo libre es sortit un an après la despartida dau vièlh mèstre afeccionat, lo dijòus 18 de Mai de 2006, a l'Editorial rosselhonés "El Trabucaire". Ne signère los prumièrs exemplars a la Comèdia dau Libre de Montpelhièr la quita dimenjada que seguiguèt... 

Una critica d'aqueste libre per Joan-Guilhèm Roqueta. 

Autras notas sus "Luonh"

Una critica  dins "Reclams" N° 801 per Sèrgi Javaloyès. 

Aquí sas prumièiras paginas ont explique cossí e perqué l'escriguère, e un postfaci que demandère a Joan-Claudi Forêt.

Davantdire : Es d’enlai que tòrne...

Capítol 1 : l’òrt encantadís.  
Capítol 2 : la fònt perduda.                  
Capítol 3 : la recorbadura de l’espaci.  
Capítol 4 : escaufadissas.             
Capítol 5 : eusièiras.  
Capítol 6 : auçuras. 
Capítol 7 : neblalha. 
Capítol 8 : cortina.    

[lo començament dau libre]

Davantdire : Es d’enlai que tòrne...

Luònh, luònh... Es d’enlai que tòrne. D’un país que jamai auriái pas cresegut qu’existiguèsse. E pasmens èra pas sòmi. Pas per ieu. Èra la vida veraia. Ni que, de segur, tot se debanèsse en defòra dau mond materiau. Enlai i passère lo temps d’una existéncia, comola de passions, de meravilhas, de paurs.

Tornère a la vida amb aqueles impossibles sovenirs, inamorçables, tant intenses qu’èran mai verais que çò que vesiái e qu’entendiái. Aviái cresegut de viure en plena luciditat aqueles viatges calucs au fons de la terror e de l’embelinament.

Los personatges bistòrts amb quau visquère enlai fan partida de mos remembres. E tanben d’autras enfanças. E d’autres orizonts. De ciutats, de monuments. E aquel biais de viatjar a bèl èime en utilisant d’estranhas lèis fisicas. E quitament una religion nòva, dessenada, que descobrissiái enlai esterlucat.

Soi tornat.

M’ère promés de los servar, aqueles sovenirs. A de moments, embelinat o terrificat, me disiái : es tròp estranh, o escriuràs. Tan vau dire qu’aquelas visions, per un còp, ni que passèsson totas las ficcions, son pas imaginàrias. Son ma vida, viscuda a de bòn. Amb ma susor, mas lagremas e mon sang.

 Sai que benlèu son çò que mon esperit, clavat dins l’immobilitat d’un lièch de suènhs intensius, congreèt en mesclant dins una mariamèla afebrida mas angoissas, mos remembres, las bomborinadas mirgalhadas de mon cadavre negat dins los psicotròps. Sai que  benlèu, dins de grandas malautiás mentalas, dins las psicòsis delirantas majoras, lo mond vivon de causas semblantas. Es aquò qu’apassiona los psiquiatres quand parlan de « bèus deliris »...

L’immensa proximitat de la mòrt, que ribegère una setmana, la visquère simbolicament dins de mesas en scèna esglariantas que me semblavan la vertat absoluda. E ieu voliái pas morir. M’arrapère. E tornère escalar lo pendís.

E i aguèt tanben aqueles tant estranhs rescòntres. Ère pas solet enlai. Ère amb de gents que conoissiái pas ges aperabans. E que tornarai pas jamai veire dins lo mond verai. Ai viscut amb eles. Lo temps d’una vida plena de fèbre e de paur. D’unes siaguèron d’amics meravilhoses, d’autres d’enemics acarnassits. Ara a bèles paucs se mudan en neblalha. E pasmens èran espesses de tot son pes d’existir. Dins de païses mirgalhats que son estats mieunes e que digús visitarà pas jamai.

Aquí la relacion dau pus luònh e dau pus desaviant de totes mos viatges.

