« Mais enfin, qu’est-ce que 1’Occitanie? » Nelli. Toulouse. 1978
Dins lo vam de la granda espelison reconquistaira de las anadas 70, avèm transformat en eslogans simplistas las analisis, encara embrionàrias, de la complèxa realitat occitana, e tròp sovent es per l'estrambòrd o la bèl parlar Rolandbartian qu'avèm remplaçat la reflexion vertadièira. E aquò es pas que temps ara de ne venir conscients : nos cau repensar tot l'occitanisme, rigorosament, e au pus lèu. Dins aquel contèxt, la trabalh iconoclasta de Renat Nèlli ven a son ora. Quand París, L’Astrado Prouvençalo, e autras CACEO nos agairan amb de panflets difamatòris, es interessant que dau pus dintre de I'occitanisme quauqu'un nos venga escutlar çò que vai pas. E la matèria manca pas.Regrète que lo libre siá pas estat escrich en occitan. Antau en francés, mancarà pas de far los delicis de nòstres enemics, que tròp sovent sabon pas de qué nos reprochar, per manca d'informacion. Mas las condicions naturalas de l'edicion au nòstre fan d'aquò una remarca purament teorica. Nèlli, erètge de sèmpre, fai petar totes nòstres dògmas, sens pietat e amb una pichona poncha de delectacion sadica. E cadun ne pren, dempuòi los ciutadans nostalgics que cèrcan dins l'occi- tânerie una novèla Arcadia, fins als cenacles jargonaires de Montpelhièr, en passant per los xenofòbs sens cervèla e las femnas polidas que fan recuolar l'accent dau miègjorn per imitar las espiquerinas de l'ORTF. Lo libre mèscla amb una continuitat estonanta de pensadas d'una prigondor e d'una novetat espectaclosas amb de galejadas destimborladas. Aquí dedins, quand Nèlli sembla seriós, es que ritz, e quand a l'èr de galejar, es qu'es seriós. De galejadas que m'agradan pas, pr'exemple, es quand repren lo tèrme de lengas d'òc per sotalinhar la diversitat de l'occitan, riquesa nòstra que degun sómia pas de mermar quand lançam de concèptes coma lo d'unicitat de la lenga d'òc, o d'occitan general referencial ; ni quand ditz qu'Occitània es mai que mai lo Lengadòc, per insistir sus la particularitat d'aquel terraire dintre l'espandi nòstre. Urosament, Nèlli nos dòna tanben la melhora definicion d'Occitània : las possibilitats creatrices conjuguidas dau gèni aquitan e deu gèni miègterranenc. E nos definís la realitat de son existéncia per doas condicions : 1) susvivéncia e renaissença de la lenga, 2) volontat de la construire e de la reconstruire. Vesèm aqui, per lo primièr còp dich amb clartat, que la nacion occitana es un dinamisme, e que la reconstruccion mitica de nòstra istòria, s'es un amusament deliciós, risca de nos clavar dins l'androna d'una Occitània adinamica, perilhosa d'aitant mai que seriá en granda partida imaginària. Nèlli a rason de repetir, après Jòrdi Ventura, que lo frònt occitan commun de 1’edat mejana, nacion en devenir, celebrada per Espieu e Ròcabèrt, es un mite. Es subretot una aberracion de projectar dins lo passat nòstres fantasmas d'ara. Lo passat es la passat e l'Occitània nacion i existís pas qu'en grèlh ipotetic. Nos demòra I'Occitània linguística e culturala, nocion sufisenta per definir, an s'entendent sus los mots, una nacion.Sèm donc fòrça mau adralhats per renàisser, amb lo trabalh morticòla dels desolants Annals de I'IEO, la culte modèrne dau francitan que representa un enterrament potencial de la lenga, e la falsificacion de nòstra realitat en diacronia e en sincronia coma n'i a que dirián), tot aquò asaigat de populisme infantilizaire. Tant vaudriá ensajar de veire a de bòn çò que sèm e çò que foguèrem, e admetre que se, coma o espère, la nacion occitana es una possibilitat de deman, o devèm pas a las realitats de ièr. Au centre de son panflet destructor, Nèlli a doas ciblas principalas : 1) la pensada de Robèrt Lafònt, teorician quasi oficial de l'occitanisme d'ara, que segon l'autor auriá pas fach que reprene e parafrasar los programas de la gaucha en i ajustant d'apondons de fantasiá. Los tèrmes meteisses de I'acusacion me semblan discutibles. Ne demòra que Lafònt nos agrada mai en romancièr, dramaturg o linguista que coma analista politicò-economic.
