(1230-1270 o 76)

Avèm pas cap de vida d'aqueste trobador provençau interessant per lo contèxt istoric ont s'inscrivon sos tèxtes, e que pren la paraula a l'epòca de Jacme Ier. Nos interessa coma trobador de la cort de Jacme e de sos dos filhs los "fraires enemics" Jacme II e Pèire III... Maugrat la manca relativa de documents, se considèra que Paulet siaguèt un dels trobadors de la cort aragonesa. Isabel de Riquer, Paulet de Marselha: un provençal a la cort del Reis d’Aragó, Barcelona 1996 (La flor inversa, 2), p. 113

En Provença es dins la cort de Barral dels Bauç (que ne fai l'elògi dins las peças 1, 2 e 3). Aiceste, filh dau protector ben conegut dels trobadors Uc dels Bauç, es estat nommat per Raimon VII de Tolosa "Senescal del Venaissin" en 1233. En 1250 es podestat de la vila d'Arles e de la d'Avinhon. De fach, sembla que siaguèsse estat un personatge ambigú, agent secrèt dau rei de França e de Blanca de Castilha sa maire, e que se siaguèsse engatjat a far tornar aquelas vilas jot lo govèrn de Carles d'Anjau, còmte de Provença, e d'Amfós de Peitieus, còmte de Tolosa. Es a dire dins de mans aligadas de pròche a la corona capeciana...

Barral dels Bauç siaguèt recompensat de sa fidelitat a l'ostau d'Anjau e de sa traïdura dau partit tolosan. Seguiguèt lo còmte de Provença Carles d'Anjau en Itàlia, e i siaguèt nommat Podestat de Milan, puòi "grand justicièr de Nàpols" (o èra en 1270 quand moriguèt).  

Paulet de Marselha a degut, ço pensa Levy, escriure entre 1230 e 1270 sas tres cançons que celèbran Barral dels Bauç. La peça 5 es un "planh" per la mòrt d'aquel grand senhor: "Razos non es, que hom deja chantar". Es donc datat de 1270. Prèga Dieu "que's laissèt per nos en crotz levar", que "l'acuèlha en son règne plasent", tant coma lo nòble senhor provençau "aculhia en sa cort de plasença". Aquel planh, de segur, es dins la règle dau genre e nos ditz pas que de lausenjas d'aquel personatge istoricament ambigú, mas manca pas d'elegància e de noblesa... Levy considèra qu'aquel planh prova que Barral "n'avait pas cessé d'être plein de bonté pour (Paulet)". 

Per que las causas se complican quand n'arribam a las peças politicas N° 7 (sirventés) e 8 ("pseudò-pastorèla") que son ferotjament opausadas a Carles d'Anjau, lo mèstre de Barral... Per Levy, se pòt pensar, siá que 7 e 8 son pas de Paulet, siáque Paulet èra talament intim amb Barral qu'aiceste lo laissava dire çò que voliá. Seriá pas un exemple unic. Levy parla de Guiraut Riquièr espolsant coma cau son bòn mèstre Jacme Ier d'Aragon. E sus aqueste siti veiretz Bertran d'Alamanon se laissar dire de causas pro ausadas per son joglar Guigon de Cabanas..

La peça N°4 ("Aras qu'es lo gais pascors") es adreiçada a Jacme, filh de Jacme Ier d'Aragon, nascut a Montpelhièr lo 20 de Mai de 1243. Canta una dòna dau "belhs cors gent formatz" per quau el nuòch e jorn sospira. La " fina fresca colors / de sa clara plazen faç / venç de beutat las gençors". Una allusion au còmte de Provença (Carles d'Anjau: 1246-1285) "ont es valors / (...) e prètz prezatz" indica qu'es question de desseparar lo poèta de la polida dòna  que "tant ama e desira"... Seriá desonor per lo còmte. E vejaicí  lo "nòble enfant d'Aragon". Paulet i "presenta son cant": 

Al nobl'efan, on es sors
Fis pretz, que non es malvatz,
En Jacme, cui es doussors
Dars e tot so qu'als pros platz,
Prezen mon chan, quar per ver
Sap gent far tot son dever.
Mas de la belha cui ai
Dat mon cor, nol partirai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