L’òrt encantadís

 La sabor particulara d’aqueles jorns ont tot sembla doç, melicós, estadís, suau. E sabèm pas, volèm pas saber, ni qu’o sentiguèssem foscament, que tot vai cabussar, que l’instant de puòi res serà pas pus coma abans. Mas la doçor es tròp fòrta, la pressentida marrida s’i dissòlv. Sèm simplament, nèciament, uroses. La voluptat melicosa, espessa, de l’instant. Que sembla etèrne.

Un vèspre d’estiu tan pasible, mentre la calorassa pojava fins a sa cima. Èra lo cinc d’agost. La jornada èra estada amaçolanta. Ges de vent, lo caumanhàs que vos levava tot voler, que vos empegomissiá lo sicap. L’après dinnada, caliá far la dormida, una dormida pesuga e susarenca, a alenar aquel aire tebés. E puòi dins lo tantòst la pichòta aireta venguda dau miegjorn, portaira d’una doça fresquièira. Jot lo cèl immens que s’ennivolissiá de colors sanguinosas. La granda foliá de l’estiu.

E èrem estats au Mas dels Paures, dins lo rogejar majestós dau calabrun. La sansoira seca, fendasclada. Enlai dins la palun los chivals, pichonas tacas blanquinosas. Èran un bèu vintenat, totas las monturas de la manada. Los caliá anar campejar luònh, darrièr lo pònt de las Escharnègas, a ras de la pòrta dau Mas dels Riches. Immensa espandida de palun dins lo plen de l’estiu, polida, enchusclanta : coma un bèu sòmi.

....

