Les troubadours de Béziers.

Introduction, texte, notes et traductions par Cyril P. Hershon. Société Archéologique, scientifique et Littéraire de Béziers. 2001.

Se sap que la Société Archéologique, scientifique et Littéraire de Béziers, tre 1838, siaguèt als abans pòstes de la renaissença sabenta e intellectuala dels païses d'òc. Mai de trentas ans quitament abans la Société pour l'Etude des Langues Romanes (1869). Pro lèu, aladonc, la Societat besierenca aviá sachut reprene lo flambèu dau "movement sabent" de renaissença d'òc iniciat per Lacurne de Sainte Palaye, Raynouard e Rochegude. E èsser un dels actors màgers d'aquel immens trabalh enciclopedista de reconquista dau patrimòni d'òc dins lo temps e dins l'espaci: la granda aventura de l'erudicion occitana que rendiguèt possibla puòi la prestigiosa renaissença, mai populista, mas sabenta tanben sens aver l'èr d'i tocar, que lançaràn en Provença Mistrau e Romanilha. Prodigiosa epopèa romantica en tèrra rodanenca: qu'amb la renaissença sabenta lengadociana, pasmens, anavan pas tardar a se trobar en conflicte, abotissent a una rompedura dolorosa en 1892. Mas tot aquò es un pauc una autra istòria, la de la fractura que trenquèt en dos per mai d'un sègle lo felibritge e puòi lo movement renaissentista, jos d'avatars divèrses que se'n pòt seguir l'evolucion, e que nos faguèt mancar totas las ocasions de repréner vida a de bòn, tot de lòng dau sègle XX. Aitanben la venerabla institucion besierenca dobrís lo sègle XXI amb una pichòta belòria de reculhir preciosament: l'edicion modèrna, menimosa, dels trobadors de Besièrs. Gàbriel Azaïs, au sègle passat, n'aviá facha una, que sai que pòt servir encara...

Mas mai de cent trenta ans puòi, urosament, los especialistas an aportat pro de precisions sus la biografia dels autors e sus las correccions que caudriá far a d'unes tèxtes. E Cyril P. Hershon, familiar d'aqueles autors dempuòi lèu una mitat de sègle, vist qu'aviá facha sa tèsi sus Joan Estève en 1962, a pas planhit son trabalh per nos far descobrir o redescobrir uòch trobadors que son de tot segur mau coneguts dau public aoccitan dau sègle XXI: Ramon Gaucelm de Besièrs, Bernart d'Auriac, Joan Esteve de Besièrs, Guilhèm de Besièrs, Azalaïs de Porcairagues, Raimon Menudet, Pèire e Ramon Ermengaud. Hershon consagra tanben quauques paginas a Matfre Ermengaud, mas l'immensitat e la complexitat de son òbra, de tot segur, empachava de donar tròp d'ample a aquel capítol. Tot aquò fai un ensèms d'un grand interés. De tot segur, a levat de la deliciosa e misteriosa Azalaïs de Porcairagues, avèm puslèu aquí d'autors dau sègle XIII, que marcan l'anequeliment e la fossilisacion progressiva dau bèu movement literari dels sègles precedents. Rai.

I a, de tot segur, las galantonas "pastorèlas" de Joan Estève, injustament oblidadas, qu'Audiau aviá ja mesas en bòna plaça dins son libre de 1923 sus "la Pastourelle dans la poésie occitane du Moyen Age". Mas Hershon, bòn especialista d'Estève, nos fai descobrir d'autras pistas apassionantas. De tot segur detràs un aspècte "decadent" dels tèxtes datats de 1270 a 1289, i a una sinceritat fonsa e una esmoguda que pòdon parlar au legeire de uòi, una interrogacion metafisica brutlanta, emai sabentament esconduda jos lo formalisme de la versificacion, que marca l'influéncia dau rebolhiment intellectual estirassat entre influéncias francescanas e dominicanas dins lo Lengadòc d'aquela fin de sègle XIII. Ajustarai que, se lo descobrissèm ara sens se pausar de questions sus lo camin d'istòria literària ont s'inscriu, Estève pòt èstre considerat simplament coma un bòn trobador, autor de polits vèrses musicaus, delicadament gaubejats, que mancan pas tot còp de beutat formala.