L'edicion de Levy en 1882 es ara aisidament accessibla sus lo siti "Gallica". Le troubadour Paulet de Marseille. Ed. E. Levy. Montpellier, Revue des langues romanes 21 (1882) 261-289. L'egrègi romanista ne dòna pas ges de revirada.  Mai recentament Paulet es estat tornar publicat per Isabel de Riquer, «Las poesías del trovador Paulet de Marselha», Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 38, 1979-1982, pp. 133-205, a p. 178. De mai los tèxtes 1 a 7 ne son represes sus "Arnaut's Babèl". Aquí ne'n la lista (grafia originala de l'edicion Levy). E la tençon (N°8) s'atròba sus "Rialto".  

En senhor dous ab amar
Sui tota via,
Que vei lieis cui tenc plus car
Que ren que sia,
Per que temen sieus m'apelh
Lauzan son gai cors isnelh,
Vas cui soplei et acli.
Et anc pueis pos que la vi,
Sa fina fresca color,
No dezirei autr'amor
Ni non aten
Aver iauzimen
Mais de lieis a cui me ren.

Ses cor morn me fai estar
La nueit el dia
Silh quem promes que, si dar
S'amor devia,
Dar la m'ia, don m'es belh
Qu'ieu estei en son capdelh
Per tostemps mais serven li
Lejals, humilhs, ab cor fi,
Dizen m'en vera lauzor.
M'aura ferm per servidor
A mon viven,
Quar non ai talen,
Mas de servir son cors gen.

Ges un torn nom puesc lunhar
De lieis que mi a
Mon cor ni puesc oblidar
Sa cortezia,
Que quan dejos son mantelh
Mi det rizen un anelh,
Li'n dei mi conques aissi
Que pueis mon cor no'n parti.
Mas tant es de gran valor,
Qu'ieu ai que no m'am temor,
Mas coralmen
L'am tan qu'ieu enten
Qu'amar mi degr'eissamen.

Son adorn belh cors ses par
Gai, cui jois guia,
No puesc ni sai tan lauzar
Quol tanheria.
Tan cum fai roza plus belh
Vezer que fuelh'en ramelh,
Fai plus bel vezer leis qui
Parla mielhs qu'autra e ri
Tan gen qu'ieu tenc a legor
Lo ris vezer, e vens flor
Qui eis d'aguilen
De beutat plazen
Silh de sa cara rizen.

Mon chant prezen
Al senhor valen
Del Baus, qu'en totz bes s'aten.

2

Ges pels crois reprendedors
Lauzengiers, cui desplatz chans
E gai solatz e valors
E largueza e bobans,
Nom dei tener de chantar,
Ans me dei mielhs alegrar;
Per qu'ab la gaja sazo
Vuelh far novelha chanso,
Quar amors m'a fag chauzir
En tal don nom puesc partir
Mon cor, e sai que tan val
Qu'ieu l'am ab temensa.

E qui fals lauzenjadors
Cre, non er ja benanans
Ni ja non aura secors
D'amor, ni pros ni prezans
Non er selh que vol renhar
Ab lur fals cosselh, e quar
Non pot nulhs hom far son pro
Que los crezon, ma razo
E mon sen e mon cor vir
Ves lieis on son mei dezir,
Quez a beutat natural
Plazen qu'ades gensa.

E si'm breu nom vens amors
Lieis de cui si fis amans,
A mon dan er sa colors
El dous ris el belhs semblans,
Qu'amors lam fai dezirar
Si que d'als no puesc pensar,
Ni anc, pos vi sa faisso,
Pueis mos cors ses lieis no fo.
Don morrai, si'm breu sufrir
Non denha qu'ielh puesca dir,
Cossi ab fin cor lejal
Li port benvolensa.

Pero tan m'es grans honors,
Quar l'am, que si tot m'es dans,
Ges per so nom vir alhors,
Ans es fis, ferms mos talans
En son plazer dir e far.
Quar viu de beutat ses par,
Mi ren e m'autrei em do
A lieis que ses guizardo
Vuelh mais lejalmen servir,
Sil platz, que d'autra jauzir,
Tostemps mais ab cor aital
Qu'autr'amors nom vensa.

