Los còntes populars dau país de Montpelhièr
(pagina dedicada a la memòria de Renat Nelli)
Dimenge 19 de Junh de 2005: realize per lo prumièr còp un vièlh sòmi: dire de còntes en occitan. Dins lo rajar nadiu de sa lenga, pas dins de reviradas sens chuc ni muc... Davant lo castèl de Virsec (Causse de Blandàs) fau gostar a un public de tota mena d'edat Peperelet, la Mairastra, la Bèstia de Sèt Tèstas, Turlendu, Lo Carbonièr, lo Lop e lo Rainal... Fòtò Joan-Luc Bourrier, Virsec. Au sègle XXI se pòt far banhar encara las gents dins l'ocean de libertat de la lenga d'òc e de l'imaginari que carreja. Au païs tot bèu just ont se debana mon libre de las "Encantadas"...
Metrai aquí, plan planeta, totes los còntes que podrai. Perdequé?
...en 2002, aguère lo plaser de reculir aquelas paraulas de la boca de Max Roqueta:
- Siái estat negat jos los còntes. Per ieu èra una part de nòstra vida... E demòra quicòm de fòrça important... per ieu a tant de valor coma l'òbra dels trobadors. Son dos plans d'una causa parièira.
Dins son tèxt emblematic "Secrèt de l'èrba" o contava antau. Relegigatz-o, es magic...
Es dins l’èrba qu’avèm ausit los còntes de Prien. Trabalhava lo jorn sus lo camin e lo vèspre se veniá pausar sus l’aira au mitan dels enfants entre que los faucilhs negres a volada montavan dins lo cèl amb de lòngs crits d’alegria.
El, assetat sus lo rotlèu, fumava una vièlha pipa en tèrra e sos uòlhs blaus seguissián, darrièr lo cèl, sabe pas quin sòmi de jovença. Darrièr lo cèl, i aviá un bòsc, luònh, ben luònh amb de pins d’una granda auçada. E las palombas de l’auton i prenián la retirada a l’ora blonda dau clarebrun. Aquel bòsc ont aviá caçat èra plen de mistèri per nosautres, coma s’èra un bòsc encantat, amb de votz dins los arbres e de rais de lum dins los clars a l’entorn de quauque bèstia meravelhosa. Tota paraula d’aquel òme nos encantava. E demoràvem muts escampilhats a l’entorn de son rotlèu a seguir tota la musica de sòmi qua debanava lo vièlh emmascaire. Se parlava de la filha dau rèi, qu’èra la mai bèla e qu’èra retenguda dins sa cambra per una estranja malautiá e sauvada per Joan de l’Orsa que trapava son mau: un sabaud qu’èra rescondut jos son coissin Se parlava de la bèstia de sèt tèstas e d’un castèl qu’èra jos la tèrra, ont lo mèstre de l’ostau, qu’èra benlèu lo diable, fasiá sautar d’uòus dins una padena d’aur. Mas Joan de l’Orsa èra sempre sauvat e se’n anava amb son baston de bois sus un camin tant estelat e tan bèu coma lo camin de Sant Jaume. I aviá tanben un aucèl d’aur qu’anonciava sempre a Joan çò que volián sos enemics e que traversava lo cònte coma las palombas de l'auton travèrsan lo cèl de mon país. Ont èra la fònt de tot aquel encantament? Los uòlhs d’aiga au travèrs dau fum blau de sa pipa semblavan lo tirar dau blau dau cèl. Mas lo vièlh sabiá tant plan lo secrèt de l’èrba.
Una fònt inagotabla per retrobar lo mistèri fons, la poësia blosa. Detràs l'aparéncia faussament ninòia. Quauqu'un diguèt un jorn, me rapèle pas quau: los còntes son faches per endormir los enfants e desrevelhar los adults. Vos vese ja sorire: desrevelhar a de qué?
Miratz un pauc...Qu'es aquí que nos cau tornar. Lo fons d'imaginari e d'estranhesa rescondut au pus fons de la memòria collectiva.
Mas aquí, dintram dins un reiaume a despart. Lo de las encantadas, de las fadas.
Per o dire verai, ditz Audoard Brasey, lo reiaume de fadariá, lo fairyland dels anglosaxons, es pas gaire luònh de nautres ; es quitament a posita. Sufís, per i intrar, de cambiar son biais d'agachar las causas. Lo sol sesam, aquo's l'agachada, l'agachada esmeravilhada de l'enfantesa.
E Brasey , grand especialista de las fadas, contunha:
Lo mond de las fadas e dels èlfes ofrís a quau vòu l'abordar una endralhada ont se cau saupre perdre abans de se i tornar trobar. Totes los còntes insistisson sus aquela nocion d'estraviatge, de pèrdia totala de sas seguresas e mai dau quite sens de sa vida sieuna, abans de trobar lo bòn camin - aquel que mena au centre de se. Coma un ritual iniciatic de moriment e de naissença.
Per aqueles que son pressats: lo reculh (e-book) en pdf dels 21 contes montpelhieirencs en òc qu'ai reculits fins ara. En òc normalizat mas sens correccion de las particularitats dialectalas esquerrièiras. Un escapolon provisòri que tornarai melhorar... Mas pòt ja servir! "Contes de Pampaliborna"
Los de la culida de Lambèrt e Montèl:
Lo pelerinatge de la fornigueta a Jerusalèm
Tòni
los trenta denièrs (tèxt en occitan medieval)
D'unes de la culida de Ròcaferrièr: ... de tèxtes risolièrs en esperant mai (mas son pas de colhonadas: representan una part dau gròs trabalh de folclorista de l'autor, que ne reculiguèt un fais)... (traches dau Felibritge Latin, X, 1899 Julh-Agost)
Joan de l'Ors : lo cònte en version montpelhieirenca reculit per Ròcaferrièr amb la collaboracion de Langlada , e un estudi detalhat per Ròcaferrièr ont l'utilisacion d'aquel tèma per Mistrau es tanben evocada.
Un estudi sabent sus la Cendroseta (Cendrillon) per Ròcaferrièr.
La culida d'Emilian Hubac, de Ginhac (Erau) :
(la Mairastra, lo Lauraire, Mitat de Gal et la Pèl d'ase),
publiés dans la Revue des Langues Romanes en 1874 et tirés à part sous le même titre en 1878
La Cendroseta (Cendrillon) publicada a despart amb un estudi sabent per Ròcaferrièr a l'ocasion de la publicacion dau poèma d'August Gautièr que repren aquel tèma...
Un trabalh literari de l'autor d'aqueste siti per retrobar l'imaginari d'aqueles còntes...
Dins aqueste libre sortit en 2005 reprene e alargue un ensèms de tèxtes que se'n pòt veire çai-dejota las versions precedentas, trabalhadas dempuòi 1978: LAS ENROJADAS ; La clamosa ; l'espèra dau carbonièr; lo carrairon dau diables; lo chival malenc...
Retorn a l'ensenhador de la literatura montpelhieirenca d'òc
Retorn a l'ensenhador de la literatura dau sègle XX
Retorn a l'ensenhador generau.