Lo postfaci de Joan-Claudi Forêt

UN AGOST EN INFÈRN

" Dètz jorns de comà, tot lo mond que creson que me van enterrar (urosament o sabiái pas, o voliái pas saupre, mas fasián marrida mina a mon cabeç...). " nos avodava Joan-Frederic Brun dins un corrièr recent. Lo libre es nascut d'aquela proximitat plan reala de la mòrt. Dins aquel terrible agost de 2003, que sa calorassa revertava l'infèrn, aprenguèri la novèla de l'accident en telefonant a son ostal per m'assegurar de sa preséncia a la taula redonda d'escrivans que l'Universitat Occitana d'Estiu m'aviá prepausat d'organizar a Nimes per la fin del mes. Coma demandavi a son esposa çò que podiái far per l'ajudar, me respondèt : " Pregatz per el se cresètz en Dieu. " Las visitas èran reservadas als pus pròches. Per sos legeires e amics comencèt una espèra angoissosa. Los autors recampats a Nimes, Joan-Ives Casanòva, Joan Ganhaire, Felip Gardy, Sèrgi Javaloyès, Joan-Loïs Lavit, Florian Vernet, li mandèrem una carta d'amistat. Tre que foguèt possible, en setembre, l'anèri veire en clinica. Un bon mes après la malamparada, lo moment pus critic èra passat, mas pel malaut encara fòrça aflaquit, res èra pas encara ganhat, estent possibla una recalivada. Una longa rota demorava de percórrer, mai d'una operacion de subir. La garison se deviá meritar a dich de paciéncia e de volontat, de patiment tanben. Es alara que Joan-Frederic Brun me parlèt dels jorns de deliri qu'aviá viscuts e de l'irrefutabla impression de realitat ressentida. Me parlèt tanben de son enveja de consignar tot aquò per escrich, per a l'encòp se desliurar d'" aquel fais pesuc " e servar aquelas visions espectaclosas. Lo podiái pas qu'encoratjar dins aquel dessenh : un testimoniatge aital, en mai que li podiá èsser sanitós, existissiá pas dins nòstras letras d'òc. Pensèri aitanlèu a d'experiéncias semblablas, mas volontàrias, coma la d'Henri Michaux, que Joan-Frederic Brun coneissiá pas encara. S'atalèt a escriure e me volguèt mandar d'ausida lo primièr capítol. Estimi mai aicí de citar son pròpri testimoniatge dins lo corrièr electronic ont m'explicava la seguida : " Aqueste prumièr capítol a conegut un auvari particulièr. Lo compausère mentre ère jagut, l'ordinator portable pausat sus lo quadre de Sladís que fixava mos amalucs e s'enairava per trenta centimètres d'en naut de mon ventre... Malastrosament (o benastrosament) agantère de viruses (electronics) en tornant a l'ostau e en me tornant connectar sus lo oèb. Tot se perdèt. E m'o cauguèt tornar escriure cap e tot. L'experiéncia èra pro fòrta per qu'o reescriguèsse d'un biais semblant, mas probable o faguère amb mai de detalhs e d'emocion encara... E puòi me mainère que i aviá una seguida. Au mens un capítol. E puòi los autres. Tot aquò me tornava. Ensajave d'o metre en òrdre e en o escriguent me'n tornave encara mai. " Nòu meses après l'auvari, podiái ja legir los tres primièrs capitols, puèi los quatre seguents amb l'apondon del darrièr en setembre de 2004. Del quite avodament de l'autor, la perplexitat dominava en el quand s'interrogava sus l'interès d'aquelas paginas. Èra una produccion que disiá de" terapeutica ", mas que ne vesiá pas la valor literària. S'èra mes a escriure " sens tròp calcular que i auriá la matèria d'un libre entièr " e èra " plen de dobtes sus l'oportunitat de lo publicar ". Calguèt mas protestacions e l'insisténcia de qualques lectors dins la confidéncia, Felip Gardy, Rotland Pecot, Joan-Pèire Tardiu, Max Roqueta, per vencre sas esitacions. Assajarai pus bas de donar qualques uns de mos arguments literaris. Lo pròpri dels malsòmis es d'èsser iteratius. La repeticion circulara es l'estructura de tot lo tèxt. D'aquí lo doble desnosament, ont lo malsòmi raganta la vida. A la fin amaisada de junh de 2004 (primièra part del darrièr capitol), succedís la casuda en cachavièlha de sa segonda part (julh-agost de 2004), ela tanben autobiografica : " E s'endeven que, mentre me cresiái tirat dau traucàs, la darrièra operacion m'ablasiguèt, e siaguèt acompanhada de fòrça d'angoissas. D'aquí la segonda fin. " (corrièr electronic) Se vei que l'escritura, qu'acompanhèt la longa garison, se faguèt pas ela tanpauc sens dobtes ni auvaris. Èra donc necite de dire qualques mots sus la genèsi del libre. Aqueles mots, los teni del quite autor e los liuri a sa demanda e jos sa caucion, per exemple pertocant la part - modèsta -que poguèri prene al raconte a se far. Après aquel testimoniatge personal, usarai de mon autonomia de lector e de critic per lo situar dins lo demai de l'òbra, ni per las reticéncias de l'autor (que mençonarai) sus d'unas remarcas mieunas.

