Pistoleta
"VIDA"
"Pistoleta si fo cantaire d'en Arnaut de Maruoill e fo de Proensa; e pois venc trobaire e fetz cansos com avinens sons. E fo ben grazits entre la bona gen; mais hom fo de pauc solatz, e de paubra enduta, e de pauc vaillimen. E tolc moiller a Marseilla; e fetz se mercadier e venc rics; e laisset d'anar per cortz." (Man: I, K, N2. Ed: Chabanneau in Hist Gén Languedoc, tòm X, 1885; p 288).
A la p. 374 Chabanneau apond: "Fut jongleur d'Arnaud de Mareuil . Vers 1180-1200.Sept ou huit pièces lyriques. " .
S'es Uc de sant Circ l'autor d'aquela nòta biografica, podèm ne dedusir que se son coneguts a Montpelhièr benlèu, o a la cort d'Aragon enquicòm mai, e que lo joine Uc apreciava los "avinents sons" dau vièlh joglar, qu'aviá de segur pro de mestièr, mas lo considerava coma un tissós que "traïguèt" un pauc lo trobar en virant dins lo negòci...
Tròbe una cançon de Pistoleta dins "le Parnasse Occitanien" de Rochegude (pp 381-382).
Aquí la. D'abòrd dins la grafia medievala d'origina, puòi re-ortografiat a la modèrna segon lo biais dau libre "Trobar" de Robèrt Lafònt.
Aquesta cançon revoluciona pas res dins lo "Trobar" mas es pas de provesida de beutat formala (de vèrses coma: "Qu'amada l'aurai desamats", etc...) e nos descriu un trobador descorat per lo tristum de las corts occitanas ont digús a pas pus lo còr a rire ni a cantar. E aiçò i leva tota inspiracion. Un canta gaujós, quau lo volriá ausir? Solament quau "à cui plai jois ni solatz", es a dire pas pus digús, es una raça esvalida. E vaquí la rason per que s'es arrestat de cantar, o coma ditz el "Per que mon cant s'es adormitz". Sa descripcion de la cort ont "lo plus jauzens mi par iratz / E'l plus larcs esca(r)s e marritz" rapèla la de l'autor de "Flamenca" que ditz als senhors de Ròcafuòlh, castelans d'Alga, que son meriti es immens, mas qu'es ben malurós que sián venguts sarrapiastras maugrat sa generositat, emai aquò se comprenga, vist qu'an pas pus d'argent...
E Pistoleta, per lo moment, parla pas de se far mercadièr e de s'enriquesir dins lo negòci, coma o anóncia la vida. Contunha sa vida de joglar mas quita lo Vietnam occitan en guèrra. Vai en Savòia, ont lo comte a pro de vertuts. E canta una dòna freja coma un glacet maugrat tota la banastada de vertuts convencionalas que lo poèta fai semblant de i trobar. D'un cèrt biais se vei que i crei pas tròp quand ditz qu'aquela nòbla castelana " non a par / De beutat ni d'ensenhament". De castelana de las contradas sorelhosas i trairián au mens un agach, un sorire. Aquela, pas res.
De tot segur, sèm après 1214...
(tèxt en grafia originala trach de Rochegude)
Manta gent fas meravelhar
De mi quar no cant plus soven ;
Pero quascus sab son afar,
Et ieu sai la mieu eissamen.
Qui gais non es cum cantara ?
E si canta qui l'auzira,
Ni à cui plai jois ni solatz ?
Que'l plus jauzens mi par iratz ,
E'l plus larcs escas e marritz :
Per que mon cant s'es adormitz.
Pauc si fai rires ab plorar
Ni paupres d'aver ab manens ;
Et escura nuech ab jorn clar,
E qui re no val ab valen ;
E pauc cavalier ab vila,
Ni us malautz ab autre sa ;
Et erguelh ab humilitat,
E larguez' ab escassedat,
E cortes entre'ls descauzitz,
Plus qu'austors mudatz ab soritz.
Tals tolh que deuria donar,
E tals cuja dir ver que men ;
Tals cuja s autrui galiar
Que si mezeis lass' e repren ;
E tals se fi' en lendema
Que ges no sab si'l se veira ;
E tals es savis apellatz
Que fai e ditz de grans foudatz ;
E tals es apellatz petitz
Quan s'escai es pros et arditz.
No vuelh en cort ses gaug estar ,
Ni ab baro desconoissen ;
Ni no m'azaut de trop gabar,
Ni de companha d'avol gen.
Mas lo coms de Savoya m'a,
Per amic e tostemps m'aura,
Quar el es savis e membratz
E mante proez' e solatz,
Et es de totz bos aips complitz :
Ben aia huei aital razitz !
De tal sui hom que non a par
De beutat ni d'ensenhamen ;
E no m'en posc gaire lauzar,
Enans en plang e'n plor soven.
E domna si merce non a
Del sieu, doncas de qui l'aura ?
Qu'amada l'aurai desamatz
Tan qu'autre s'en for' enoiatz ;
Et ieu, on plus mi fai ni m ditz
De mal, en sui plus afortitz.
Domna, estortz for' e gueritz
Si'l be qu.'ieu dic mi fos grazitz.
****
(tèxt normalizat per lo legeire modèrn)
Manta gent faç meravelhar
De mi car no cant plus sovent ;
Però quascús sap son afar,
Et ieu sai la mieu eissament.
Qui gais non es com cantarà ?
E si canta qui l'ausirà,
Ni a cui plai jòis ni solaç ?
Que'l plus jausents mi par irats ,
E'l plus largs escars e marrits :
Per que mon cant s'es adormits.
Pauc si fai rires ab plorar
Ni paubres d'aver ab manents ;
Et escura nuèch ab jorn clar,
E qui re no val ab valent ;
E pauc cavalièr ab vilan,
Ni uns malauts ab autre san ;
Et erguèlh ab umilitat,
E larguesa ab escarsedat,
E cortés entre'ls descausits,
Plus qu'austors mudats ab sorits.
Tals tolh que deuria donar,
E tals cuja dir ver que ment ;
Tals cuja s'autrui galiar
Que si meseis lass' e repren ;
E tals se fia en lendeman
Que ges no sap si'l se veirà ;
E tals es savis apelats
Que fai e ditz de grands foudats ;
E tals es apelats petits
Quand s'escai es pros et ardits.
No vuèlh en cort sens gaug estar ,
Ni ab baron desconoissent ;
Ni no m'asaut de tròp gabar,
Ni de companha d'àvol gent.
Mas lo coms de Savòia m'a,
Per amic e totstemps m'aurà,
car el es savis e membrats
E manten proesa e solaç,
Et es de tots bons aips complits :
Ben aia uèi aital rasitz !
De tal sui òm que non a par
De beutat ni d'ensenhament ;
E no me' n pòsc gaire lausar,
Enans en planh e'n plor sovent.
E dòmna si mercé non a
Del sieu, doncas de qui l'aurà ?
Qu'amada l'aurai desamats
Tan qu'autre s'en fora enoiats ;
Et ieu, on plus mi fai ni' m ditz
De mal, en sui plus afortits.
Dòmna, estòrts fora e guerits
Si'l ben qu'ieu dic mi fos grasits.