I a la polida Azalaïs. Que pro d'istorians o d'autors d'antologia deprecièron, trobant que la simplicitat esmoguda de son tèxt en plena epòca de triomfle dau trobar ric marcava puslèu mau, e que sa reputacion deviá puslèu i venir de sa belesa que de son òbra de trobairitz. Hershon, de tot primièr, repren la question complicada de l'establiment d'aqueste tèxt que sembla èsser estat remanejat. Aquela famosa pèça titolada "Ar em al freg temps vengut" aviá fòrça interessat nòstre Renat Nelli que i vesiá una descripcion de l'Assag, ceremonia tant casta coma erotica ont la dòna passava una nuòch d'amor sens complir l'acte sexual amb son "drut". Lo legeire imaginatiu se carrarà de bastir de tendres romans d'amor sus l'idilli que s'i legís en filigrana amb lo grand Rambaut d'Aurenga, idilli que s'acaba tristament mas sabèm pas perqué: mòrt de Rambaut? rompedura? E fin finala descobrisse amb delectacion lo jutjament recent (1999) portat per Tilde Sankovitch sus aquela òbra dins un tèxt citat en introduccion dau poëma. Es exactament çò que ressentisse davant aquela pèça celèbra e injustament controvertida: "suggerisse, ditz Sankovitch, que veguèssem aicí una estetica femenina en trabalh de naissença, estetica non pas facha de formas ben construchas, ni de desvolopament linear, ni amb unitat logica, mas de fluiditat, de multiplicitat, de simultaneïtat: una estetica de borroladís e de desconvenéncia.". Los nòu tèxtes de Raimon Gaucelm de Besièrs, contemporanèu de mon car vesin Folquet de Lunèu, s'ameritan tanben d'èstre redescobèrts. Los sirventés mancan de tot segur de la fòrça tellurica d'un Pèire Cardenal o d'un Bertran de Bòrn. Son puslèu de planhs delicats, ont una veraia tristor transpareis per passadas. La lenga n'es polida tanben. Lo sentiment religiós, aquí tanben, nos anóncia la brutlanta interrogacion escatologica e metafisica que pren tot son ample als sègles XIII e XIV e que retrobarem dins la decoracion de nòstras grandas catedralas goticas. E endacòm mai ("IX: Un sirventés, si pogués, vòlgra far..."), lo sirventés es puslèu una pintura critica un pauc abstracha de la mentalitat de la societat ont viu: un pauc void e un pauc barjaire, mas istoricament interessant e pertocant.

Fin finala, Bernat d'Auriac, autor d'un poëma amorós de joinessa qu'es citat per Nelli dins sas tèsis sus l'amor trobadorenc, manca pas tanpauc d'interés. L'òbra a pas una granda auçada de tòn, ni una granda abilesa d'escritura, mas nos dobrís una fenèstra sus d'asuèlhs istorics, sociaus e religioses de la fin dau sègle XIII. Lo comentari tant precís e documentat de Hershon, de tot segur, es indispensable per gostar coma se deu lo perfum d'aquelas pauras floretas que mirgalhan encar l'auton nivolós dau trobar. Dins tot aquò, l'obratge de C P Hershon representa l'exemple de çò que nos desfauta sovent: d'edicions de trobadors fachas per ne permetre la lectura, integrant los estudis recents que lo non especialista conois pas... La literatura d'òc a sempre de nòu a pescar en se replonjant dins sas prestigiosas originas. E la màger part d'aquelas originas es inaccessibla ara. Lo libre "TROBAR" de Lafònt, e los de Bèc, son de pro d'ajuda per donar au legeire modèrn las claus de la lectura. Mas son pas que d'antologias e representan un morsèl pichonet dau grand "còrpus".

Amb de sitis internet coma http://www.cam.org/~malcova/troubadours e d'obratges coma lo de Hershon, dins las annadas que ven, se sentís qu'un vast movement vai permetre enfin de comolar aquela manca. E qu'aquela misteriosa literatura qu'estúdian apassionadament de gents saberudas de totas las parts dau mond vendrà tanben totalament accessibla als occitans, enfin desmamats de tot complèxe, de tota vergonha absurda, e que refaràn sieune, lucidament, aquel patrimòni. Coma o somièron apassionadament, e vesètz qu'aquò's pas de uòi, Fabre d'Olivet, Mistrau, Ròcaferrièr, Perbòsc, Alibèrt, Nelli, e tant d'autres...

Retorn a la pagina de l'autor.

Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX-XXI
Retorn a l'ensenhador generau