Luonh es lo quatren dels obratges de pròsa publicats per Joan-Frederic Brun. Es a l'encòp lo mai fidèl a l'esperit dels precedents e lo mens esperat, lo mai estranh e desvariant de totes. " Car es pas tant qu'aquò revelator de mon sicap ", m'escriguèt l'autor. Se compren perqué. Un auvari coma lo que ne provoquèt l'escritura es per definicion imprevesible. Calguèt un escur engimbrament de neuròns dins la clòsca reguèrga d'un camargue auriu, lo vèspre d'una debuta d'agost ofeganta, per descadenar lo drama e son urosa conclusion : l'escritura del drama. O mai exactament, l'escritura del viatge fantastic e immobil que se debanèt en parallèl amb lo drama, amodat per la morfina. Del temps que la carn patissiá e luchava contra son poiriment, l'èime se destacava e de la carn e de sa patirassa, per visitar d'encontradas " de terror e d'embelinament ", a l'encòp ufanosas e familiaras. Lo retorn a la vida èra al prètz d'un retorn al real, amb son fais de prosaïsme. Quand avèm un còp passadas " aquelas pòrtas d'evòri o de còrna que nos separan de l'invesible ", coma ditz Nerval a la debuta d'Aurelia, gardam del mond del sòmi, aquel misteriós en-delai, un esfrai e una languison que nos daissan pas quites. Del temps qu'es a tornar sus la riba dels vius e a recobrar la consciéncia del real, lo convalescent espròva lo desir a l'encòp de servar e d'esconjurar per l'escritura lo tresaur amolonat d'imatges e de sentidas. Primièra lectura possibla inscricha dins son quite títol : Luònh es un raconte de viatge e d'aventuras viscudas. Del devisament del mond a son usatge, del venecian Marco Polo al soïs Nicolas Bouvier, sens doblidar lo Portulan de l'occitan Rotland Pecot, entre observacion geò o etnografica e experiéncia personala irreductibla, l'enjòc es de far partejar son meravilhament davant un espaci desvariant. Desconegut, pasmens, l'espaci de Luònh es luènh d'o èsser. L'èime barrutlaire del malaut percor de regions que pareisson al lector en granda part ja exploradas per l'autor. Diriái que Luònh es un viatge en " Brunland " se lo quite viatjaire Brun aviá pas desmentit aquela idèa dins un recent escambi de corriels. Per el tot aviá l'aire novèl, alara que lo lector associa a las descripcions mantun païsatge que li sembla d'aver ja rescontrat dins l'òbra. Lo primièr roman, per exemple, Lo Retrach dau Dieu negre, publicat en 1987 mas acabat d'escriure fòrça abans, a 21 ans, aquel viatge escalustrat dins un espaci-temps delirant, mescla de fantasiá eroïca e de space opera a la mòda de Lovecraft, se dobrissiá per una fugida dins un païsatge mièg desertic mas familiar de sansoira e de montilhas. Es lo país de la bovina lengadociana, Pichòta Camarga e Estanh de l'Òrt, que remanda al terrador plan real del Mas dels Paures ont espeta lo drama. Lo retrobam dins lo Temps clar de las encantadas, al raconte de " La domaisèla de l'aiganha ", que trèva la memòria d'Alexandre Langlada, lo poëta de l'Estanh de l'Òrt, tan legit e presat per Joan-Frederic Brun. Dins Luònh, la fèbre de l'infeccion transforma aquel espaci en scèna epica de drama estivenc e la montura reborsièrsa en caval de l'apocalipsi, que desquilha a de reng los ausards que s'avastan a l'encambar, fins al malastruc Ferrandet, del cap espotit coma una pastèca dins un cimèl d'embriaguesa collectiva, de violéncia e de caumanhàs. Tocam aicí lo procedit recurrent del deliri del narrator : lo grossiment epic, que transforma en legenda l'eveniment viscut, per multiplicacion, iteracion, aumentacion. L'autre pòl geopoëtic de Luònh e de tot l'univèrs de l'escrivan es lo rèire-país, que l'autor apèla " enfre tèrras ", l'univèrs garriguenc del segond roman, Setembralas, del recuèlh del Temps clar de las encatadas e del Verd Paradís de Max