E pus dizen en lauzors
Veras li sui mercejans,
Merces, de que totz bes sors,
M'en deu esser ajudans
De lieis cui me fa amar
Fin'amors ses oblidar
Son gen cors, qu'en sa preizo
Doussa mi te, don m'es bo
Tan que ges no'n vuelh issir,
E platz me, quan la remir,
Si que non puesc far jornal
Ab tan de plazensa.

Li gentil noble fait bo
De sel on tug bon aip so,
Son tan valen, cui que tir,
............
De mon senhor En Barral
Del Baus sa valensa.

Si tot nom fas tan valens
Faitz, cos tanhon ad amador
A far, chantar dei per amor
A cui sui obediens,
Que sai quez a tan de poder
Que tot so que fai, fai voler,
E si tost fai amar
Lo bas cum l'aut nil ric
Per qu'ieu......
A lei de fin amic
..........m'agensa

............
............
............
............
............
............
............
........... enic
Quar sens la te ses par
De pretz, per qu'ieu ver dic
Lauzan sa captenensa.

Per qu'ieu no serai ja lens
A retraire sa gran valor
De lieis qu'a de beutat la flor
Ab gentils captenemens,
Ni nom puesc per re estener
De lieis amar, si tot doler
Mi fai e sospirar,
Em fai semblar antic,
Quar lo joi nom vol dar
Per quel gelos mendic
Venon en dechazensa.

A com trais gen doussamens
Lo cor din del cor ses dolor
Al prim que ieu vi sa color,
E sui li tan be volens
Que ges nom puesc aver lezer
Del sieu gentil cors pro vezer.
Don murrai ses tardar,
Quar fin'amors nom gic
Nulh autra dezirar,
Sil mals me fai destric,
Que mos cors per lieis sensa.

E fora de joi manens,
Sil belha plazens, qu'ieu azor,
Per languimen e per tristor
De lauzengiers maldizens,
Mi denhes per sieu retener,
O sivals qu'o fezes parer.
Pueis nom calgra doptar
Dels gelos lur prezic,
Quar tals me fai chantar
On fis pretz trob'abric
E valors mantenensa.

Mo senh'En Barral sap valer
Tan que ieu non ai pro saber
A sos grans faitz lauzar,
Tan son noble e ric,
Que pretz a fin e car;
E si vertat non dic,
De joi aj'ieu falhensa]

4: Retroencha adreiçada au "nòble infant d'Aragon"

"La retroensa, retroencha, o retroncha est nommée ainsi parceque les strophes en sont des "coblas retronchadas" (Leys I, 346). Les strophes sont nommées retronchadas 1°) si à la fin de chaque vers, ou de deux en deux vers, ou de troi en trois ou plus, ou à la fin de chaque strophe, on répète le même mot; 2°) si l'on répète dans chaque strophe un même vers ou deux. (Leys, I, 286). La retroencha de Paulet de Marseille appartient  au second genre; les deux premiers vers se retrouvent à la fin de chaque strophe. Les exemples de ce genre sont très rares (Guirait Riquier, Joan Esteve, Tomièr e Palasin). " (Lévy op cit p 266). 

Aras qu'es lo gais pascors
Vengutz floritz e fulhatz,
Mi destrenh si fin'amors
Per lieys a cui mi sui datz,
Qu'autr'amor non puesc voler
Ni d'autra joi non esper;
E doncx s'amors no lim fai
Sovenir, per lieis murrai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tant la dezir.

Tant es nobla sa ricors
E sos belhs cors gent formatz,
Quel mielhers dels amadors
For'en lieis amar honratz
Que l'ames. Tan sap valer
Que de totz sap retener
Grat que vezon son cors gai,
Vas cui ai cor tan verai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tant la dezir.

Elh fina fresca colors
De sa clara plazen fatz
Vens de beutat las gensors,
El gais covinens solatz,
Qu'ilh a, lam fai tan plazer
Que no la puesc pro vezer,
Et aissam ten en esmai,
Tan m'abelis e mi plai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tant la dezir.