Devèm a Lafònt un fum de concèptes novèls que foguèron utils a son ora, mas nos abeura ara d'elucubracions puslèu estranhas. Nèlli o vira a la galejada en disent que son sistèma menariá a de luchas tribalas coma au Zaïre... 2) L'infantilisme cultural es un perilh pus grèu encara, dins la mensura que la dignitat culturala occitana es ara nòstra sola valor segura, nòstra sola fòrça. Es aquí lo mai interessant de l'obratge : los capítols que tòcan la literatura e las arts. I retrobam curiosament la brave Ives Roqueta enauçat fins a de cimas ont l'auriam pas gaire imaginat, e l'excellent prosator Robèrt Lafònt desbauçat au pus bas dels fondasses de la nullitat, en companhiá de Gaston Bonheur. Mas legissèm tanben la denonciacion de las dècas de nòstra creacion actuala. Los reliquats sosterrans e insidioses dau parnassò-simbolisme, e mai generalament de l'influéncia francesa encara dominanta ; la fossilizacion dins la contemplacion dau passat ; la politizacion infantilisaira de l'art ( quicòm que Nèlli aima pas es la tematica Ives-Roquetiana dau Tèrç Mond...) l'illusion de considerar per cultura la reconquista de la lenga que n'es pas que l'instrument... Globalament avèm tot a far per nos desemplastrar d'aquò e agandir los camins d'una aventura vertadièirament nòstra. Nèlli au passatge nos fai descobrir de causas que sabiam pas : cossí Bodon retròba bèu premièr los ritmes autoctònes, cossí Gassendí es un pensaire occitan, cossí Favre deu son originalitat a I'educacion que li donèron los Jesuítas... E puoi nos prepausa de ne tornar a las fònts prigondas de nòstra cultura per ne tirar de sistèmas de pensada e de creacion novèls. Amor trobadorenc, metafisica catara, li semblan çò mai prometeire e inutilizat. Lo melhorament de l'òme au travèrs de l'amor non meritat de l'eternal femenin, que lo desraba dau mau qu'es la neient, aquò's una dralha inexplorada e plenament nòstra. Aquí tanben, dins lo vam dau panflet, i a de causas discutiblas ; lo gèni d'òc seriá essencialament anticartesian ? Sabèm que i a un mit francés dau Descartes exagonal, incarnant lo scepticisme materialista que definís l'esperit d'Oïl, Farai pas a Nèlli l'injúria de crèire que conois pas Descartes, la mai espiritualista dels metafisicians. Son òbra es universala e me sembla pas illustrar l'èime de las etnias septentrionalas de França. Nos es pas ges estrangièira. Fin finala, aquel « Mais enfin... » me pareis pròche de las lengas d'Esòp. Es plen dau melhor e dau pièger. Òm lo pòt considerar coma lo còp de cotèl dau traïdor dins l'esquina de l'occitanisme malautejant, o coma un immens cacalàs destructor, semenant au mitan de las arroïnas que laissa los grèlhs d'una rebastison mai ufanosa. Aime mai aquesta solucion. E son las eretgias, cossí que siá, que fan avançar la doctrina ortodòxa.
L'inquisicion occitana, abans de brutlar Nèlli, aurà besonh de la refutar, punt per punt. Lo trabalh mancarà pas d'espinhas. Pense que ne sortirem rics.
Critica pareguda dins "Oc"estiu de 1979 p 71-73
Quand Max Roqueta nos parla de Rogièr Barta e de Renat Nelli... Tres tèxtes de Max pareguts dins "Òc"
escrivans de la fin dau sègle XX
Retorn
a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn
a l'ensenhador generau