Roqueta. Aquel ondejament infinit d'eusièras es pas sens solucions de contunhetat, que ne rompon lo lisc e la monotonia. D'un band es trencat d' " embauces ", tèrme-clau de la topografia brunesca. De l'autre possedís son envèrs d'ombra : las baumas e cafornas que ne cavan lo sòtol, qu'explòra de longa l'amic Bernat e que constituïsson una metafòra del raconte, lo qual es pas, fin finala, qu'una viatge al centre de se. Aqueles dos pòls son prigondament ancorats dins la biografia reala de l'autor. Cadun a despertat una passion activa. La bovina faguèt de Joan-Frederic Brun un gardian afogat de cavals e de buòus, capable de vos escutlar la genealogia de quina que siá d'aquelas bèstias entre Les e Pichòt o Grand Ròse. L'envèrs ombrós de la garriga faguèt grelhar una vocacion d'espeleològ, que, joncha a una tissa d'exaustivitat, lo transforma en topoguida viu que podètz fulhetejar a léser : pas un avenc, pas una bauma que non aja visitat e que non vos en pòsca descriure la tenebrosa fisiologia. A partir d'aqueles dos espacis, lo trabalh de l'inconscient se descabèstra. Cada pòl a sos luòcs e sos monuments. L'enfre tèrras garriguenc a son abadiá cisterciana de la giroleta en forma d'agla, l'ermitatge de frair Laurenç que diriam sortit d'una pròsa de Max Roqueta, las vinhas de la bèla e indondabla cosina Saurimonda (poiriá èsser un nom de fada, que revèrta la Salimonda del conte " L'aur de las encantadas "), lo vilatge dels Grinhòls amb lor sòmi de restaurar la raça. Del costat de la mar, s'aubora lo pòrt fortificat, sortit del pincèl de Chirico o Lorrain o del gredon de tal autor de bendas dessenhadas, que sos portics e sas terrassas s'envèrsan coma la garriga en colonadas sosterranas negadas d'aiga, tala la Split de Dioclecian o la " Vie antérieure " de Baudelaire (" J'ai longtemps habité sous de vastes portiques. "). Territòri familiar donc, mas engrandit a las dimensions de l'epopèa e poblat d'èssers fòra l'ordinari. Los tres libres precedents racontan de desplaçaments, d'exploracions. La narracion brunesca s'inscriu totjorn dins l'espaci, es de longa percors e descobèrta, a l'instar dels fugitius d'Ishtar dins lo Retrach o del Frocand del Temps clar de las encantadas que son rescontre de las fadas s'inscriu dins sa traversada de la Serrana entre Madièras e Gelona, amb un desgrunament de toponims. " La recorbadura de l'espaci ", tresena part de Luònh, nos torna dins lo genre del space opera que fasiá l'essencial del primièr roman. Lo narrator se desplaça dins la magnetosfèra sus de camps magnetics produches per " una granda terrella de Birkeland " alestida dins la cava de son ostal a Montpelhièr. Aquel tèma de sciéncia-ficcion, usat e abenat, poiriá paréisser ninòi, foguèsse pas inscrich dins lo raconte viscut d'un deliri, a prene donc al segond gra. Lo filh Pèire-Augustin participa al viatge. Ensems descobrisson de luòcs mièges somiats, mièges reals. Russia d'en primièr, amb son malastre e son desespèr : "... una vila negrosa de Siberia, un pòrt ont poirissián d'immensas carcassas de batèus abandonats, au mitan de bastidas gigantassas de betum gris que semblavan mòrtas per sempre. Aquí de joines amb de casquetas bluias venián jogar de musica e s'embriagar de vòdca, de bièrra e de violéncia. Èra un mond sens cap d'espèr. Sas cançons celebravan lo nonrés. " Puèi cambiament de decòr : son " de selvas estofarèlas, espessas... Rescontràvem de populacions estranhas que se noirissián de fruches... Semblava un pauc de dàtils, mas pro gròsses. " Dàtils que se'n conflan de joves princessas per se far mostrosament grossir segon la costuma. Après America, lèu evocada, vaquí enfin " aquela vila immensa, acolorida, bastida sus de sèrres e de combas, copada de pargues de vegetacion