Mas trop m'enfoli folhors
Al prim que li grans beutatz
De sos huelhs galiadors
Fes mos huelhs outracujatz
Envejos de si, e per
Re no'n puesc mon cor mover.
E doncs cui en blasmarai?
Mos huelhs; qu'als blasmar non sai.
Las que nueit e jorn sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

E sil coms, on es valors,
De Proens', e pretz prezatz,
Me luenha de lieis, honors
Non l'er, e sai qu'es vertatz,
Que drutz non deu dan tener
A fin amic jorn ni ser,
Per qu'ieu no crei ni creirai,
Qu'el me tenha dan hueimai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

Al nobl'efan, on es sors
Fis pretz, que non es malvatz,
En Jacme, cui es doussors
Dars e tot so qu'als pros platz,
Prezen mon chan, quar per ver
Sap gent far tot son dever.
Mas de la belha cui ai
Dat mon cor, nol partirai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

5: Dança 

La "Dança" de Paulet offre la construction prescrite par les Leys (I. 340)... Elle a un refrain, trois strophes, dont la rime est conforme au refrain quant à la mesure et à la rime, et une tornada qui remplit les mêmes conditions. Le commencement de chaque strophe présente la même mesure et aussi (ce qui n'est pas de rigueur) les mêmes rimes, et il diffère, quant à la rime, du refrain. Les vers n'ont pas plus de huit syllabes, et le refrain est de quatre vers ; c'est à dire qu'il est de la mesure d'un demi-couplet, moins deux vers (el respos deu esser del compas de meja cobla o quaysh, so es mays o mens de dos vers). (LEVY op cit p 266).

Belha dompna plazens: ai
Vostra chaptenensa,
Don sui chaptenensa,
Tenc ades el cor,
E si tot m'acor,
Ges mos cors non sia
D'amar finamen
Vos, on que ieu sia,
E si tot no m'en
Jauzisc de fin cor verai

............
.............
Devetz m'esser veraja.

Vostre cors m'agensa
Tant, quar ades gensa,
Que mos cors en mor,
E non ai demor
D'autra bell'amia.
E puesc a la gen
Dir que non etz mia,
Qu'al vostre cors gen
Mi dei cui amors m'atrai,
E d'amar vos no m'estrai,
Ni crezatz quem n'estraja
Per nulh mal qu'eu en traja.

Dompna de valensa,
S'eram faitz valensa,
Ja mais per nulh for
Non issirai for
De vostra bailia,
Tan la truep plazen
............
............
Quar tot quan vos platz mi plai,
Que res qu'ametz nom desplai,
Ni crezatz quem desplaja
Nulha res qu'a vos plaja.

Bella dona, ges no sai,
Quous puesca per nulh essai
Tochar jos vostra saja,
S'ans merces nous assaja.

4: Planh per la mòrt de Barral dels Bauç

Razos non es, que hom deja chantar
De so don a dolor e marrimen,
Mas mi cove en chantan remembrar
La mort del plus pro e del plus valen
Baro qu'anc fos mil an a en Proensa,
Qu'es mortz, don ai ira e malsabensa,
Quar elh era de totz bos aips complitz
E per los bos e pels autres grazitz.

A Proensal, vos devetz tug plorar
L'onrat senhor del Baus, quar veramen,
Pus l'onratz coms mori, a mi non par
Perdessetz tan cum ar, qu'anatz perden
De pretz lo fruit, la flor e la semensa
En mon senhor en Barral, don dolensa
Ai e mon cor, que tan fort sui marritz
Que ges non cug esser mais esbauditz.

E cavalher e donzelh e joglar
Devon venir en Proensa temen,
Quar selh es mortz que sabia renhar
Retenen grat de Dieu e de la gen,
Si qu'anc ves pretz nulh temps no fes falhensa
Ni anc nol plac nulh'hora recrezensa.
^ar es pretz mortz e paratges delitz
En Proensa, quar elh lor es falhitz.

Ni eu las mais no cug per ver trobar
Tan bon senhor, tan franc, tan conoissen,
Que tot aquo sabia dir e far
Qu'a senhor car cove et estai gen.
Eras es mortz. ai tan greu penedensa
Sufriran silh qu'avion benvolensa
Ab mon senhor En Barral, que auzitz
Era sos pretz per tot lo mon e ditz.

Dieus ques laisset per nos en crotz levar,
Per cui venran li bon a salvamen,
Li denh, sil platz, per merce perdonar
E l'acuelha en son renhe plazen,
Aissi com elh a bona chaptenensa
Aculhia en sa cort de plazensa,
El salv el gui aissi sanhs Esperitz,
Cum elh era a pretz capdelhs e guitz.