druda, un pauc fòla, dins un país luònh de Tropicas ", vila que fa contraste per sa belesa amb un Montpelhièr liurat a l'urbanizacion mai desbardanada. " E me rapelave qu'èra ma crenhença aquò, un còp èra, dins una autre vida luònha, abans l'accident. Ara èra tròp tard. I aviá pas pus de garrigas, de sèrres, d'ermasses, de palun. Pas que de ciutats de betum en cantièr e de zònas industrialas desesperadas. " Lo luòc essencial es de tot segur l'espital jos sas doas formas. La primièra que ten un plaça recurrenta, entintainanta coma una sansoina, es l'òrt encantadís, amb sa terribla ambivaléncia. Lo planpè es un paradís ont senhoreja Gàudia l'anestesista dins lo tindament dels flàscols de potinga que còpa (" musica tindarèla que ritmava las matinadas "), " entre la baranhas mirgalhadas de flors ", " au mitan de visions viradissas de flors que se cambiavan en visatge inexpressius e bèus e puòi terribles ". Lo " grand bastiment blanc " es un infèrn de la geometria enversada ont mai se monta, mai se davala dins l'agonia, fins a la cima qu'es son darrièr cèrcle, los dels condemnats a mòrt, vodats al potz negrós que ne cava lo mitan o als cans abramats que quichan del defòra sus sa pòrta. La davalada als infèrns es de fach una pojada. Aquel passatge del paradís a son contrari es sai que lo tròç mai penós e mai bèl del raconte. Dins son deliri, lo narrator transpausa en topografia precisa l'angoissa ressentida davant lo moriment. Topografia infernala donc, amb lo quite Caron jols traches d'un ajudasuènhs clòscapelat que lo carreja dins son lièch e li anóncia frejament per tot conòrt : " Veiretz, es un pauc long e fai mau. " L'autor escriu dins son abans-dire : " L'immensa proximitat de la mòrt, que ribegère una setmana, la visquère simbolicament dins de mesas en scènas esglariantas que me semblavan la vertat absoluda. " Granda beutat d'aquelas paginas plenas d'un sentiment de dereliccion davant l'iminéncia d'una mòrt, plan reala aquela, que lo narrator sentissiá d'instint tan pròcha. La segonda forma de l'espital, mai prosaïca, es la cambra ont se despèrta de son deliri, de temps en quora e a mièja, non sens la transfigurar de sciéncia-ficcion involontària. S'imagina en efièch que venon de descobrir un biais tot nòu d'antisepcia que consistís a percórrer los corredors en sens unic... Aicí encara " recorbadura " de l'espaci familiar e jornadièr del mètge espitalièr (rapelem que Joan-Frederic Brun es especialista de diabetologia). " Aquí la relacion dau pus luònh e dau pus desaviant de totes mos viatges. " Raconte de viatge donc, d'un viatge paradoxal perque immobil e terriblament paupable. Los tres libres precedents respondián al besonh de reencantar un mond vuejat de tot meravilhós per la modernitat. La languison esquiçanta d'aquelas creaturas de sòmi que son las fadas inspirava Lo Temps clar de las encantadas. Lo realisme fantastic de Setembralas encantava, dins lo biais del roman sudamerican, una garriga menaçada per de simptòmas premonitòris de la malamparada personala (l'accident) e collectiva (lo calimàs) de l'estiu de 2003, coma s'èra ja rosegada del dedins per la corrosion de la modernitat, a l'imatge d'un còs manjat per la gangrèna : descasença del domeni de la Liquièira, engrunament de l'ostal de familha dins la ciutat, misteriosa caforna cavada pel govèrn del general de Gaulle e que mina lo campèstre. Luònh opèra aquel reencantament del real, mas o fa d'un biais virtual, se podèm dire, puèi qu'aquò's solament dins la consciéncia febrosa del narrator. E l'escrivan se pòt donar la satisfaccion de pensar que los deliris fantastics del Retrach, sos viatges extraordinaris que desfison l'imaginacion, los a totes viscuts dins sa carn cremanta e dolorosa, a la risca de sa vida.

De Quincey, Nerval, Baudelaire... La literatura presenta qualques uns d'aqueles viatjaires dins los " lointains intérieurs ", per reprene un títol d'Henri Michaux. Luònh es de raprochar de l'ande d'aquel escrivan. Misérable miracle, L'Infini turbulent, Connaissance par les gouffres, Les Grandes Épreuves de l'esprit, sos títols anóncian clarament sos dessenhs. Per Michaux en efièch, l'experiéncia de las potingas allucinogènas a per tòca paradoxala de conéisser lo fonccionament de la pensada en estat normal. " Je voudrais dévoiler le normal, le méconnu, l'insoupçonné, l'incroyable, l'énorme normal. L'anormal me l'a fait connaître. " Los univèrses en marge, psiquedelics per exemple, servisson de revelators de l'univèrs " normal ". Tòca segondàriament literària, mai que mai cognitiva e mai scientifica, que Michaux se vòl puslèu cercaire qu'escrivan. Luònh es sai que d'una escritura sonhada e fòrça literària, mas respond tanben al besonh de dintrar dins l'enigma de son èsser pròpri, de davalar dins sos infèrns personals o, per usar d'una autra metafòra, de raportar dins son filat los mostres abissals que congrea en se lo sòm de la rason. La tòca del raconte es pas l'interpretacion, mas lo testimoniatge. Aquel raprochament amb Michaux ne preni la responsabilitat, a la risca de me far desavodar per Joan-Frederic Brun, que m'escriguèt après l'aver legit sus mon conselh : " I reconeguère pas grand causassa de mon experiéncia, mas de nuàncias dins las illusions de la morfina me rapelavan un pauc quicòm. " E declara dins un autre corrièr, per quant a sas motivacions : " Lo mai important per ieu es estat de reconstituir l'experiéncia dins son ambient viscut, amb las sentidas e las colors, puslèu que de ne far un rendut-compte freg e distanciat que seriá estat mai fosc, e m'auriá mens desliurat d'aquel fais pesuc. " Car un autre dessenh de Joan-Frederic Brun, naufragat involontari de sa consciéncia, es l'esconjur d'una experiénça esglarianta. Per escafar lo traumatisme de sa carn e de son esperit, lo cal dire e, s'es lo cas, ne far òbra d'art. Ne far de literatura, o al mens, coma ditz dins lo darrièr capítol, " traça de literatura ". E sembla que l'esconjur aja capitat, puèi que la fin (provisòria) de junh de 2004 tomba sus aquel paragraf : " Estranhament, çò qu'ai escrich a escafat lo remembre, l'a civilizat, l'a amansit. L'a esbegut de tot son verin. Lo pòde daissar detràs, rengat amb d'autres papierasses, coma tant d'autres sovenirs de bèus viatges. Escape enfin a aquel baujum. Retròbe la simplicitat suauda de la visa vidanta. A boca d'estiu. " Vertat que la fin definitiva es fòrça mai pessimista, coma se daissava entendre que la trevança èra totjorn possibla... L'autor a donc représ son blos lengadocian de las garrigas bassas, qu'es de roquetian eiretat de la boca e dels libres del mèstre, mètge coma el, al ponch que nos cresèm tot còp d'ausir lo ritme de l'encantaire d'Argelièrs. Per exemple dins la segmentacion de la frasa per de ponches o, çò que n'es un cas particular, dins aquela mena de relatius de ligason que relançan la frasa precedenta : " Las potingas analgesicas e anestesiantas m'avián tragut dins un país acolorit e esglariant ont, lo temps de sèt o uòch jorns d'aiçaval, visquère de setmanas, de meses, d'annadas benlèu. Tota una vida intensa, afebrida. E ont ribegère lo portal dau trespàs dins una mesa en scèna d'espavent. Qu'aviá la densitat de la vida veraia. " Tot deliri es circular e torna a la consciéncia los meteisses imatges, sovent d'un biais fastigós, nerviosament aganissent. Al nombre d'aqueles motius recurrents que se trenan en contraponch, dos son de remarca, perque son benlèu l'expression d'una culpabilitat difusa. Lo primièr es personal : lo narrator s'imagina que son caval baug contunha son òbra de mortalatge sus de joves cavalièrs e qu'el, son proprietari, ne serà tengut per penalament responsable, ni per èsser jagut sus un lièch de patiment. Lo segond es collectiu : après lo murtre de l'imam Moraoí per Jòri Landric, la sècta que n'èra lo profèta abandonarà son pacifisme per descadenar lo jihad sus l'occident, conducha per sa filha, l'escridassaira venjativa. Milenarista, apocaliptic, l'estiu del grand calimàs mescla lo drama de l'individú a la foliá collectiva que s'es apoderada dels èssers e de las causas, fins al climat. Tot lo raconte es fach del retorn de luòcs e de caras semblables, e l'innombrabla repeticion de las meteissas formulas, remarcas e redichas, luènh d'èsser negligéncia, rebat lo repapiatge e lo desaise d'un èime allucinat.