Si per l'onrat frug de bona semensa,
Quez a laissat lo pros bars en Proensa,
No fos, quez es de pretz sims e razitz,
Ieu me fora de chantar relenquitz.

De selh o dic cui es lo Baus gequitz,
Quar elh es sai de pretz sims e razitz.

7. Sirventés en favor dau prince Enric de Castilha empresonat (1268)

Los trobadors se son enflamats per aparar Enric, faraire d'Amfós de Castilha. Enric s'èra revoltat contra son fraire e aviáensajat de far levar contra el una part de sos estats. Aviápas capitat. Fugiguèt en Aragon, puòi a Tunís. E quora aprenguèt que Carles d'Anjau èra rei de Nàpols, i anèt e aqueste lo faguèt senator de Roma. Ni per aquela Enric virèt sa vèsta e prenguèt lo partit gibelin, s'uniguent amb Conradin (1268). A la desfacha de Conradin se refugièt a la clastra dau Mont Cassin, mas l'abbat lo liurèt a Carles d'Anjau, que lo faguèt empresonar per la vida... Ne sortirà que vint e cinc ans puòi. 

D'autres trobadors coma Bertolomèu Zorgi (1268) e Folquet de Lunèl (1272-1273) cantèron aquel fach, cridant que Enric deuriá èsser deliurat de sa càrcer.  

Marrimen et ab mala sabensa
Vuelh er chantar, si tot chans no m'agensa,
Quar valors a preza gran dechazensa
E paratges es mermatz en Proensa,
Et ai enic
Mon cor per la preizo del pros N'Enric.

Ben deu esser marrida tota Espanha,
E Roma tanh e cove be que planha
Lo senador franc de bella companha,
Lo plus ardit de Burc tro en Alamanha.
A trop falhic
Quascus qu'el camp laisset lo pros N'Enric.

Tug l'Espanhol del Gronh tro Compostelha
Devon planher la preizo que ges belha
Non fo ni es d'En Enric de Castelha,
El reis N'Anfos, que tan gent se capdelha
Ab sen antic,
Deu demandar tost son fraire N'Enric.

Alaman flac, volpilh, de frevol malha,
Ja lo vers dieus nous aiut ni vos valha,
Quar a N'Enric falhitz a la batalha.
Aunid'avetz Alamanha ses falha,
Malvais mendic,
Quar sol laissetz el camp lo pros N'Enric.

Que per valor e per noble coratge
Mantenia N'Enricx l'onrat linhatge
De Colradi ab honrat vassalatge,
El reis N'Anfos ab son noble barnatge,
Quez al cor ric,
Deu demandar tost son fraire N'Enric.

No tanh a rei, quez a tan ric coratge
Quol reis N'Anfos e tan noble barnatge,
Lais estar pres home de son linhatge.
Doncs elh nos tric
Que no deman tost son fraire N'Enric.

Recrezensa faran e volpilhatge
Tug l'Espanhol, silh que son de paratge,
Si'n breu de temps no fan tal vassallatge
Don sion ric,
E paupre silh que tenon pres N'Enric.

8

8. la "pseudò-pastorèla"

Aquí lo poèma mai conegut de Paulet. A l'originalitat de començar coma una "pastorèla", poèma leugièr ont lo trobador conta son rescòntre dins lo campèstre amb una pastra (o una gardaira de vacas -vaquièira, una gardaira de pòrcs - porquièira, etc...). E pasmens Paulet finís en sirventés. La pastra "ab agradiu / còrs plazent, ab plazents faiçons," fai de geopolitica de nauta volada. L'infant d'Aragon (ço es Pèire, futur Pèire III, filh de Jacme Ier) deu reclamar la Provença coma part de son reiaume occitanò-catalan. De mai l'aragonés se deu aligar au rei Englés contra los ocupaires franceses. E Paulet es d'acòrdi d'a fons amb la fina pastra. 