Demòra un tresen aspècte d'aquela òbra : las creaturas que trèvan aqueles espacis. Alevat Jòri Landric, personatge ambigú e mai satanic de mètge baug mas tot-potent, e qualques personatges masculins lèu esvanits, infirmièrs o ajudasuènhs, Frair Laurenç, l'amic Bernat, lo gardian Ferrandet, i rescontram mai que mai de femnas subrebèlas, Gàudia l'anestesista, Maïlis e Ayla, las doas Ofelias, de joves veusas de cavalièrs malastrucs e, de segur, la cosina Saurimonda. Aquelas figuras femeninas son de sucubas suscitadas sai que per una libido mens aconsomida que la rason del subjècte. Lo sòm de la rason congrèa mai que de mostres... Per l'efièch probable d'una censura inconscienta, lors amors son saficas, mas se donan a veire sens complèxe, dins un exibicionisme interpretat coma una caritat universala. Retrobam aicí mai un caractèr essencial de l'univèrs de nòstre autor : una erotizacion dels espacis aimats, garriga per exemple, sensualament percebuts coma femenins e metonimicament poblats de femnas aimablas, que ne son los gènis tutelaris. Tala èra la logica d'escritura del Temps clar de las encantadas. A aquel prepaus, l'autor m'escriguèt una remarca interessanta : " Una de las causas mai impressionantas es lo pes de realitat d'aqueles personatges de ravacion. Imaginaris e pasmens verais. Los noms los ai modificats a mon biais amor que d'unes poirián far pensar a de personas existentas, de noms que sasiguère dins mon comà, de gents veraias, mentre èran solament d'estatjants d'enlai. E sovent lo nom dau meteis personatge evoluissiá, de long de l'istòria, ni que siaga lo meteis... " Clavarem sus una figura mai fugidissa que las autras, la de Bèu, l'esposa del narrator, qu'a de moments li apareis " irrealament bèla " dins sos vint ans. Fa d'aquela istòria viscuda una version enversada del mite d'Orfèu e Euridiça. Alara que lo narrator, dins lo primièr capítol, decisiu, lucha contra la mòrt amb las ultimas fòrça de son desespèr, es ela que lo ven quèrre dins l'infèrn de la cambra nauta e lo fa davalar tornarmai dins l'òrt encantadís, a la lutz del grand jorn.

Dins lo darrièr capítol, l'autor confessa sa perplexitat per classar dins un genre lo raconte que ven de produire : " Aguèsse volgut far òbra literària, auriái de tot segur pas imaginat aquelas logicas bistòrtas, aqueles personatges totes baugs... " E pasmens ne cal pas dobtar, es plan d'una òbra literària que se tracha, e mai se sa forma e son subjècte son estats mai patits que causits. Se compren qu'aquel raconte merita de far data dins la literatura occitana per la noveltat de son prepaus, de son genre e de son enjòc. Es una pròsa modèrna e creatritz. Auvari benastruc que nos valguèt aquel libre e que donèt a son autor lo sentiment de sa finitud e doncas de l'urgéncia d'escriure encara.

Joan-Claudi Forêt Montpelhièr, agost de 2005

Una critica d'aqueste libre per Joan-Guilhèm Roqueta. 

una lectura "occitanissima" dau libre

E una presentacion dins OC per Joan-Pèire Tardiu.

Una critica  dins "Reclams" N° 801 per Sèrgi Javaloyès. 

una lectura fina e estrambordada per Sèrgi Viaulas

Retorn a la pagina de l'autor JFB

Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI
Retorn a l'ensenhador generau