L'autrier m'anav'ab cor pensiu
Per una ribeira en jos
Trobei pastora ab agradiu
Cors plazen, ab plazens faisos,
Que gardava anhels pres d'un riu
Soleta jost un bois folhos.
Saludei la'n mantenen.
Pastoreta, dieus vos sal
Pus qu'ieu lo vostre cors gen
Am per fin amor coral.
Elam respos humilmen:
Senher, dieus vos gart de mal
Et apres respos breumen:
De vostr'amor non mi cal.

Tosa, e d'ivern e d'estiu
Non vi tant belha com es vos
Ni tan azauta, per queus pliu
Que d'autra non soi envejos;
Per qu'ira volhatz que s'esquiu
De mi e sial cors jojos.
Et ajatz en chauzimen,
Dousa res plazen, c'aital
M'auretz trastot mon viven
Com sol fin amic lejal.
Elam dis que ges talen
Non ai d'amor, donc queus val,
Quar m'anatz tan enqueren?
Nous mou de sen natural.

Mas, sius platz, senher, digatz me
Del comte que Proensa te,
Per que los Proensals ausi
Nils destrui, qu'ilh nolh forfan re,
Ni per que vol ni cuj' aisi
Dezeretar lo rei Marfre.
qu'ieu non cre qu'el l'agues tort
Ni de lui terra tengues,
Ni cug que fos a la mort
Del pros comte de Artes,
Ni ges del sagramen fort
Nolh mier mal que N'ainaut fes
Qu'el morria, com mas ort
Noi te ni rendas ni ses.

Toza, per l'erguelh c'ab si
Lo coms d'Anjou, es ses merce
Als Proensals, elh clerc son li
Cotz e fozil, per que leu cre
Dezeretar lo rei que fi
Pres e valor fina soste.
Pero d'aitan me conort,
Que anc d'erguelh be non pres
Az ome, per c'a mal port
Venran lai, som par, Franses,
Sol c'ab los sieus ben s'acort
Lo valens ricx reis Marfres.
Pueis er el elh sieu estort,
Quelh clerc nos seran sotzmes.

Senher, aram digatz chantan
Del gentil enfan d'Arago,
Sius par que ja nulh temps deman
So que de son linhatge fo,
Pos que ric, jove, fort e gran
Lo troba hom e bel e bo.
Qu'ieu volria que ades
Demostres son valen cor
Als cobezes fals engres
Orgollos ab cui pretz mor
E caba........
Tro quels agues mes en l'or
........els gites
De nostre lenguatge for.

Toza, beus puesc dir de l'enfan,
Si deus salut e vidalh do,
Que ja per el patz no auran
Li sieu enemic ni perdo.
El Proensal restauraran
Per el lur barnatge, quar so
Envejos de lui e pres
Lo tenon ades del cor;
E quar te fin pretz en pes
E valor en son dreg for,
Volgra que dieus li dones
Del papa tot lo trezor,
Quar ieu me non cre qu'estes
Melhs la riqueza d'Ector.

Senher, ieu volgra de N'audoart
E del nobl'enfan ferm amor,
Pos cascuns ha bel cors galhart,
E que ama pretz e valor,
Quar s'abdui eron d'una part
Conquistan, defenden lo lor,
Poirion viure grazit
Per maintas gens e lauzat.
Pos abdui si son issit
D'un linhatge per vertat,
Ja l'uns l'autre non oblit,
Que mais en seran onrat,
E pels amicx obezit
E pels enemicx doptat.

Tozal reis d'Arago hi gart,
Silh platz, son pretz e sa honor,
Et ieu prec li que non ho tart,
Si tot s'a de bon pretz la flor,
Quar ja pueis non auran regart
De rei ni neis d'emperador.
E pos larc et eissernit
Son abdui e bon armat,
Nos tanh que vivon aunit
Per ver ni dezeretat,
Ans sion per els bastit
Tost tal joc e entaulat,
Don sion elm escroisit
E maint alberc desmalhat.

A l'enfan de pretz complit
Senher Peire, e amparat
Sion per el li faidit
De Proensa et onrat.

Tosa be m'avetz guerit,
Quar l'enfan avetz lauzat,
Quar non sai tan ben aibit,
A cui valors tan agrat.

Senher, per l'enfan grazit
Peire, de pretz acesmat,
Seran enquar enrequit
Maint paubre deseretat.

........ arrit
Mas pel nobl'e....
.......sbaudit
Quar fin......

9. Tençon entre Guiraut Riquier, Jordan,  Raimon Isarn & Paulet de Marselha

(telecargabla sus Rialto: edicion critica amb la grafia originala)

Per Levy "la pièce est postérieure à 1252 (...) et doit avoir été composée entre 1252 et 1254, ou entre 1258 et 1266 1252" (op cit p 265-266). Per Maria Pia Betti (Rialto) es dels alentorns de 1264, e coma que siágue anteriora a 1266? Car en 1266  Jordan partís per l’Italia a la seguida de Carles d’Anjau. Dels protagonistas lo narbonés Guiraut Riquièr es ben conegut. Jordan IV, senhor de l'Isla-Jourdan (1240-88), es lo senhor que Guiraut Riquièr demorava  en cò sieu en 1264. Semblariá segon MP Betti qu'es justament dins sa cort que s'es facha la tençon. Raimon Izarn, senhor de Launac, es lo cosin de Jordan IV. Es un "jòc partit a quatre vòtz" coma lo "torneyamen" De so don yeu soy doptos de Guilhem de Murs). Cada participant deu desvolopar un tèma sieune. La question pausada per Jordan es  "se lo rei Amfós (Amfós X de Castilha que reina après 1252) e aquel que possedís la Polha vos convidèsson lo meteis jorn a los anar veire: ont aniriatz? Paulet respon que, coma conois ja lo rei Amfós, se carrarà puslèu d'anar encò dau rei de Polha que saqueja coma cau los "marrits clèrgues". Lo rei de Polha deu èsser se sèm en 1264 lo rei Manfred (1258-1266). Los autres trobadors dison son avejaire. La cinquena estròfa es una mena de conclusion, bailada aicí per Guiraut Riquièr. (Ed. Maria Pia Betti, «Le tenzoni del trovatore Guiraut Riquier», Studi mediolatini e volgari, 44, 1998, pp. 7-193, a p. 103. – Rialto 10.iv.2002.).

[Guiraut]

Senh’en Jorda, sie·us manda Livernos
a si venir e Lautresc en un dia
sol per vezer, a cal atendretz vos?
E que sapchan d’ambas partz vostra via.
Et a·n R[aymon] Yzarn en eyssa guia
na Marqueza e na Sayssa la pros;
et a·n Paulet lo valen rey n’Anfose
sel que ten Polha en sa baylia
per cor de dar; [e] quecx prena la tria.

[Jordan]

Anc no·m partic dejusta Livernos,
Guiraut Riquier, ans lo vey on que sia,
per que·m tenrai drech a Lautrec cochos
per vezer lieys, on joy ab pretz se lia;
que vuelh vezer, car, si tost no vezia
son gentil cors e sas plazens faissos,
no·m tenria per adreg amoros,
car ab bels ditz lia gent e deslia
et ensenha, qui ja res no sabia.

[R. Izarn]

Guiraut Riquier, anc Guiraudet lo Ros
no fon destretz per sidons en tal guia
coma yeu soy per la genser c’anc fos,
e res no·n sap, si non s’o conoisia;
e Marqueza, si vezer la podia
salvan s’onor, veyria volontos;
que na Saisa, si tot s’a bel respos
ni·s parla gen, no·m play tant ni·m plairia
com Marqueza, qu’es ses par de cundia.

[Paulet]

Guiraut Riquier, ges no soy cossiros
de penre tost en aquesta partia;
e vuelh vezer l’onrat rey cabalos
de Polha, que met jos falsa clersia,
c’auzit ai dir qu’el val ses maystria;
c’autra vetz ay vist selh que bon’anc fos,
lo valen rey a cuy s’apen Leos.
Et autra vetz partetz me joc que sia
de fag d’amors, non jes de joglaria.

[Guiraut]

Senh’en Jordan, pres avetz a ma guia,
pero R[aimon] Yzarn ditz ad estros
aquo que ditz; e si es amoros
si co yeu soi, en Pauletz, greu no·l sia
s’ieu l’ay partitz joc que per mi volria.

 lexic occitan medieval

La cort de Jacme 1°

Los trobadors a la cort de  Guilhèm VIII e d'Eudoxia

La cort dels Ròcafuòlh d'Andusa

literatura occitana medievala

retorn a l'index generau